Ju rrëfej “bombën”, pistat dhe “pisat”

Të gjitha pistat që të çojnë tek ata që prisnin vdekjen e profesorit. Buqeta misterioze me lule në spital dhe pistat që donin të fshehin gjurmët. Një rrëfim i jashtëzakonshëm i z. Ylli Pango në faqet e gazetës TemA në datat 3, 4 dhe 5 qershor.

Bomba
Atë mëngjes të 6 marsit 2003, si zakonisht çdo të enjte prej vitesh, nisesha për në fakultet për leksionin tim të zakonshëm të psikoterapisë. Ishte e vetmja ditë mësimi që kur isha zgjedhur dekan. Auditori ishin studentët e kursit të 4 të psikologjisë. Tek ngrija qepenin e garazhit për të marrë Opelin e vjetër, huazuar nga një mik për pak kohë, dëgjoja një zhurmë të ngjashme me atë të një fishekzjarri. Në lagjen tonë fëmijët hedhin shumë të tilla. Ktheva kokën instiktivisht, andej nga erdhi zhurma. Mu duk se “fishekzjarri” më kishte plasur diku aty majtas, pranë këmbëve. Dhe për habinë time, aty në fund të qepenit, më zunë sytë një nga ato granatat e vogla të gjelbra, llokma llokma, të cilat në zboret e dikurshme ishim mësuar t’i shihnim vetëm në trajtë mësimore.

Mendimi i parë më erdhi se ishte ndonjë shaka për të më trembur, për të parë se si do të reagoja a nuk e di se çfarë. Pastaj menjëherë (thuhet se mendja në të tilla raste punon me një shpejtësi marramendëse e ashtu si përpara vdekjes kalon me mijra kuadro në sekondë) ndofta më ka shkuar në mend se mund të ishte edhe e vërtetë, se mund të lidhej edhe me kërcënimet e herëpashershme që më ishin bërë me telefon dhe… ende nuk jam i sigurt, por them se mund të jem hedhur në krahun e kundërt. Të gjitha këto i kam kujtuar, menduar e stërmenduar qindra herë pasi e kam marrë veten, pas operacionit, apo në ditët e gjata të shtratit.

Për atë moment dija vetëm se brenda 3-4 sekondash nga shfaqja e atij mjeti të llahtarshëm vrastar, mjaft copa të të cilit i kam ende në trup, jam gjendur i plasur përdhe gjithë gjak në krahun e kundërt. Miq, ushtarakë apo ekspertë që më vizituan në spital më vonë më treguan se ajo granatë ishte difensive, nga ato që ushtari ja hedh armikut nga llogorja dhe që shfarosin deri në 20 kundërshtarë në një rreze veprimi prej 200 m. Një tjetër, prokuror, më tha se ata që e kishin vënë kishin pasur urrejtje të madhe dhe se ajo granatë ishte destinuar për të më bërë copë e thërrime. Miku im anglez Anthony Cordle, që më vizitoi në shtëpi e që iu lut zotit për mua të më jepte shëndet e të më ruante paskëtaj, si dhe ca të tjerë, më thanë se shpëtimi im i dedikohej veçse dorës së zotit që kishte bërë një mrekulli.

Për t’u kthyer tek ai moment, mbaj mend më pas motrën time të tmerruar në ballkon duke më pyetur me britmë: “ Ç’ndodhi?”. Kam kthyer kokën lart me vështirësi e kam mundur t’i them vetëm: “Bombë”. Me duar të dridhura mezi kishte arritur t’i telefononte të shoqit, mjek në spitalin ushtarak, e më pas kishte zbritur shkallët.

Më erdhi pranë pa ditur ç’të bënte për të më ndihmuar. Ndërkohë ula kokën e pashë në kraharor. Preka zemrën. Nuk kisha asnjë njollë gjaku. Fytyrën e kisha gjithë gjak, por mendoja kthjellët. Ndërkohë gjaku rridhte çurkë kudo nga poshtë, por nuk kuptoja saktësisht se nga ku. Bëra të ngrihesha por këmbën e majtë s’e zvarrisja dot.” E qava një këmbë”, mendova “por të shohim ç’ka më tej”. Çuditërisht u ndjeva disi i lehtësuar. Me një këmbë së paku mund të jetosh.

Ndërkohë përrreth ende nuk ishin shfaqur njerëz. Ishte koha kur pothuaj të gjithë kishin shkuar në punë a në shkolla. Pas pak u dukën nja dy komshij e ca kalimtarë të rrallë të rastit. Nja dy gra të tmerruara, që në fillim s’po më njihnin, pasi fytyrën e kisha të mbuluar me gjak lëshuan britmën: “ Uaaa qënka profesori!”. Një shofer mesoburrë, me një makinë të vjetër ndaloi pranë. Komshiu përballë, një burrë i vjetër, më ishte afruar e së bashku me motrën po më zvarrisnin drejt asaj makine. Nuk dukej gjëkund as autoambulancë, as makinë policie. Ime motër më shtrëngonte pranë vetes në sediljen e pasme të makinës e nuk dinte më ç’të bënte.

Ishte tepër e vështirë të arrije në spitalin ushtarak Rrugës së Durrësit në atë trafik të rënduar të mëngjesit. Ndërkohë gjaku rridhte çurkë. Ndjeja ftohtë, dridhesha, i thosha shoferit të mos e hiqte dorën nga boria por askush nuk ia varte t’i hapte rrugën. Madje kthenin kokën e e shihnin apo i flisnin me inat. Herë e hapja dritaren se kisha të nxehtë e herë e mbyllja se ndjeja drithma. Ca herë vija fytyrën e përgjakur tek xhami të më shihnin policët, për t’i hapur rrugën shoferit që askush nuk e përfillte. Pa dobi. Policët si shihnin fytyrën e përgjakur nuk kishin kohë të merrnin veten nga habia.

Mbërrita në spital pas rreth 40 minutash por falë zotit, kunatit tim të mrekullueshëm Dr. Ilia Mazniku dhe gjithë ekipit të mjekëve e infermierëve, atje gjithshka ishte gati dhe menjëherë filluan mjekimi e përkujdesjet. Që nga ky moment e më pas, gjithshka e morën në dorë të tjerët…

…Mes mjaft shkrimeve të mia botuar ndër vite për krimin e alarmin e lëshuar për rrezikun në rritje të tij, është edhe një shkrim i botuar në dt. 4 tetor 1998 në Gazetën Shqiptare. Aty kam paralajmëruar se krimi do të na godasë të gjithëve. Ja citimi:

"Cubat vranë, e grabitën, cubat e sulmuan shtetin, cubat dogjën, plaçkitën, vodhën, rrënuan Shqipërinë, cubat do t’iu vrasin dhe juve, neve, Saliun, Fatosin dhe natyrisht edhe njëri-tjetrin."

Nuk mund të them se kam qenë kaq i bindur aso kohe se krimi do të më godiste kaq rëndë e barbarisht edhe mua. Gjithsesi diçka do të kem ndjerë e mesa duket edhe analizat e prognozat që kam bërë për krimin ndër vite, që vazhdoj t’i bëj edhe sot e që i kam përmbledhur në këtë libër, janë për fat të keq të sakta. Të gjithë po goditemi. Të gjithë mund të goditemi. Askush nuk është më i sigurtë në këtë vend. Nga më i madhi tek më i vogli, nga më i fuqishmi tek më i pambrojturi. Shumë janë vrarë a goditur përpara meje. Menjëherë pas meje u vranë mjaft të tjerë, biznesmenë të njohur, njerëz me para. Mes tyre edhe njerëz me lidhje, me bodiguardë, me njohje të fuqishme, lart, fare lart. Le më të tjerë, njerëz të thjeshtë, aq shumë të tjerë fatkeqë që ikin e nuk merren vesh. Pati edhe rrëmbime, shpërthime tritoli në 5-6 raste të tjera, disa fatmirësisht pa viktima. Historia vazhdon e do të vazhdojë. Deri kur?

Atentati i dytë
…Të të vrasin natën dhe të të qajnë ditën. Këtë e kisha dëgjuar e lexuar aq shumë si shumë të tjerë. Por ka edhe ndryshe: Të të vrasin natën dhe të të qeshin apo të të ndyjnë ditën. Këtë nuk e kisha menduar kurrë ndonjëherë, jo më ta dëgjoja apo ta provoja në veten time. Për ditë të tëra gjatë e pas operacionit të afërmit e miqtë nuk më thanë gjë për gazetat e ekranet. Nuk donin të më shqetësonin. Më pas kur shkova në shtëpi lexova gazetat, më treguan ngjarjet, thashethemet, “pistat”… Pashë e dëgjova se veç dhimbjes a solidaritetit kishte pasur edhe baltë e vrer, shpifje e ndyrësi? Vërtet si fillim mbeta i nemitur. E paimagjinueshme. Po kjo përse vallë?

Përse vallë? Se nuk më vranë, dot? Se zoti s’deshi që unë të vdisja. Pse nuk kishin ç’të qanin apo të vajtonin ditën? Apo ashtu si fillin e bombës, kisha prekur diçka që s’duhej ta kisha prekur pa dashje me deklaratën time? Ende nuk e di e s’mund ta them me siguri. Ndërkohë mjaft dyshime e mjaft hipoteza, mjaft fakte e hamendësime më janë thënë nga sa e sa njerëz që më kanë vizituar e rishtaz më vizitojnë. Disa syresh janë mjaft tronditëse e me koincidenca jorastësore. Gjithsesi…

…Ajo deklaratë e parë imja në spital, pothuaj menjëherë pas atentatit, ku unë dyshoja se ai, lidhej me shprehjen e fjalën time të lirë, sigurisht që më erdhi ndër mend si rrjedhojë logjike e paralajmërimeve kërcënuese të më se 10 vjetëve të fundit. Lidhej me sa e sa telefonata që më ishin bërë, sa herë që kisha folur hapur në TV a shkruar diçka tejet të ashpër, për ndokënd atje lart. Për çfarë mund të dyshoja tjetër atëhere e ç’mund të thoja për armiq personalë, kur s’kisha as më të voglin dyshim për të tillë e përderisa dyert e shtëpisë i mbaja gjithmonë hapur.

Derën e jashtme të oborrit e kisha pa çelës e deri tek pragu apo tek garazhi, mund të hynte cilido. Garazhi ishte gjithashtu pa çelës. Mund ta ngrinte cilido. (Mesa duket edhe këtë e kishin studiuar, ashtu si faktin që dita e vetme e mësimit ishte e pikërisht ajo. Pra qepenin në atë orë do ta çoja pikërisht unë. Ditë të tjera ndodhte edhe ndryshe. Siç doli edhe nga fakte të tjera, ata që vunë bombën në garazh dinin mjaft gjëra). Gjithsesi ajo deklaratë nuk ishte pëlqyer. Ndofta ishte edhe ajo shkak, por jo i vetmi, që filloi ajo fushatë e ndyrë sajesash e shpifjesh.

Siç e thashë unë nuk dija të kisha armiq personalë. Madje edhe ndonjë pistë të rrallë private (s’besoj të ketë njeri të mos ketë a të mos dyshojë së paku ndonjë të tillë për veten e vet, sidomos në kohrat e sotme kur edhe për një grindje a cënim interesi sado të vogël, mund të marrësh kërcënime nga më të çuditshmet) që mund të dyshoja ua thashë që në fillim prokurorit e drejtorit të policisë së Tiranës a kompetentëve të tjerë. Për të qenë krejt i pastër.

Ndërkohë, miq e të afërm të mi, patën vënë re se pa mbaruar ende jehona e plasjes, plasi dhe lajmi i parë për bombën. Madje më shpejt se jehona. Pastaj pati një ditë keqardhjeje të përgjithshme, një reagim timin ashtu me plagë siç isha, një prononcim të fuqishëm të kreut të opozitës S. Berisha kundër krimit barbar karshi meje, dhe menjëherë të nesërmen filluan përbaltjet e para, ndyrjet e para, shpifjet nga më absurdet, të padëgjuara kurrë më parë, për një viktimë.

Miq e të afërm të tjerë, vëzhgues më të mprehtë a më të ftohtë se shumica, kishin vënë re gjithashtu se ndyrjet erdhën nga disa vrima njëkohësisht. Një komshie dhe shefi i ndjekjes së krimeve të një rajoni policie, gjithashtu disi më të vëmendshëm, më thanë se lajmi i parë në një kanal televiziv u dha në 8.05. Ndërkohë unë kam qenë i plasur për tokë në 8.03. Këtë e dëshmon ora ime e mbetur dhe fakti që afërsisht në atë orë unë duhet të isha në fakultet. Natyrisht po të më kishte lejuar bomba të isha nisur normalisht.. Kush më pa kaq shpejt? Kush e dha lajmin? U deshën 10 minuta të shfaqen komshinjtë e parë, ndërkohë që dergjesha gjithë gjak për tokë. Sa shpejt. Pra isha llogaritur i vrarë? Apo në mos jo, menjëherë pas kësaj i përbaltur, i fëlliqur, i bërë pis. Kujt vallë nuk i mjaftoja veç kufomë? Kush vallë nuk ngopej a i duhej të ma bënte edhe emrin të tillë? Përse? Ende nuk mund ta them. Ose më mirë shumë gjëra më janë thënë, e shumë gjëra di, por sërish nuk mund ta them me siguri.

Një ndër intervistat apo dëshmitë e para televizive dhënë gazetarëve që vërshuan në vendin e ngjarjes, ka qenë ajo e komshiut tim, atij burrit të vjetër të mirë, që më ndihmoi të zvarrisesha e të plasesha gjithë gjak në atë makinën e vjetër që më çoi në spital. Ai deklaroi se “Profesori (unë) i mbante dyert gjithnjë të hapura, pa çelës, madje shpesh dykanatësh të hapura, e qepenin e garazhit (që kish kohë që nuk mbyllej më dot me çelës se i ishte prishur ), të ngritur”. Profesori sipas komshijve të tjerë, nuk ruhej nga askush, nuk kishte haqe personale me askënd, se po të kishte të tillë do të tregohej disi më i kujdesshëm. Madje edhe ndonjë rast i supozuar si i tillë (27 vjet punë e njeriut mund edhe t’i shkojë mendja te ndonjë konflikt a zënkë sado e vogël) e i deklaruar siç e thashë më sipër, që në fillim policisë e prokurorit, është tepër pak e mundshme të çojë në një barbarizëm të tillë. Profesori nuk ka asnjë student pakalues prej vitesh.

Edhe dy studente të mbetura për vjeshtë ca muaj më parë, u kaluan në janar. Nga muret e ulta rrethues të shtëpisë mund të kërcente lehtësisht brenda edhe një fëmijë. Ndërkohë profesorin e godasin me një urrejtje e barbari të atij lloji që nuk do të kishte qenë e tillë as sikur të kishte patur disa gjaqe borxh. Madje nuk mendojnë as për ta trembur me ndopak tritol e as për ta gjymtuar disi me ndonjë mjet disi më të butë, por direkt për ta bërë copë e çikë me një granatë a bombë që shfaros 20 vetë? (Një analist “I shquar”, i njohuri im prej kohësh, që kurrë s’gjeti kohë as të më pyeste një herë në telefon “si je?” ka deklaruar se bomba ishte thjesht për të më trembur. Madje për të më dhënë lavdi?! A thua ka provuar ndonjë të tillë vallë?). Nga vinte kjo urrejtje apo dëshirë kaq e madhe për asgjësim?

Profesori ende nuk e di me siguri.

Pas këtyre pyetjeve ekzistenciale më vinë shumë e shumë të tjera ndër mend por nuk mund t’i shkruaj të gjitha sot se s’u jap dot përgjigje. Së paku me këto që di. Veç njera syresh më dhemb më shumë se mjaft të tjera. Më dhemb o miq, o të afërm, o të dashurit e dashamirësit e mi, të njohur e të panjohur, që me qindra e qindra m’u gjendët në ato ditë të vështira, të skëterrshme. Dua ta ndaj këtë pyetje me ju o njerëz të mirë, o njerëz që nuk njihni pozë e nuk dilni as të bëni analiza e as të mbroni të drejtat e njeriut a të kafshës në TV, o njerëz që thirrja e parë e humane që ju erdhi në mend kur mësuat atë që më ndodhi, ishte “këtu u vra një njeri, u godit barbarisht një njeri” dhe erdhët me vrap e më puthët, më mbështetët, më shtrënguat duart e plagosura, më dhatë forcë.

Dua ta ndaj me ju o njerëz, me ty o shofer i panjohur që më more ashtu të përgjakur dhe mezi munde të më çoje në spital teksa gjaku më rridhte lumë. Dua ta ndaj me ju o mjekë e infermierë-njerëz, Njerëz me të madhe që më pritët tek porta e spitalit e s’mu ndatë e s’mu ndatë sa më sollët sërish në jetë. Dua ta ndaj me ju o ushtarë të thjeshtë e njerëz të njohur e te panjohur që vutë një dorë edhe ju në barelën time tek më shpinin nga njera sallë mjekimi në tjetrën në spital, në sallën e operacionit, në … Dua ta ndaj me ju o njerëz që s’ju pashë kurrë por që në kllapi ju ndjeva të më puthnit ballin, duart, sytë. Dua ta ndaj me ju këtë pyetje që do të më sfilisë gjatë e që shpesh më le pa gjumë, më bën të vuaj.

Këtë pyetje për atë “elitë” që aq fort i mshon të drejtave e demokracisë në TV e gazeta, për atë pakicë që shumë vonë mu kujtua se askund s’ma kishin zënë sytë e s’ja kisha dëgjuar zërin në ditët e mia më të vështira. Për atë pakicë të famshmish që e harrova. E harrova se ishin aq shumë e shumë të tjerët, të njohurit e të panjohurit që më ngrohën, që më ndenjën pranë, që më dhanë kurajo e forcë. Por që sërish mu kujtua kur e pashë më pas, në ekrane e faqe gazetash tek fliste, analizonte, debatonte, për Irakun, Sadamin, Maqedoninë, botën mbarë.

“Ku ishit ju o intelektualë të shquar (mes jush edhe ca pak “miq” të mi, se miqtë e mi së shumti i ndjeva e i ndjej çdo ditë pranë), o klube a grupe intelektuale, o njerëz të penës e të mendjes, o analistë të mëdhenj e të panshëm apo të anshëm, ju kritikë e mbrojtës të të drejtave të njeriut, ju që më njihni e ju njoh së afërmi apo së largmi që nuk u shfaqët kurrë, që s’gjetët kohë as të më pyesnit kurrë “Si je?”, që nuk lëshuat një fjalë, një klithëm njerëzore: “Hej, o njerëz. Këtu u godit barbarisht një njeri” “Këtu i hoqën të drejtën elementare, të drejtën për të jetuar, një njeriu”” Këtu barbaria dënoi me vdekje një njeri”. Si nuk shkruat një rrjesht, një gërmë, për një tmerr, për një krim llahtar.

Jo kurrsesi për një krim karshi një profesori a doktori (nuk e di sa shumë të tillë kemi në vendin tonë), as një dekani që deshën t’i merrnin jetën, aq më pak një këshilltari të presidentit a një pedagogu që tash 27 vjet ka nxjerrë me mijra e mijra specialistë anekënd vendit, as karshi një intelektuali që ashtu si ju ka shkruar e folur shumë, ka botuar sa e sa libra, qindra shkrime a ka folur si ju në mjaft emisione televizive. Jo ju lutem mos i llogarisni këto o njerëz të penës e të mendjes. Të shkruanit së paku për një njeri, për një shqiptar që deshën ta bënin copë e çikë, ta asgjësonin, e që pas kësaj të mbështetur edhe nga ju ose së paku nga indiferenca juaj, deshën ta përbaltnin, ta ndynin.

Ndërkohë që ju tryezave të kafeneve e në publik komentonit a mbështesnit, bënit analiza abstrakte, a thjesht ngrinit supet për ato që villnin sharlatanë të shtypit, vegla dashur apo pa dashur të gjaksorëve, pjella a marioneta të vogla e të mëdha të krimit. Do të doja së paku kaq pak, kaq pak nga ju, pas 27 vjet pune e përkushtimi, pas 50 vjet jete mbi këtë dhe a tokë që e kam dashur e s’e kam lënë kurrë. Kaq pak në krahasim me atë që ma dhanë me shumicë aq shumë njerëz të thjeshtë e të mëdhenj, aq pak në krahasim me atë humanizëm pa fund që ma dhanë në spital, në shtëpi, në telefon nga anembanë, kudo sa e sa njerëz. Kaq pak nga ju o pakicë njerëzore me “nj” të vogël, që u hoqët mënjanë a ngritët supet e nuk thatë as edhe një fjalë për barbarinë, për jetën, për shpifjet. A e kuptoni sa pak? Do doja nga ju më të paktën, njerëzillëkun.

Në të vërtetë nuk do të kisha dashur të merresha fare me ju. Por edhe sot kur u shoh e dëgjoj si flisni më duket sikur pa dashur doni t’i thonë krimit a kriminelëve: “Ja portën e kini të hapur, mund të godisni përsëri. Ne nuk ju ngasim”. A e dini se indiferenca a poshtërsia juaj e fshehur do të vazhdojë edhe për të tjerë, edhe më vonë, dhe ndofta edhe për vetë ju, indiferenca mes vedi, kur krimi ashtu rastësisht t’u godasë vetë ju (larg qoftë, zoti ju ruajtë!). Ndofta me këtë thirrje në mos ju prek sado pak, së paku u rikujtoj: “Mendoni për veten zotërinj. Askush nuk është i sigurt në këtë vend”...

Sepse o miq intelektualë, pas kësaj që më ndodhi, sigurisht nuk mund të mos u shkojë mendja, edhe tek vetja juaj, tek larg qoftë një ditë kur edhe ju a ndonjë i afërm juaj mund të bjerë viktimë. Se kështu siç ka nisur e po vazhdon prej vitesh nuk është çudi apo jo? Ja se pse qoftë edhe për hir të kësaj, për hir të vetes suaj, të shkruanit pak, të debatonit ca më pak. Të pyetej së paku: “Quo vadis Shqipëri?”

Se është po ky njeri, o të nderuar që ka paralajmëruar aq shumë, 12 vjet rrjesht. Lexoni shkrimet e këtij libri botuar ndër vite nga ky njeri që do kohë më parë dha kushtrimin për të keqen e madhe që po na godet të gjithëve. Madje në një nga gazetat që e blasfemoi më shumë kur ishte ende buzë vdekjes. Se ishte po ky njeri që deklaroi këtu e tre muaj më përpara, mes 30 profesorëve të nderuar, në senatin e Universitetit të Tiranës, pas kërcënimit të radhës, se edhe jeta e profesorëve është në rrezik. Cudi, edhe nga këta askush nuk e kujtoi këtë e as e tha diku publikisht.

E pra ishin jo pak por 30 dëshmitarë. Së paku ta përmendte diku në shtyp, në tv, në biseda. E kështu vendi i mbeti ndyrësve, zbrazësia u mbush me shpifjet, qytetaria heshti ("ç’më duhet mua”). “Qytetaria” dëgjoi, pa, ndofta edhe u tmerrua se si mund të shpifet e vritet njeriu kaq lehtë në Shqipëri, por gjithsesi kur mbaroi së pari a së lexuari, hëngri darkë, u shtri në krevat pranë së shoqes, a u kthye në krahun tjetër, e para se ta zinte gjumi tha: “shyqyr o zot që jam gjallë, shyqyr që s’më mdodhi mua”.

Po o miq. Për fat të keq tek ne ende Doktor Kondilët që bëjnë një akt guximi thjesht për qytetari, janë ende të rrallë, në mos të vetëm.

Por ka edhe më keq o miq të elitës. Pas jush a brenda jush vinë të tjerët. Rrathët e Ferrit ngushtohen. Të tjerët që folën e shkruan ashtu siç i urdhëruan. Siç u thanë të tjerët, apo interesat e veta, apo të dyja së bashku, mpleksur. Ata janë e llahtarshmja, e paimagjinueshmja. E papërfytyrueshmja e një shoqërie që pretendon të quhet njerëzore. Ata që tallen edhe me vdekjen, që shiten për të përqeshur viktimën, që shpifin. Këta që nuk denjoj t’i përmend as me emër, që mund të shesin siç është thënë “edhe nënën për të shitur gazetën”. Vallë ç’shesin për gjëra të tjera më të mëdha, për para, toka, ndërtime, a leje ndërtimi?

Këta, do të isha kurioz ç’do të bënin po të ndodhte ajo që njerëz të ndershëm e njerëz që luftojnë, me sa mund të luftohet tek ne kundër krimit, më kanë thënë se nuk është çudi të mos ndodhë prapë, po nuk u zbulua krimineli a kriminelët “e mi”. Këta do të doja të dija si do flisnin e shkruanin po të më godisnin përsëri. Këta, përveç gëzimit të brendshëm që ua njoh, nuk di se si do të shkruanin a flisnin në shtypin a ekranet e tyre perverse, si do të komentonin, sa humanë do të bëheshin pas vdekjes. A do të qetësoheshin vallë më në fund? A do të ngopeshin? Nuk e di. Mund sërish të jenë të paimagjinueshëm, cinikë, të llahtarshëm. Në qindra faqe gazete ata vazhdojnë të marrin nëpër gojë të vdekurit, të komentojnë, të shpifin. E ç’i kanë të plagosurit apo të gjymtuarit? Jo me këta është e vështirë të parashikosh se deri ku mund të arrijnë. Këta janë jonjerëzit, veglat, këta janë krimi apo vrasja ime e dytë, këta janë...

Vëreni ç’të këqia të mëdha mund të të bëjë media kur e përdorin njerëz si këta që përmenda më sipër. Vëreni rastin tim dhe gjykoni:

Një botues a drejtor mediash, më vjen te këmbët e krevatit kur ende isha me bark të çarë, në pritje të operacionit e më pyet për pista? “M’i thuaj mua, m’i thuaj…” Ishte aq i preokupuar në fytyrë sa të thoje ky njeri do më bëhej mik, ndërkohë që kurrë s’kisha pirë një kafe me të. Të nesërmen del në kanalin e vet televiziv e flet për fëmininë time, për bretkoca, zogj të linçuar, për një kafshëvrasës të vogël që pa dyshim, sipas logjikës së vet shpifëse, ka zbrazur mllefet a sadizmin e tij duke vënë një bombë, që do të vriste cilindo hajdut makinash që do të guxonte t’i afrohej garazhit të vet. Shokët a ish-shokët e mi të klasës a të fëminisë, janë sot 50-vjeçarë a rrotull kësaj moshe. Ka syresh që kanë qenë me mua që nga klasa e parë e shkollës fillore e deri në maturë. Janë ende gjallë në Tiranë, lindur e rritur në këtë qytet, përsëri miq të mirë, që më takojnë e i takoj, që mblidhemi e gjendemi shpesh bashkë. Ata janë mahnitur kur kanë dëgjuar një njeri nja 10-15 vjet më të vogël se unë, lindur e rritur diku larg Tiranës, të flasë për biografinë time fëminore (për ta lidhur më pas me atë burrërore) e që paska biseduar me dikë syresh?! Me cilin vallë? Shokët e mi të shkollës, fëminisë, lagjes, s’u kanë besuar veshëve kur kanë dëgjuar se cili paskam qenë unë sipas këtij gazetari, që i kalon shpesh netët a ditët lokaleve, kohëve të fundit, me autorin kryesor të shpifjeve kundër meje. Shokët e mi nuk e njihkeshin këtë Ylli Pango. Ata mbajnë mend për të tillë, një Ylli Pango me syze që në vitet e para të shkollës fillore, lexonte shumë e kishte qejf të shkruante. Madje që fare i vogël. Pasioni i tij librat, letërsia, poezitë humoristike. Poezia e parë syresh shkruar që në klasë të parë fillore.

Mbajnë mend pra një personazh krejt të ndryshëm a më mirë të kundërt nga ai i gazetarit. Një djalë, fare të paaftë madje të ngulte një gozhdë, siç e dëshmon edhe karriera e tij e mëvonshme aspak militare, e tërësisht e lidhur me librat, studimet e shkrimet. Natyrisht pa asnjë pasion për kafshët, armët, shfarosjen e tyre a ç’mund të sajojë më tej fantazia e çartur e një njeriu me të cilin askush nga shokët e fëminisë të Ylli Pangos nuk ka biseduar qoftë edhe një herë. Shokët e fëminisë e të shkollimit të hershëm të Ylli Pangos, njerëz të nderuar, etj. etj. janë në Tiranë. Cilido mund t’i pyesë.

Mrekullia është se fëmininë time e paska investiguar një njeri me të cilin as unë e askush nga të njohurit a miqtë e mi s’ka biseduar as edhe një herë. Vallë kur i paska takuar nga këta shokë të mitë?? Ku? Kë? Le të përmendë qoftë edhe një syresh. Shokëve të mi, pyetini, ashtu si shumë të tjerëve, u vjen ndoht nga ky njeri. Sidoqoftë është një gënjeshtër lehtësisht e verifikueshme. Ndërsa parimi mjaft i njohur: Shpif, shpif se diçka do të mbetet.

Me këtë njeri e me inspiruesin a blerësin e tij, që ditë të tëra u ka telefonuar gazetave për të sajuar pistat apo më mirë “të pistat” lidhet edhe:

Kryeshpifja: - Një bombë e vënë vetë!!! Nga profesori!!! Nga njeriu që kurrë nuk është dëgjuar jo më për armë por as edhe për një shuplakë tërë jetën e tij. Po përse vallë ishte vënë kjo bombë? Për të vrarë? Kë? Cilindo vjedhës makinash që do të vinte t’i vidhte “makinën e re” që e bleu kur i vodhën të parën!!!. Sa mirë e stisur. Mungon vetëm diçka e vogël në sajesë. Profesori s’ka blerë asnjë makinë të re. Makina e vjedhur profesorit në dhjetor, qe shtetërore dhe dy javë pas vjedhjes së saj, Ministri i Arsimit akordonte fondin për t’i blerë një makinë të re e cila s’është blerë as sot e kësaj dite, për arsye burokratike. Makina që përdorte profesori pas vjedhjes së makinës shtetërore, ishte një opel i vjetër, që profesorit ja dha një i njohur a më mirë simpatizant që kishte dy makina (lehtësisht i verifikueshëm). Për ta përdorur ca kohë deri në blerjen e makinës së re. Mbetet që profesori vuri një goxha granatë për të vrarë këdo që do të guxonte të vidhte opelin e vjetër të Benit (emri i të njohurit). C’profesor i mënçur, e me karakter. Pranon të hyjë edhe në burg për vrasje, vetëm të ruajë makinën e vjetër të mikut. Këtij i thonë vetmohim akademik. Madje për ta bërë më bindëse, shkruhet se këtë version e paska deklaruar policia. Drejtori i policisë i Tiranës i deklaron profesorit se kjo pistë nuk ekziston dhe se policia nuk ka dhënë një version të tillë. Madje askush në polici nuk e pranon një gjë të tillë e as nuk pranon se ka dhënë ndonjë deklaratë a informacion të tillë. Gjithsesi kur u kërkohet këtyre gazetarëve se nga e kanë marrë këtë informacion ata sërish pretendojnë: nga burime të sigurta, në polici. E kur pyeten se nga kush, çojnë supet. Çuditërisht verifikues më të kujdesshëm arrijnë të gjejnë se filli i kësaj piste interesante shpie te i njëjti vend e tek i njëjti person, diku në qendër të qendrës së Tiranës. Qendra burimore rezulton po e njëjta. Parimi mbetet po ai: Shpif, shpif se diçka do të mbetet.

“Jo” hidhet një analist “i shquar” më “realist”, gjoja mik i vjetër i profesor Yllit, madje edhe bir i një miku të vjetër të profesor Yllit. “Jo. Nuk e ka vënë për të vrarë vjedhësin. E ka vënë ashtu kastile, që të vritet një çikë, ashtu pak, e pastaj të fitojë lavdi.” Kryevepër. O miku e biri i mikut tim të mirë që të ka çoroditur aq shumë ekonomia e tregut, e lavdisë, e e punëdhënësit të familjes. A nuk e provon një herë vallë sa e lehtë është të fitosh lavdi me një granatë difensive. Provoje të kam rixha e do të më kujtosh.

Megjithatë: shpif, shpif se diçka do të mbetet...

Njerëz të caktuar, të pasnesërmen e ngjarjes, kur ende nuk dihej a do të dilja gjallë nga operacioni, me sa duket të shqetësuar nga shprehja ”profesori është jashtë rrezikut për jetën”, fillojnë lojën e telefonit të prishur, apo manipulimin. Merren në telefon nga këta njerëz me goxha emër, disa gazeta e televizione private. U diktohen tekste të gatshme. Kryeredaktorë, analistë e gazetarë të ndershëm kanë dëshmuar për këtë. Të nesërmen shpërthen fushata e organizuar në të njëjtën kohë në disa media. Rastësi? Informacion? Nga kush? Qendra burimore po ajo. Manipulim nga një manipulator i madh e disa më të vegjël. Parimi po ai: Shpif, shpif se diçka do të mbetet.

Një personalitet i njohur qeveritar, “profesionist” që s’ka të sharë në njohjen e krimit e ca më shumë të ndëshkimit, gjen edhe ai nja dy pista (“të pista”). Vërtet të forta: Profesori nuk ka pasur marrëdhënie të mira me studentët dhe profesori se ç’ka edhe ca probleme intime. Çuditërisht edhe në rastin e këtij “profesionisti”, të gjitha “të pistat” janë lehtësisht të verifikueshme si të tilla. (Ftoj gazetarët investigativë të humbasin jo më shumë se disa pak orë kohë për t’i vërtetuar). Profesori ka nja katër vjet që nuk ka asnjë student mbetës që të ketë humbur jo më shkollën por as edhe një vit shkollor. Madje edhe mbetësit e fundit, u tha më sipër, ka nja tre-katër muaj që kanë kaluar.

Profesori, ndryshe nga zbuluesi a deklaruesi i “të pistave”, ka vetëm një marrëdhënie intime prej afro dy vjetësh, të cilën nuk ka frikë ta deklarojë dhe asnjë “të pistë” tjetër si ca e ca të tjerë që merren me pista. Megjithatë pasi i deklaron këto “të pista” personaliteti, gati gati sa s’thotë si rrjedhojë logjike: “E po shikoni se ç’mëkate i rëndojnë profesorit. E ka hak të dënohet me vdekje asisoj.” Krimi mbetet i justifikuar.

Më vonë, pas kthimit të profesorit nga spitali në shtëpi, fushata vazhdon. Tani vetëm në një prej gazetave, ngarkuar me sa duket me detyra të posaçme. Vijojnë “të pista” apo shpifje të tjera për ta mbajtur profesorin sërish në baltë si:

Profesori paska deklaruar se ka shumë frikë për jetën e vet në të ardhmen etj., etj. Askund e thënë. Askund e shkruar. Me askënd biseduar. Në asnjë gazetë, TV apo intervistë a bisedë. Lehtësisht e verifikueshme. Parimi po ai: Shpif, shpif se diçka do të mbetet.

Profesori paska bërë kërkesa të panumërta për bodiguard, për ta ruajtur, kërkesa që më në fund ja plotësuan. Ku janë vallë këto. Ju lutem gjeni një. Botojeni. Lehtësisht e verifikueshme që nuk ka. Po ai parim: Shpif, shpif se diçka do mbetet.

Një shpifje ekstra, që duket si pa lidhje me atentatin por që ka të përbashkët me të, baltën e personat shpifës: Ylli Pango paska penguar nga shtrati një pedagog të jashtëm të ftojë ish-presidentin Mejdani të japë leksion në Fakultetin e Shkencave Sociale. Edhe kjo lehtësisht e verifikueshme si shpifje. Pedagogu, që gjoja ma paska kërkuar këtë, gjithashtu i fyer për shpifjen e gazetës në fjalë, jep deklaratë përgënjeshtruese. Deklarata botohet tek Gazeta “Koha jonë” dt. 18 prill 2003. Natyrisht pasi nuk ja pranojnë të botohet tek gazeta ku është botuar shpifja. Shkelet edhe rregulli më elementar i etikës mediatike: E drejta për tu përgjigjur pasi sulmohesh. Por kjo s’ka rëndësi, rëndësi ka parimi: Shpif, shpif se diçka do të mbetet.

Edhe njera prej këtyre shpifjeve të mësipërme do t’i mjaftonte profesorit për të ngritur një padi gjyqësore shembullore. Por profesori nuk ka ende ndër mend të bëjë gjë tjetër veç rikuperimit të shëndetit dhe kthimit në punën e tij.

Nuk po hyj këtu në analizën e plotë se përse u duheshin këto shpifje, ky helm i derdhur disave. Këtë shpresoj se dikur do ta vërtetojnë plotësisht, me fakte e dëshmi njerëz që ende ndjehen të tronditur se si u është kërkuar të shpifin kaq ulët. Po ve në dukje vetëm disa nga pasojat logjike të këtyre manipulimeve e shpifjeve që nuk mund të mos më bëjnë të mendoj së paku si fillim, se shpifësit mesa duket kanë pa tjetër një lidhje me krimin, një dëshirë të pamposhtur të “më qajnë”, medoemos të “më qajnë”...

Në mënyrë të përmbledhur arrihet apo synohet të arrihet: