SHKOLLA SHQIPE NË KOHEN E SUNDIMIT SOCIALIST

Shkruan: Shefqet Dibrani

Pavarsisht se në çfarë rrethanash u gjind shkolla dhe arsimi shqiptar, pavarsisht se çfarë doktrine ndoqi sistemi në Shqipëri, arsimi dhe shkolla shqipe ngritjen më të lartë e arriti në 50 vjetët e fundit të regjimit komunist. Është mëse e vërtetë se u ndaluan një varg veprash dhe një numër i madh autorësh. U ndalua pothuajse gati gjysma e literaturës shqipe që botohej jashtë territorit administrativ të Shqipërisë tashmë të cunguar. Në anën tjetër në Kosovë dhe trojet tjera shqiptare filloi një dhunë dhe terror i paparë sidomos në arsim dhe shkollë, kurse shqiptarët e kësaj treve mësonin ndaras dhe fare pak komunikonin me vëllezërit e tyre në shtetin amë.

Në vitin 1946, Shqipëria shpalli Reformat Arsimore. Këshilli i Ministrave i RPSH mori masat për vënien e arsimit në jetë: formoi komisionin e Reformës Arsimore, Kuvendi Popullor dekretoi ligjet mbi ”Arsimin fillor të detyruar” dhe ”Reformën Arsimore”, dokumente këto që luajtën një rol të rëndësishëm në zhvillimin e arsimit. Gjatë kësaj kohe u mbajten konferencat e rretheve të Gjirokastrës, Korçës, Vlorës, Elbasanit etj. Më e njohura është Kongresi i Arsimtarëve që u mbajt në Korçë më 1944, ku thuhej se u hodhën hapat e parë për futjen e “frymës së luftës dhe të revolucionit popullor” në përmbajtjen e shkollës si dhe në “demokratizimin” e gjithanshëm të saj. Në krahasim me vitin e parë pas çlirimit, gjatë viteve 1948-1949 shkollat fillore u shtuan me rreth 73%, kurse numri i nxënësve me 110%. Arsimi shtatëvjeçar në krahasim me vitin 1945 u zgjerua me 71.5% për sa i përket numrit të shkollave dhe me 29% për sa i përket numrit të nxënësve. Për të përballuar nevojat për mësues u zgjerua me 233.1% rrjeti i shkollave pedagogjike dhe u hap Instituti i Lartë Pedagogjik në Tiranë.

Në kuadër të doktrinës komuniste edhe planët mësimore, programet, tekstet pësuan ndryshime rrënjësore, të cilat forcuan përmbajtjen ideologjike të shkollave mbi bazat e shkencës marksiste-leniniste. Kongresi i Parë i PKSH (1948), kërkonte patjetër edhe zhvillimin e arsimit në harmoni me kërkesat e ekonomisë dhe të prodhimit dhe në të njëjten kohë krijimin e shkollës socialiste për edukimin e gjithanshëm komunist të brezit të ri. Arsimi fillor i detyruar më 1951-1952 pothuajse u realizua. U kalua në arsimin shtatëvjeçar të detyruar. Më 1955 kishte 2515 shkolla fillore e shtatëvjeçare me 193 619 nxënës. Arsimi i mesëm profesional dhe ai i përgjithshëm morën gjithashtu një zhvillim të madh. Filloi të zgjerohej rrjeti i shkollave tekniko-profesionale të të gjitha kategorive kudo në Shqipëri. Në vitin 1952-1953 kishte 15 shkolla të ulëta profesionale, 24 të mesme teknike e pedagogjike dhe 6 shkolla të larta. Këshilli arsimor i vitit 1950 në mbledhjen me temë ”Për një edukatë dhe ideologji të shëndoshë në shkollat tona” futi në plan mësimor lëndën e marksizëm-leninizmit. Tashmë shkolla u fut gjërsisht në shërbim të ndërtimit socialist të vendit duke u forcuar më shumë mbrendia socialiste marksiste-leniniste e saj, ku u shtrëngua jeta e brendshme në shkollë dhe u bënë përmirësime në metodat e mësimit dhe të edukimit.

Pas çdo Kongresi të Partisë shkolla gjindej para programeve të mëdhaja pune, sidomos për sa u përket ideve të përmbajtjes së saj socialiste. Bile nga goja e Enver Hoxhës dilte nëpër Kongrese se politika e Partisë shtron obligim për shkollën si detyrë themelore formimin e botkuptimit marksist-leninist te nxënësit. Kjo platformë ideologjike dëmtoi përmbajtjen dhe ngadalsoi procesin e krijimit të fizionomisë së plotë të shkollës së njëmendtë kombëtare. Pushteti komunist në Shqipëri duke mos qenë i kënaqur me rezultatet e arritura në formimin e botkuptimit marksist-leninist dhe në zbatimin e denjë të direktivave, në vitin 1963, me vendim të Kuvendit Popullor u shpall ligji “Mbi riorganizimin e sistemit arsimor në RPSH”. Në bazë të këtij riorganizimi të shkollës u vu parimi marksist-leninist i lidhjës së të mësuarit me punën në prodhim në të gjitha kategoritë e shkollave. Parimet e riorganizimit të shkollës u pasqyruan në planet, programet dhe tekstet mësimore.

Në vitin 1960, arsimi i lartë u zgjerua. Numri i studentëve u dyfishua në krahasim me vitin 1955, në këtë kohë vetëm studentët me shkëputje nga puna (student të rregullt), arrinin në 9650 veta. Në vitin 1968, pranë KQ të PPSH u krijua Komisioni Qëndror për arsimin, për të studiuar, organizuar, drejtuar dhe kontrolluar në të gjitha hallkat arsimin kombëtar. Më 24.XII.1969 u dekretua ligji “Mbi sistemin e ri arsimor”, kurse më 20.II.1970, doli vendimi i Këshillit të Ministrave “Mbi sistemin e ri arsimor”. E gjithë puna e shkollës dhe struktura e saj mësimore-edukative u ndërtua mbi bazën e botkuptimit marksist-leninist si lidhje organike në mes mësimit me punën prodhuese dhe edukimin fizik e ushtarak. U forcua më tej karakteri politik i shkollës. Lëndët e drejtpërdrejta marksiste-leniniste u futën në të gjithë sistemin shkollor. Pastaj për të gjitha hallkat e shkollave të sistemit arsimor u hartuan plane, programe e tekste të reja mbi bazën e kritereve ideologjike, politike, shkencore e pedagogjike të përcaktuara nga Partia duke e bërë edhe më tej revolucionarizimin e shkollës, duke e pasuruar edhe më tej me ide e mendime të reja marksiste-leniniste e të pedagogjisë shqiptare.

Pavarsësisht nga ky centralizëm partiak mbi arsimin dhe shkollën, shkolla dhe arsimi shqiptar në shtetin amë në këto vite ka shënuar rritje të lakmueshme, ka ecur përpara në mënyrë konsekuente, duke shënuar hapa cilësorë në rrugën e tij. Shkolla ka pësuar tiparët e saj evolutive, është forcuar përmbajtja e saj shkencore dhe fizionomia e saj kombëtare është përmirësuar. Sistemi arsimor, u bë më i aftë për të përballuar kërkesat shkencore me një perspektivë të kohës në të gjitha fushat. Shkolla është dhe mbeti vatër kryesore e përvetësimit të kulturës, të dijeve dhe të të shkencës. Ajo paisi gjenerata të tëra nxënësish dhe studentësh me dije të nivelit bashkëkohor, duke bërë kualifikimin e kuadrove, dhe duke e nderuar figurën dhe rolin e mësuesit dhe të pedagogut. Kështu mësuesi dhe pedagogu shqiptar me nder dhe dinjitet kreu një borxh ndaj kombit dhe atdheut duke përmbushur edhe dëshirën e brezave të tërë dëshmorësh të shkollës dhe arsimit shqip.