Puno më gjatë dhe lind më shumë fëmijë

01.10.2003

Artikull i botuar në gazetën “The Economist” për problemin e pensioneve në Evropë

EVROPA është duke e përjetuar aktualisht shpërthimin gradual të bombës më të parashikueshme ekonomike dhe shoqërore në historinë e saj. Derisa mosha e jetesës filloi të rritej shumë shpejt gjatë pjesës së dytë të shekullit të 20-të dhe shtimi natyror filloi të bjerë gjatë viteve 70, themelet e sistemeve të pensioneve të mëdha në Evropë filluan ngadalë të lëkundeshin. Këto janë skemat e pagesës para shkuarjes në pension, të cilat i shtyjnë punëtorët e së sotmes për t’i financuar pensionet e punëtorëve të së djeshmes, të bazuara në supozimin se punëtorët janë në numër shumë më të madh sesa pensionistët. Proporcioni aktual punëtor-pensionist në Evropë ka rënë në rreth tre punëtorë për secilin pensionist dhe duket se do të bjerë edhe më tej në tre punëtorë për dy pensionistë brenda 30 vjetësh. Shumica e qeverive evropiane i janë përgjigjur kësaj krize që po del në pah me strategji joefektive, të cilat nuk bëjnë asgjë, pos që e bartin problemin tek pasardhësit e tyre.

Kjo është saktësisht ajo që planifikon të bëjë Qeveria italiane. Reformat pensionale të Silvio Berluskonit, të prezantuara gjatë kësaj jave, do të hyjnë në fuqi në vitin 2008, atëherë kur kryeministri i tanishëm me gjasë nuk do të jetojë në Palazzo Chigi në Romë. Në vend të përshpejtimit të reformave të mëparshme, Berluskoni pothuajse është vetëm duke luajtur me pensionet e ashtuquajtura “të vjetërsisë”, të cilat i mundësojnë punëtorët që të dalin në pension edhe në moshën 57-vjeçare, po qe se kanë punuar 35 vjet. Në vend të anulimit të tyre vitin e ardhshëm, ashtu siç është pritur, ai do të vazhdojë me to deri në vitin 2008, duke u ofruar punëtorëve bonuse të mëdha nëse e vazhdojnë punën, edhe pse i kanë përmbushur kushtet për atë që tani konsiderohet si përfitim tejet i madh. Humbja e kurajës nga Berluskoni është tipike me përpjekjet e zbehta, të ngjashme në shumë shtete.

Gjermania aktualisht është duke e diskutuar rritjen e të ardhurave mujore të pensionistëve të moshave ndërmjet 65 deri në 67, që pritet të hyjë në fuqi mes viteve 2011 deri në 2035, mirëpo madje edhe ky ndryshim minimal duket se është hap i madh për krahun e majtë të Partisë socialdemokratike në pushtet.

Franca miratoi një ligj gjatë këtij viti, i cili do t’i obligojë punëtorët e vet të sektorit publik për të punuar aq sa ata të punësuar në sektorin privat, për t’i përmbushur kushtet për pension të plotë shtetëror, reformë kjo e përshëndetur që është dashur të ndodhte vite më parë.

Qeveria e Austrisë madje ka pasur guximin që të zbatojë reforma edhe më ambicioze gjatë këtij viti, mirëpo shpenzimet për pensionet në Austrinë e vogël për nga madhësia janë pothuajse të njëjta me ato të Italisë. Ekziston një mister rreth asaj se përse qeveritë po duken të frikësuara rreth kësaj. Ndryshimet në skemat publike të pensioneve janë tejet të jopopullarizuara tek punëtorët dhe votuesit. Në Francë dhe Itali, sindikatat shpesh kanë paralizuar shtetet e tyre, vetëm nëse ka pasur ndonjë informatë rreth ndryshimeve në pensione. Përpjekjet e Berluskonit për reforma në pensione kanë luajtur një rol të madh në rrëzimin e qeverisë së tij të mëparshme, në vitin 1994. Mirëpo, heret a vonë, qeveritë evropiane, si edhe votuesit të cilëve u shërbejnë, do të duhet të përballen me të vërtetën e pashmangshme se skemat e tyre aktuale të pensioneve nuk janë të qëndrueshme.

Përballja me këtë krizë do të jetë e dhimbshme për secilin dhe asnjë strategji e shpëtimit nuk do të jetë e mjaftueshme, mirëpo ekzistojnë masa të cilat mund t’i marrin si votuesit, ashtu edhe qeveritë - me njëfarë lloj urgjence. Së pari, qeveritë duhet të veprojnë në mënyrë më guximtare për ta reduktuar sferën e sistemeve të pensioneve. Së dyti, të punësuarit publikë apo privatë, në vend të kësaj duhet të inkurajohen për të dërguar kursimet e tyre në llogaritë private të pensionimit, ose të administruara nga të punësuarit apo (madje edhe më mirë) të udhëhequra drejtpërdrejt nga firmat e menaxhimit të fondeve, duke e marrë në këtë mënyrë vetë përgjegjësinë për pension. Nëse inkurajimi nuk funksionon, kursimet e tilla private ndoshta duhet të bëhen të obligueshme. E treta, mosha fikse e pensionimit duhet të hiqet, pasi që ajo ka shumë pak kuptim, si për skemat e pensioneve të financuara privatisht, ashtu edhe për skemat publike. Po ashtu, shumë shtete evropiane duhet të ndërmarrin diçka për t’u përballuar me rënien e përqindjes së natalitetit, në mënyrë që të rikthehet balanci mes punëtorëve dhe pensionistëve.

Edhe dhjetë vite të tjera