Libri, armiku i shoqërive jo demokratike

1. Nazistët djegin librat e autorëve dekadentë

Vazhdimisht kur flitet për librin dhe literaturën në përgjithësi, ndër ngjarjet më të shënuara është data 10 maj e vitit 1933, që ka të bëjë me shtetin e Gjermanisë. Nuk është kjo një datë e krenarisë së librit për këtë vend, por është data e krimit më të shëmtuar ndaj librit dhe kulturës në tërësi. Sepse pikërisht në këtë datë, shtypi ditor gjerman botoi lajmin mbi regjistrin e “shkrimtarëve dekadentë”, autorë, librat e të cilëve nuk kanë qenë të përshtatshme për regjimin e kohës.

Përveç regjistrit të shkrimtarëve-demokratë, socialistë, çifutë, ka ekzistuar edhe lajmërimi mbi vendet ku do të jetë e mundur që “Gjermania e re” të lirohet nga ky bagazh i padëshiruar. Pikërisht në mbrëmje të asaj dite në sheshet kryesore të rreth 40 qyteteve të Gjermanisë janë bërë grumbuj të tërë në të cilat janë djegur me mijëra libra. Shënime të sakta në lidhje me autorët dhe librat që kanë qenë në listën e zezë të nazistëve nuk ekzistojnë. Por, opinioni i gjërë është informuar se në mes dhjetëra emrave të autorëve, librat e të cilëve u dogjën bëjnë pjesë edhe Karl Marks, Sigmund Frojd, Franc Kafka, Berthold Breht, Tomas Man, Stefan Cvajg, Hajnrih Man, Erih Marija Remark, Albert Ajnshtajn etj.

Thuhet se vetëm në Berlin janë djegur menjëherë rreth 25000 libra në prani të Jozef Gebelsit, i cili në sheshin pranë Operës Shtetërore, publikisht ka lexuar emrat e 24 autorëve veprat e të cilëve duhet të fshihen nga kujtesa, sepse nazistët i patën vlerësuar si dekadente. Pas datës 10 maj, aksioni i famshëm për eliminimin e librave të papërshtashëm ka vazhduar në forma të tjera. Fillimisht është bërë “pastrimi“ i bibliotekave private dhe publike, ndërsa një vit pas pas djegies publike të librave bibliotekat kanë qenë të obliguara të respektojnë listën e zezë në të cilën ishin mbi 3000 tituj.

2. Persekutim i autorëve të librave
Në këtë aspekt në vendet e ish-kampit socialist në pozitë të papërshtatshme kanë qenë shqiptarët, si brenda Shqipërisë edhe jashtë kufijve të saj politikë. Në Shqipëri sistemi diktatorial luftonte çdo botim qe nuk ishte në favor të ideologjisë dhe propagandës së tyre. Ai ndaloi veprat e kolosëve të letërsisë dhe kulturës kombëtare, si Fishta, Konica, Camaj, Koliqi etj. Ishte ky një veprim shumë i dëmshëm për kulturën kombëtare, që vazhdoi deri në vitin 1991.

Nga ana tjetër, shqiptarët në ish-Jugosllavi nuk e kanë pasur hiç më lehtë sepse diktaturat komuniste pothuaj ishin kudo të njëjta. Edhe këtu janë ndaluar librat, ndërsa autorët janë persekutuar dhe dënuar me vite të tëra. Pas ngjarjet e marsit të vitit 1981 në Kosovë, pushteti serb mori një fushatë të organizuar antishqiptare, gjoja në emër të luftës kundër nacionalizmit dhe irredentizmit shqiptar. Në saj të kësaj fushate pati persekutime dhe burgosje politike. Një numri individësh iu sekuestruan edhe librat nga bibliotekat personale.

Në Mal të Zi dhe Maqedoni, kjo dukuri ishte specifike, sepse pushteti i kohës në këto mjedise bënte eksperimentin e parë, i cili më pas duhej të aplikohej në Kosovë. Kështu në Mal të Zi, sidomos në komunën e Ulqinit, ku shqiptarët janë shumicë, u sekuestruan një numër i konsiderueshëm i librave nga individë të ndryshëm. Në komunën e Ulqinit, me dhjetëra janë rastet që individëve iu janë marrë librat nga bibliotekat personale. Në këtë aspekt u bë një “pastrim“ edhe në bibliotekën e qytetit të Ulqinit, ku në “izolim” apo jashtë përdorimit u vendosën 365 tituj, me rreth 2500 ekzemplarë. Në të njëjtën mënyrë u veprua edhe në bibliotekat shkollore në Katërkollë, Guci etj.

Në periudhën dhjetëvjeçare nga viti 1989-1999 kur Kosovës me dhunë iu mor autonomia dhe u vendos administrimi i dhunshëm serb, si ndaj popullit shqiptar, edhe ndaj librit është ushtruar një dhunë e pa parë nga regjimi fashist serb. Në këtë kohë nga Biblioteka Kombëtare dhe Universitare në Prishtinë, administrata e dhunshme serbe ka eliminuar me mijëra tituj e ekzemplarë, në sasinë prej disa tonelatash, duke i vendosur në fabrikën e letrës në Lipjan e gjetiu. Ishte ky një veprim vandal, që do t’ia kishin zili edhe nazistët gjermanë nga viti 1933!

3. Edhe në pluralizëm digjen librat(!)
Në periudhën postkomuniste që ka të bëjë me pluralizmin politik, filloi qarkullimi i lirë i botimeve në tërë hapësirën shqiptare. Përjashtim këtu bën Maqedonia, ku albanofobia ka qenë dhe është e pranishme më tepër se kudo në ish-republikat jugosllave. Rasti i paprecedent në botën bashkëkohore, është sjellja vandale ndaj librit në gjuhën shqipe. Fjala është për librin e Dr. R. Tudës ”Ne shqiptarët“, i cili paraqet përmbledhjen e 14 autorëve shqiptarë nga të gjitha trojet shqiptare, ndërmjet të cilëve Kadarenë, Agollin, Qosjen etj.

Gjithashtu në këtë libër kishte një kapitull të veçantë në lidhje mbi origjinën e shqiptarëve të Maqedonisë dhe numrin e tyre të saktë. Në libër autori nënvizonte se ka dhe mbi 200 mijë shqiptarë në emigracion të cilët janë nxjerrë nga listat bazë të regjistrimit të popullsisë. Organet policore ia kanë rrembyer autorit në shtëpi tirazhin e librit prej 1000 kopjesh, ndërsa tre ditë më pas u zhvillua një gjyq formal në qytetin e Strugës, në të cilin u mor vendimi i ndalimit të librit dhe djegia e kopjeve të tij me motivin “si libër nxitës i përçarjes midis nacionaliteteve“.