NJI METEOR I IDEALIZMIT NË QIELLIN E VRANTË TË SHQIPNÍS

-- nga Ardian Ndreca, Prof. Pontificia Universitas Urbaniana (Roma)

Në 50 vjetorin e lindjes së Rini Monajkës: Organizuesit të Demostratës 14 Janarit 1990 në Shkodër
Nuk e pashë mâ kurrë mbas asaj nate të egërsueme të janarit 1990, kur në Shkodër kishin zbarkue me qindra gjudhij të regjimit të Tiranës, t’cilët si hienat hijshin nepër shtëpija tue rrëmbue njerëz, tue i rrahë e tue i torturue aq sa edhe vetë Gestapoja do t’i a kishte pasë lakmí. Rinit i tokoi fati mâ i zi ndër të gjithë të tjerët, u torturue mâ egërsisht, ndaj tij u ndërsyen mâ pa mëshirë kriminelat e Ministrisë së turpit kombtar.
Rini Monajka ka lé me 11 qershor të vjetit 1953 në shtëpinë e Zef Dukagjinit-Monajkës (1919-1984). I jati, djalë i nji oficeri austriak dhe i nji vajze shqiptare, intelektual i mirëfilltë, studiues i censhëm i etnologjisë dhe historisë sonë, kritik e përkthyes letrar i pajisun me nji ndjeshmëní estetike të veçantë, mbas ardhjes në pushtet të komunistave jetoi gati në hije, tue u bâ i padukshëm, por tue mbetë kah pikëpamja morale i tejdukshëm e i panjollë. Ishte penda e tij ajo qi prej faqeve të nji së përkohshmes shqiptare, në vitet ’40, akuzoi publikisht Lasgush Poradecin si plagjiator të Goethe-s, tue tregue me fakte qi disa poezí të Lasgushit ishin thjesht përkthime të vargjeve të Goethe-s. Lasgushi u mbrojt tue thanë se e kishte bâ ketë gja për me pa nëse kishte ndonji njerí në Shqipní qi e njihte aq mirë Goethe-n, e kështu kishte dalë nji intelektual shkodran qi i kishte ra në tê hiles.
(Çka duhet me mendue për ketë gja? Asht e vështirë me shtue tjetër, por nuk âsht e vetmja rasë qi Lasgushi âsht frymzue në nji mënyrë të çuditshme prej shkrimeve të tjerëve. Në fakt, siç shkruejnë kritikët e tij, ai ka lanë nji poemë me subjekt oriental me titull "Kamadeva". Edhe M. Eminescu ka shkrue nji të tillë me subjekt indian, kozmogonik e dashunor, vargje të cilat, simbas kritikut Titu Maiorescu, u botuene s’parit në t’përkohshmen «Convorbiri literare» (1 korrik 1887). Nji rastisje? Kjo gja i tokon kritikëve letrarë me e zhbirilue si duhet).
Janë endè sot të mrekullueshme përkthimet prej letërsisë botnore të bâme prej Zef Dukagjinit e të botueme te Tomori, te Balli i Rinisë e ndër të përkohshme tjera të atyne vjetë. Kurse vepra e tij kryesore "Historia e Skënderbeut", e përfundueme në vjetin 1967, me rasen e 500 vjetorit të Heroit tonë Kombtar, u zhduk ndër zyrat e Institutit të Historisë e pjesë e kapituj të saj u botuene mâ vonë prej nji pseudo-shkencatari, i cili u ruejt fort mos me e përmend emnin e atij qi ishte autori i vërtetë i atyne kërkime. Zefi përfundoi në vjetin 1979 nji vepër tjetër me randsí shkencore: "Etnografija e fshatnave tonë", në të cilën shkriu vjet punet të palodhshme kërkimore. Kësaj periudhe i përket edhe punimi «Onomastika e Shqipnís», kurse ndër përkthimet mâ të randësishme letrare bân pjesë edhe "Fouché"-ja i S. Zweig-ut.