Shkodra për kulturën e artin nacional

Shfaqja e parë teatrale në Shqipëri (Shkodër, dhjetor 1879)

Si shfaqja e parë teatrale shqipe e dokumentuar, në histori njihet pjesa "Nata e Kshnellave" e shkrimtarit arbëresh At Leonardo De Martino. De Martino është gjithashtu edhe autor i shumë teksteve dhe vjershave për fëmijë e vegjël, që i donte aq shumë. Poet dhe shok e bashkëpunëtor me klerikun e poetin Dom Ndre Mjedja. Sipas burimeve histortike te dokumentuara ne Shkodër dhe të përforcuar nga shumë organe shtypi që qarkullonin me shumicë në Shkodër, shfaqja i përket dhjetorit të vitit 1879. Dhënia e kësaj shfaqje, shënojmë se ka një rëndësi të madhe nacionale, duke qenë njëkohsisht si e para shfaqje e e shkruar dhe e luajtur në gjuhën shqipe.

Një meritë e kësaj pjesë është vëne në skenë dhe interpretuar nga zanatçinjët dhe çirakët shkodranë. Shfaqja në fjalë pati shumë suksese dhe u ndoq disa javë rresht nga njerëzit e kulturuar të qytetit. Vetë autori që ishte edhe klerik në jetën e tij në librin e tij "L'arpa di un italo albanese" (Harpa e një italo - shqiptari), duke folur për veprën e tij dhe shfaqjen e saj thotë: "Njerëzit qanin tek shihnin fëmijët e tyne të luanin shqyp dhe të veshun hijshem shkodranisht...".

Teatri Saverian në Shkodër u përurue në vitin 1890, si teatri më i vjetër në Shkodër e në të gjithë Shqipërinë

Teatri Saverian i njohur nga banorët e lashtë të qytetit të Shkodrës mbahet mend edhe sot e kësaj dite nga historitë dhe gojëdhënat popullore të transmetuar brez pas brezi dhe shumë foto që ruhen në disa nga familjet e njohura të qytetit tonë. Teatri nga ana e paraqitjes në skenë ishte shumë komplekse e funksionale. Binin në sy larmia e dekoreve shumëngjyrsh. Salloni ishte i bukur dhe së bashku me galerinë kishte gjithsej 450 vende ulëse.

Ky teatër ka qenë teatri më luksoz e më komod në të kaluarën në vendin tonë. Këtu kanë dhënë shfaqje grupe të ndryshme kulturore, sikurse janë Shoqnia Kulturore "Bogdani", "Vllaznia" dhe "Rozafat". Puna në këtë ambient artistik vijoi pandërprerje deri më hapjen e dyerve për herë të parë të Teatrit Profesionist "Migjeni" në qytetin e Shkodrës në vitin 1949.

Studio "Marubi"

Arti i fotografimit në Shqipëri zë fill në mesin e shekullit XIX. Ateleja e parë u ngrit në këtë qytet në vitin 1858 nga qytetari Pjetër Marubi në Shkodër, në atë kohë dhe një nga qytetarët më të rëndësishëm të Shqipërisë e barabartë me vlerësimin që u bëhet sot figurave publike si VIP numër Një.
Kujtojmë, se Pjetër Marubi ishte mjetër i vërtetë i artit të magjishëm të fotografimit. Ndryshe nga shumë atele fotografike, që u ngritën më vonë në Shqipëri, ateleja e mirënjohur "MARUBI" u bë laborator krijues i fotografisë artistike. Kjo studio me famë të madhe nuk prodhoi vetëm për nevojat përsonale apo familjare qytetare.

Që nga vitet 1970 të shekulli XX, Marubi u bë fotoreporter i revistes "Illustrazione Italiana" për vialetinë e Shkodrës. Fotografitë me interes etnografiko - historike apo gjeografik ilustruan me dhjetra vepra të autorëve të huaj që po shkruanin për Shqipërinë dhe qytetet kryesore të saj ose i botuan në trajten e kartolinave.
Brezin e dytë të fotografëve e përbënë nxënësit e tij Mati Kodheli (1802-1881), Kel Kodheli (1870-1940). Ky i fundit e ngrit në një nivel më profesional dhe cilësor punën me vlera të larta artistike të studios fotografime me emrin kuptimplotë "MARUBI", duke spikatur më tepër në gjininë e portretit.

Brezin e tretë të të fotografve e përfaqëson Gegë Marubi (1907-1984) i biri i Kelit. Gega u pais me një kultura profesionale dhe artistike më të lartë se paraardhësit e tij. Ai kreu në Paris gjatë viteve 1920 shkollën e parë të fotografisë dhe të kinematografisë të themeluar nga vëllezërit Lymier. Zbatoi teknikat bashkëkohore që njihte arti i fotografisë, sidomos përdorimi i rrezeve infra të kuqe të solorimit dhe të fotografimit në reliev. Ai mori Medalje Ari dhe fletë nderi në vitin 1936 në Panairin e Barit në Itali dhe në vitin 1938 në Panarin e Selanikut.