Pagesa do të nxisë interesin për shkollën

-- nga Elda Spaho, Shekulli - 25.02.2003

Përgjegjësia e të rinjve për të studiuar do të rritet kur ata të fillojnë të paguajnë për t'u shkolluar

Gjovalin Gruda nuk ka duart tipike të një profesori universiteti. Aq më pak të një dekani, post në të cilin ndodhet qysh prej një jave. Në vend të ca duarve të buta, sheh pëllëmbë dhe gishta me lëkurë të plasaritur, ku unaza e martesës duket sikur do të shtrembërohet. Shenja që flasin shumë për mënyrën e tij të dikurshme të jetesës.
Ai ëndërronte të bëhej historian në rininë e tij, dhe jo të studionte gjeografinë. Por atëherë, në fund të viteve '60, kohët ishin të tilla që të diktonin edhe profesionin. Kur erdhi nga Shkodra me studime në Tiranë, degën ia kishin zgjedhur që më parë, sipas "nevojave të shoqërisë". Brenda pak kohësh, ai që priste ta shkonte jetën mbi libra historie, e gjeti veten duke u endur nëpër malet më të larta të Shqipërisë, për të kryer studime nga më të ndryshmet në fushën e gjeografisë. Dekani i sotëm i Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë në Tiranë, nuk ka kaluar pak, por 12 vjet me radhë nëpër Alpe, çdo herë nga tre - katër muaj. Kohë e mjaftueshme kjo për të rënë në dashuri me to e pastaj me malet e tjera që vizitoi. Sot Gruda nuk mund të ndajë dot Alpet Shqiptare nga Vargmalet e Korabit ose ato të Lurës. "Të parat kanë një bukuri karakteristike, ato të intrigojnë me lartësitë e tyre, kurse të tjerat vërtet janë më pak të lartë, por kanë kullota të gjera dhe një butësi formash që më pëlqen shumë", - thotë ai. Aq shumë ka qenë i fiksuar pas atyre kërkimeve shkencore, saqë për vite me radhë nuk i shkoi mendja as për t'u martuar. "E dija që po të martohesha do t'i lija pas dore udhëtimet e mija, sepse do të kisha të tjera impenjime", - thotë ai. Kur u martua, u bind më shumë për këtë gjë, gjithsesi e ndiente se në ato vite beqarie kishte dhënë e marrë shumë prej maleve.
Çuditërisht, gruaja e këtij njeriu praktik, që llogarit çdo minutë kohe, është një mësuese violine, në Liceun Artistik të Tiranës. Për herë të parë e ka parë Zana Grudën (që atëherë mbante një tjetër mbiemër) në një darkë familjare. Një profesor i tij i kishte folur më parë për të, dhe teksa e vërente, ai kuptoi se ajo as që dinte gjë për këtë "njohje me shkes". Qeshte e fliste pa të keq sa andej - këtej, ndërsa burri i saj i ardhshëm përpiqej ta mbante sa më shumë veten. "Kur e pashë për herë të parë, më ka pëlqyer më shumë dhe vazhdon të më pëlqejë sinqeriteti i saj ", - thotë ai. Në familjen e tyre, ku bëjnë pjesë edhe një djalë e një vajzë, Zana është e ndjeshmja, ndërsa ai pragmatiku. Gjithsesi ata merren vesh për bukuri. "Plotësojmë shumë mirë njëri-tjetrin dhe përveç kësaj mësojmë shumë në çdo aspekt. Kur dëgjojmë një koncert, është ime shoqe ajo që më tregon titullin e pjesës, autorin, muzikantin dhe ku stonon ai. E njëjta gjë ndodh edhe me mua" - thotë ai.
Para një jave, Gjovalin Gruda, ish-përgjegjësi i seksionit në Departamentin e Gjeografisë, u emërua dekan i Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë, post për të cilin nuk ka ndërmend të rikandidojë ndonjëherë në jetën e tij.

Sapo jeni zgjedhur për herë të parë dekan. Cilat janë problemet më të mëdha të fakultetit tuaj?
Problemet janë nga më të ndryshmet, ashtu si nëpër fakultetet e tjera. Një nga pikat kryesore të platformës që unë kam paraqitur, para se të kandidoja për këtë post, ka qenë rikonstruksioni i ambienteve të brendshme. Ne kemi patur problemin e hapësirave, që u zgjidh disi pas ngritjes së godinës së re të Fakultetit Ekonomik. Kështu ne na u shtua një kat i tërë me klasa, por që fatkeqësisht janë thuajse jashtë standardeve të mësimdhënies. Shpresoj që ato shpejt të bëhen të përshtatshme dhe kërkimi i fondeve do të bëhet në të gjitha rrugët, sa më shpejt. Problem tjetër është edhe autonomia e departamenteve brenda fakultetit. Janë pesë të tillë dhe unë kërkoj një strukturim të ri të tyre, që të bëhen më të pavarur nga dekanati.

Ju flisni për autonomi departamentesh, brenda një universiteti. Ç'mund të thoni për autonominë e universitetit shqiptar në përgjithësi?
Është e domosdoshme dhe së pari duhet të jetë financiare. A e dini që edhe për të blerë një kovë ne duhet të shkojmë me faturë në rektorat? Kështu nuk mund të ecet, çdo fakultet duhet të ketë fondin e vet qysh në fillim dhe duhet ta menaxhojë atë privatisht. Qeveria duhet të veprojë vetëm më anën e Kontrollit të Shtetit, i cili në krye të një periudhe të caktuar kohore, duhet të shqyrtojë faturat tona. Gjithsesi, tani së fundmi mendoj se është vendosur një gur i rëndësishëm dhe besoj se me ardhjen e rektorit të ri, do të ketë zhvillime edhe më të mira.

Është folur, sidomos vitin e fundit, për hapjen e plotë të universitetit. Ju ç'mendim keni?
Këto ide janë shumë të bukura dhe hapja është një pikë ku çdo fakultet dëshiron të shkojë. Por duhet të shohim sa mundësi realizimi kanë këto ide dhe në fakt nuk kanë shumë të tilla. Unë marr shembullin e konkurrimeve më të fundit, kur vetëm për degën e gjeografisë u paraqitën 738 vetë. Ku do t'i fusnim ne gjithë këta, ne nuk kemi auditore. Mendoj që njëherë duhet të zgjidhen këto probleme, pastaj të flitet për hapje të plotë të universitetit.

Po për taksën e regjistrimit në fakultet ç'mund të thoni?
Mendoj se taksa ekzistuese është e vogël dhe duhet të rritet, por nuk mund të jap ndonjë shifër. Duhet të kryhen studime të mirëfillta para se të caktohet një taksë e re. Mendoj se kur shqiptarët të paguajnë për t'u shkolluar, do të rritet përgjegjësia e të rinjve, sepse në fund të fundit, shkolla nuk do të jetë falas, por me para. Studenti do ta kuptojë se nuk mund t'i kalojë vitet akademike si një periudhë rehatie, por si një periudhë pune.

Curriculum Vitae
Ditëlindja: 26.7.1948
Vendlindja: Shkodër
Arsimi i lartë: 1968-1972 në degën e gjeografisë, Fakulteti i Historisë dhe Filologjisë, Tiranë
1972-1978 punon si kërkues shkencor dhe profesor gjeografie.
1978-1993 punon në Akademinë e Shkencave si kërkues shkencor
1982-1994 përfundon studimet gjeofizike të Shqipërisë së Veriut.
1997-2000 rektor i Universitetit të Shkodrës.