Përkujtohet nëna pajtore e famullisë "Zoja e Shkodrës", si mbrojtëse e katolikëve shqiptarë

-- nga Klajd Kapinova

EASTWOOD MANOR (Bronx)
Festa e "Zojës së Shkodrës" ose e njohur si "Nana e Këshillit të Mirë", mblodhi rreth 600 besimtarë bashkëatdhetarë në një mbrëmje festive të organizuar nga kisha katolike "Zoja e Shkodrës", për të përkujtuar 27 prillin si Dita e Pajtores së famullisë të kishës katolike me të njëjtin emër në Hartsdale New York.
Qendra Katolike Shqiptaro-Amerikane "Zoja e Këshillit të Mirë", është themeluar nga i ndjeri mons. Zef Oroshi (1915-1989) më 1969 në Qendrën Katolike shqiptare shën Pjetri e Pali themeluar nga mons. Zef Oroshi dhe dom Lazër Shëldija.
Në vitin 1973, si rezultat i bashkimit të këtyre dy qendrave u formua ajo që sot quhet krenaria e të gjithë besimtarëve katolikë shqiptaro-amerikanë kisha e "Zojës së Shkodrës" në New York.
Qendra Katolike shqiptaro-amerikane "Zoja e Këshillit të Mirë", është themeluar me formimin e Lidhjes Katolike Shqiptaro-Amerikane me 16 qershor të vitit 1962, me nismëtarët e përkushtuar meshtarët shqiptarë dr. mons. Zef Oroshi dhe prof. dr. at Andrew Nargaj, të mbështetur nga një grup të vogël besimtarë katolikë shqiptarë të porsa ardhë nga kampet Italisë dhe Austrisë. Kurse Lidhja Katolike u formua në një mbledhje të mbajtur në kishën katolike sllovene të Shën Qiricit në Manhattan New York. Ky tubim inkurajoi të gjithë besimtarët dhe barinjtë shpirtërorë që të fillojnë kishën e parë katolike shqiptare në ShBA dhe në përkujtim të "Zojës së Shkodrës".

Që prej vitit 1973 tradicionalisht filloi të përkujtohet edhe festa e pajtores së famullisë "Nana e Këshillit të Mirë" ose "Zoja e Shkodrës", e cila si një nënë e kujdeshme i ka mbrojtur e i ruan gjithnjë të gjithë besimtarët katolikë shqiptarë në vendlindje dhe diasporë... Që nga ajo kohë e deri më sot festa e shoqëruar me darkë të madhe, ka 30 vjet që festohet në New York nga të gjithë besimtarët katolikë të kishës shqiptaro-amerikane. Ata vijnë nga shumë shtete të Amerikës për të gëzuar së bashku me ish-famullinë e parë të kishës shqiptaro-amerikane.
Në darkën festive më 27 prill 2003 në orën 7 pm, ishin të pranishëm në tavolinën e nderit meshtarët e nderuar dom Pjetër Popaj, dom Nikolin Përgjini, dom Viktor Dedaj, motra Buonaventura, kryetari i Këshillit të Kishës z. Gjeto Dushaj, drejtuesi i ri i darkës Henrik Berisha etj. Në fillim e mori fjalën Dom Pjetër Popaj. Ai duke përshëndetur të gjithë popullin, që kishte ardhur për të marrë pjesë në darkën e madhe e përbashkët të komunitetit të famullisë së besimtarëve katolikë shqiptaro-amerikanë, u uroj mirëseardhjen në gëzimin e përbashkët në familjen e madhe të kishës tonë. Ai shprehu kënaqësinë që sheh në darkën festive një numër shumë të madh pjesëmarrës, duke i falënderuar si famullitar, sikurse bijtë e bijat e "Zojës së Shkodrës", që është edhe pajtoria e jonë.

Ai vijoi, fjalën e tij duke thënë se "Kjo është e rëndësishme jo vetëm për ne, por për mbarë krishtërimin dhe popullin shqiptar. Ju i dini ndërmjetësitë e Zojës së Bekuar, lutjet e Saja, që historikisht i kanë ndihmuar popullit shqiptar, historisë plot vuajtje e ngarkesë luftrash kundër pushtuesve që kemi kaluar gjatë shekujve. Kur populli ynë ka qenë ndër mjerimet më të mëdha, populli i është drejtuar Zojës së Bekuar dhe ka ndjerë siguri në realizimin e lutjeve të tij, është mbështetur dhe përkrahur gjithnjë." Pasi bëri një historik të shkurtër të kalvareve të popullit tonë, meshtari i nderuar dom Pjetër Popaj, shtoi se "Populli ynë sot është në përparim. Edhe pse i vuajtur i ka dhënë botës shumë njerëz të mëdhenj që kanë luajtur rol kryesorë ne tërë historinë. Tani për tërë kishën katolike është koha për tu përgatitur në shenjtërimin apo lumninë e motrës tonë Nënë Tereza. Kemi shumë arsye, për të falënderuar Zotin dhe për këtë arsye ne e quajmë si natë shenjte".
Më pas e mori fjalën drejtuesi i darkës, punëtori i palodhur dhe aktivist i dalluar pranë kishës, z. Henrik Berisha. Ai tha se kjo natë është traditë e hershme e përkujtimit qysh nga emigrantët e parë që kanë mbërritur në ShBA dhe vijon me përkujdesje të veçantë nga grupi organizator dhe meshtari i nderuar dom Pjetër Popaj po vijon kjo traditë shumë e mirë e popullit tonë. Në fund ai u lut që Zoja e Shkodrës të ndihmojë shqiptarët si gjithmonë në të gjitha lëmit famullitare e familjare.
Famullitarit i ri i kishës së shën Ndout në Bratic të Ulqinit dom Viktor Dedaj e mori fjalën për të bërë bekimin e darkës. Në shenjë respekti besimtarët u ngritën në këmbë për të marrë bekimin nga meshtari. Ai e hapi fjalën e bekimit me një shprehje popullore "Mirë se keni ardh, e mirëse ju ka prue Zoti në këtë sofër bujare me buk, kryp e zemër për ju sot. Në tryezë duke ngrënë bukën bashkë, fillojnë bisedat vëllazërore, marrim pjesë në vuajtet e njeri tjetrit dhe në të mirat e përbashkëta. Krypa që i jep shije ushqimit, është shija që na fton për ta gëzuar këtë mbrëmje." Ndërsa më poshtë ai tha: "Zëmra që simbolizon zemrën trupore të njeriut, shpreh dashurinë e njeriut. Gëzuar dhe për shum mot festën e pajtores të përbashkët "Zoja e Shkodrës"".
Kryetari i Këshillit të Kishës "Zoja e Shkodrës" z. Gjeto Dushaj, i cili e mori fjalën pasi uroj pjesëmarrësit bashkëatdhetarë dhe klerikët e nderuar, bëri një historik të shkurtër të "Zojës së Shkodrës" deri në ditët tona. Ai tha se "Zoja e Shkodrës" është e nderuar dhe e respektuar prej shekujsh nga të gjithë populli shqiptar. Kjo darkë është organizuar nga Këshilli i Kishës "Zoja e Shkodrës", Qendra Kulturore "Nënë Tereza" përmës kontributit të madh të aktivistëve të palodhur të kishës Gjeto Dushaj, Gjon Dedvukaj, Dedë Shkreli, Prekë Curanaj, Zef Lulgjuraj, Gjokë Selca, Ndue Palushaj dhe si gjithnjë i kundondodhuri kryeredaktori i revistës fetaro-kulturore "Jeta Katolike" z. Mark Skreli. Gjatë gjithë kohës këngët popullore nga të gjithë trojet etnike shqiptare u përcollën me valle tradicionale popullore nga të gjithë pjesëmarrësit. Grupi muzikor "Kastrioti" e shtoi edhe më shumë atmosferën me këngë e melodit e bukura popullore. Interpretimet me nivel të lartë artistik të këngëtarëve të mirënjohur të komunitetit Gëzim Nika, Aurela Gaçe dhe Morena Reka argëtuan deri në orët e vona të mbrëmjes të gjithë pjesëmarrësit në darkën e madhe të bashkëatdhetarëve shqiptaro-amerikanë.

Cila është historia e "Zojës së Shkodrës"

Figura e Zojës së Shkodrës që është e realizuar në pikturë edhe në kupolen e kishës me të njëjtin emër ka një histori të hershme. Ajo ka qenë e vendosur në lterin e kishës në qytetin e vjetër të Shkodrës dhe nderohej me një devotshmëri të posaçme, sikurse një engjëll i gjallë. Shtegtarët shkodranë po i luteshin Zojës së Shkodrës për ndërmjetësinë e Saj dhe se si figura në një mënyrë të mrekullueshme shkëputet nga muri i kishës së Shkodrës, duke kaluar brigje, kodra e lumenj dhe më pas detin Adriatik dhe u vendosën në Itali. Që prej vitit 1467, kur iku nga Shkodra, figura origjinale e "Zojës së Shkodrës" sot pushon në Bazilikën e Gjenacanit disa kilometër afër Romës. Në atë kohë ushtria pushtuese otomane e rrethoi kalanë "Rozafa" në Shkodër, ku figura gjendej. Shqiptarët i bënë rezistencë ushtrisë otomane, por edhe përballë rezistencës qyteti ra nën sundimin e pushtuesve. Forcat turke praktikonin shkatërrimin e kishave dhe qytetërimin e populli të arbërit. Ata për dy javë e kthyen kishën kushtuar shën Shtjefnit protomartir në xhami, por që më vonë u rikthye besimtarëve të mëparshëm katolikë.
Sot gërmadhat e kishës gjenden në mënyrë fragmentare si rrënoja me disa faqe muri në kalanë 2400 vjeçare "Rozafa". Qyteti zhvendoset nga kodra rreth kalasë në drejtim të zonës fushore, ku edhe vendoset popullsia e krishterë qytetëse. Për qytetarët shkodranë dita e 7 prillit e vitit 1858 është një nga ditët që ka mbetur e gdhendur në kujtesën e historisë.
Vetë fjala aq e njohur në "Kisha e Madhe" siç e thërrasin ende sot të gjithë, kishte si synim të rëndësishëm që në gjirin e saj të jenë të pranishëm sa më shumë besimtarë të përkushtuar me lutje të përshpirtme. Nga arkitektët italianë ndërtues, ishte menduar që Kisha të zënte mbi 7500 besimtarë... Edhe pse u largua prej Shkodre prania e saj si nënë mbrojtëse ishte gjithnjë për të gjithë shqiptarët. Ajo i ruajti dhe ndihmoi popullin shqiptar gjatë shumë çasteve të vështira, që të mbajnë gjallë fenë e shenjtë katolike. Termeti i vitit 1905 dhe bombardimi i qytetit më 1913, shkatërruan vetëm një pjesë të vogël të qytetit dhe objektet kishtare.
Edhe gjatë regjimit të ashpër komunist është përdorur një barbarizëm i madh ndaj fesë dhe meshtarëve të popullit shqiptar.
Në pjesën ballor të kishës në lter ka qenë figura e "Zojës së Shkodrës", e cila u ripikturua më 1958 nga një sërë piktorësh të njohur të qytetit të krishterë dhe muslimanë. Më 1995 meshtari dom Ndoc Noga, me një grup piktorësh të rinj të talentuar si Jozef Martini, Zef Paci, Adrian Paci i rikthyen buzëqeshjen besimtarëve të devotshëm katolikë, kur ato ripikturuan "Zojën e Shkodrës" në kupolën e Kishës katedrale të shën Shtjefnit... Në dekadën e fundit "Zoja e Shkodrës" e adhuruar nga të gjithë besimtarët katolikë kthei lirinë e besimit popullit tonë, ku u ngritën dhe u rihapën kishat e reja.

10 vjet pas vizitës së Papa Gjon Pali II në kishën "Zoja e Shkodrës" në Shkodër

Të gjithë ata që kanë patur rastin të udhëtojnë për vizitën si turistë në hyrje të qytetit të Shkodrës, kanë verën re një kishë të re të ndërtuar më 1995. Kjo kishë është rrënuar me themel dhe lëndë plasëse nga sistemi ateist, duke zhdukur dhe vrarë me dhe pa gjyq një pjesë të madhe të klerikëve katolike që kanë shërbyer edhe në këtë kishë. Skicë idea e ndërtimit të kishës për herë të parë është bërë nga "poeti kombëtar" at Gjergj Fishta (1870-1940), që është pjesë e 25 punimeve që ruhen në Kuvendin Françeskan në Gjuhadol Shkodër.
Më 25 prill 1993 para 10 vjetëve Ati i Shenjtë Papa Gjon pali II bekoi gurthemelin e ndërtimit të kishës së re si dhe shuguroi katër ipeshkjëvij të rinj të hierarkisë së re të Kishës katolike pranë katedrales "Shën Shtjefni". Papa solli dhe i dhuroi Katedrales së Madhe në Shkodër një kopje të figurës së "Zojës së Shkodrës", që sot gjendet në Gjenacan afër Romës. Si përputhje të përkushtimit shpirtëror edhe ipeshkëvijtë e shuguruar të ndjerët imzot Frano Illia, imzot Robert Ashta dhe Shkëlqësinë e Tij imzot Zef Simoni ipeshkëv ndihmës i arqipeshkëvisë metropolitane të Shkodrës dhe Shkëlqësinë e Tij imzot Rrok Mirdita arqipeshkëv në arqipershkëvinë Durrës-Tiranë, kanë pasur figurën e "Zojës së Shkodrës".