“Marie Kraja” sërish në TOB

Në këtë fund prill festivali i vetëm operistik ndërkombëtar që ka hedhur shtat mbi skenën e TOB-it vjen në edicionin e tij të pestë me të njëjtën vulë: “Marie Kraja” Organizatorët -Teatri i Operas dhe Baletit, Bashkia e Tiranës dhe Shoqata “Kulturë Media-Art”. President i Festivalit, Edi Rama. Ideatore dhe producente, Zana Çela. Regjisor, Pali Kuke.

Ndërsa Marie Kraja buzëqeshte ëmbël në sfond, e vendosur mbi skenën e Teatrit të Operas dhe Baletit, ca të huaj këndonin jaren shkodrane. Çdonjëri prej tyre mundohej ta interpretonte sa më shqip atë pakëz tekst që i kishin besuar, atë pakëz muzikë shqiptare që i kishin besuar. Në krah të tyre, Inva Mula, mundohej t’u mbante ritmin të huajve. Kërkonte me çdo kusht që jaria shkodrane të këndohej denjësisht nga ata të huaj... Nuk duhej gabuar se ajo, e madhja Marie Kraja ishte aty bashkë me ta. Të huajt e dinin mirë historinë e asaj gruaje që i vështronte me kujdes dhe kishin emocione. Por ia dolën me sukses. Publiku i sallës së Teatrit të Operaas i duartrokiti. Publiku u ngrit në këmbë për nder të Marie Krajës, për nder të artistëve të huaj që kënduan shqip në skenën shqiptare.

Kjo ndodhi një vit më parë, në prillin që shkoi, bashkë me atë vit. Ndodhi në natën finale të festivalit të katërt operistik “Marie Kraja”. Jehona e asaj nate dhe e gjithë festivalit në tre netët e tij zgjati muaj të tërë. Ndërsa tani që prilli erdhi përsëri, ideatorja e këtij festivali ka nisur sërish punën për të ngritur në këmbë një tjetër edicion të këtij festivali. Portreti i Marie Krajës sërish do të ngjitet mbi skenën e Teatrit të Operas dhe Balerit. Artistët e huaj sërish do të ngjiten, krah saj për të konkuruar në festivalin ndërkombëtar operistik që zhvillohet në Shqipëri. Të tjera çmime do të ndahen sërish e të tjera surpriza po përgatiten për natën finale. Regjisori Pali Kuke së bashku me producenten e këtij festivali, Zana Çelën, tashmë i kanë hedhur në letra projektet e tyre. Puna ka nisur... për të mbaruar më 19 prill kur do të jetë dhe nata e fundit e edicionit të pestë të festivalit “Marie Kraja”

Këtë vit, perdja e rëndë e këtij festivali do të hapet më 17 prill. Në të tre netët e tij, Zana Çela do të prezantojë artistët pjesëmarrës në këtë edicion. I gjithë festivali do të ndërtohet sipas regjisë së Pali Kukes i cili tashmë e di mirë se çdo të thotë të ndërtosh mbi skenën e TOB-it një “Marie Kraja”.

Është menduar që edhe në këtë edicion festivali të ruajë pothuajse të njëjtën natyre dhe strukturë si edhe edicionet e para të tij. Tashmë, i kthyer në një festival ndërkombëtar (ndërsa vetëm në edicionin e parë ka qenë vetëm kombëtar por me një juri ndërkombëtare) "Marie Kraja" këtë herë ka thithur shumë artistë nga vende të ndryshme të botës, Anglia, Kanadaja, Koreja e jugut, Franca, Italia, Ukraina etj. Secili prej tyre do të prezantohet me dy pjesë: një arie të madhe dhe një gjini të vogël, si romancë, balladë, këngë, etj. Këta konkurrentë do të vlerësohen nga një juri e cila do të ketë në përbërjen e saj artistë nga vende të ndryshme të botës.

Ajo që nisi vite më parë (më 1998), si një ide e Zana Çelës, që në kohën kur ajo punonte në TVSH, tashmë ka marrë formën e plotë të një festivali ndërkombëtar operistik, i cili pas vetes nuk mban vetëm emrin “Marie Kraja” por dhe atë të presidentit Edi Rama, të producentit dhe ideatorit Zana Çela dhe të regjisorit Pali Kuke. Në skenën shqiptare mungonte një aktivitet i tillë ku talentet në fushën e artit operistik të kishin mundësinë të përballnin vlerat e tyre, mes njëri-tjetrit e aq më pak me të huajt. Çela, ndërsa ideonte këtë festival ndjeu në fillim “frikën” nëse do mundej t’ia dilte mbanë.

E nisi si një konkurs kombëtar, fillimisht idenë e saj për ta zgjeruar një vit më pas në një festival ndërkombëtar. Hapat për të guxuar në këtë sipërmarrje më pas, i hodhi që në edicionin e parë të “Marie Krajës”. Jurinë e kishte ndërkombëtare në atë edicion. Anëtarët e saj ishin drejtorë të operave nacionale evropiane, këngëtare e kompozitorë nga më të njohurit, presidentë agjencish operistike nga më të suksesshmit në Evropë. Ndërkaq, sinjali nëpër botë u dha për festivalin shqiptar. Një vit më pas, artistët trokitën në adresën e ideatores Zana Çela dhe ajo vetë kishte se ç’të përzgjidhte në mes të të shumtëve. U kujdes që artistët-konkurrentë për të marrë çmimin “Marie Kraja” të kishin një të kaluar shumë të pasur artitike.

Kështu ideja që Zana Çelës konkretizoi përmes Shoqatës “Kulturë – Media – Art” (kryetare e së cilës ajo është) përmes sensibilizimit të institucioneve dhe fondacioneve kryesore shqiptare dhe të huaja... tashmë ka arritur të hedhë rrënjët në skenën e Teatrit të Operas dhe Baletit duke risjellë në kujtesën e çdo viti të madhen Marie Kraja, emrin e së cilës artisti fitues e merr me vete në triumfin e tij. Dy herë ka ndodhur që ky emër të jetë përcjellë jashtë Shqipërisë... në Turqi (vitin që shkoi) dhe në Bullgari (në edicion e dytë). Në këtë fund prill “Marie Kraja” nuk dihet se në ç’duar do të bjerë. Nata finale do ta tregojë.

Pak histori
1. Festivali i PARE i Vokalit Operistik "Marie Kraja" u zhvillua në datat 22, 23 dhe 24 janar 1999.
Në këtë herë të parë festivali kishte konkurrentë vetëm artistët shqiptarë ndërsa juria ishte ndërkombëtare.
Çmimi i Pare "Marie Kraja" u fitua nga Mariana LEKA, soprano.
Çmimi i Dyte u fitua nga Oriana KURTESHI, soprano
Çmimi i Trete u fitua nga Sonila BABOÇI dhe Shpresa BEKA
Në të tre netët artistët u shoqëruan nga Orkestra Sinfonike e Teatrit të Operas dhe Baletit.
JURIA e Festivalit përbëhej nga: Edith MIHALI, soprano, (Shqipëri), Kryetare. Znj. Elisabeth GALLES, (Londër). Glenville HARGREAVES, bariton, (Londer, Angli). Rodney Milnes, kritik muzike, (Londer), Maria Paola DE LUCA, Presidente Festivali Operistik, (Itali) Erla KULLAKU, soprano, (Itali) Peggy Bouverett, profesore e kantos, (France) Klodiana SKENDERI, violiniste, (Paris, France). Rifat TEQJA, dirigjent, (Shqiperi).

2. Festivali i DYTE i Vokalit Operistik "Marie Kraja" këtë radhë u zhvillua si Festival Ndërkombëtar në datat 2, 3 dhe 4 qershor 2000. Festivali u transmetua nga KLAN dhe TELENORBA SHQIPTARE. Morën pjesë 18 këngëtarë të njohur operistike nga Shqipëria, Anglia, Gjermania, SHBA, Bullgaria, Rumania, Maqedonia, Korea e Jugut, etj.
Çmimi i Parë "Marie Kraja" - Lachezar LAZAROV, bariton, (Bullgari)
Çmimi i Dytë - Adrian XHEMA, tenor, (Shqipëri)
Çmimi i Tretë - Josif GJIPALI, tenor, (Shqiperi)
JURIA e Festivalit përbëhej nga: Mariana LEKA, (Shqiperi), Kryetare. Peter HALL, (Angli). Robert DEAN, (Angli). Sigfried MATTHUS, (Gjermani). Cvetan STOJANOVSKI, (Maqedoni). Edit MIHALI, (Shqipëri). Angelarossa RICCO, (Itali). Bruno dal BON, (Itali). Plamen KARTALOFF, ( Bullgari). Burhan SPAHIU, (Shqipëri)

3. Festivali i TRETE i Vokalit Operistik "Marie Kraja" përsëri u zhvillua në datat 5, 6 dhe 7 prill 2001.
Çmimi i Parë "Marie Kraja" - Elona ÇENO, soprano, (Shqipëri)
Çmimi i Dytë - Giser GEORGIEV, bas, (Bullgari)
Çmimi i Tretë - Irini NIKOLLA, soprano, (Shqipëri)
JURIA e Festivalit përbëhej nga: Klaudia EDER, (Gjermani), Kryetare. Stephen BARLOË, (Angli). Z. Plamen KARTALOFF, (Bullgari). Frano LUFI, (Itali). Peggy BOUVERETT, (France). Enkelejda SHKOZA, (Itali). Xhorxh ËHITE, (SHBA). Gaqo ÇAKO, (Shqiperi). Burhan SPAHIU, (Shqiperi).

4. Festivali i katërt i Vokalit Operistik "Marie Kraja" u zhvillua në datat 25, 26 dhe 27 Prill 2002.
Këngëtarët u shoqëruan nga Orkestra Sinfonike e Teatrit të Operas dhe Baletit nën drejtimin e dirigjentit anglez Martin Andre.
Çmimi i Parë "Marie Kraja" - Perihan Diana NAYIR, soprano, (Turqi)
Çmimi i Dytë - Hyoung Koo KANG, bariton, (Kore e Jugut)
Çmimi i Tretë -Gergana GELEVA, soprano, (Bullgari)
Juria e Festivalit përbëhej nga: Inva MULA – Shqipëri (Kryetare). Dominique MEYER – France. Martha COIGNEY (Amerikë). Bruno Dal BON (Itali). Suat ARIKAN (Turqi). Jose Antonio AMANN (Spanjë). Rita GHOSN (Bejrut). Kim Von BINZER (Danimarkë). Aris CHRISTOFELLIS (Greqi). Barboro MARCKLUND (Norvegji).