"Mjaft": Referendum për shkarkimin e Nanos

-- nga Alida Beqiri, TemA, 18.01.2004

Kryeministri nuk ka identitet moral të tillë që të kërkojë dorëheqje. Duhet ta detyrojmë. Mendojmë për thirrjen e një referendumi mbarëkombëtar me 50 mijë firma votuesish. Presidenti për çështje madhore, ka të drejtë të thërrasë një referendum.

Dëgjoj nga shumë njerëz të afërt që më thonë "Fatos Nano ka kërkuar t'ju blejë dhe pyesin a shiten ata çunat". Dëgjon gjëra nga më të ndryshmet. E vetmja gjë që na mbetet është integriteti ynë "Mjaft"-i vërtet është apolitike, por nuk mund të qëndrojë jashtë politikës.

Erion Veliaj, drejtues i lëvizjes "Mjaft"
Lindur më 17 dhjetor 1979 në Tiranë
Mbaron shkollën e mesme tek "Sami Frashëri"
Nis shkollën për shkenca politike në Miçigan
Pas vitit të parë të studimeve kthehet dhe punon një vit e 3 muaj në Peshkopi me refugjatët kosovarë dhe 9 muaj në Prishtinë
Gjatë viteve të shkollës punon për agjenci të ndryshme si OKB, OSBE, Kryqi i Kuq. Në El Salvador, kur ra tërmeti dhe në Kongo në ndihmë të të dëmtuarve nga vullkani. Merret me konsulenca të ndryshme në Afrikë dhe Amerikën Qëndrore, Ruanda, Burundi, Uganda.
Në fund të 2002-it jeton në Ruanda. Punon për një projekt të presidentit që bëri pajtimin kombëtar.
Diplomohet për shkenca politike.

Me një diplomë të një universiteti prestigjoz, përse zgjodhët të ktheheni në Shqipëri?
Sapo mora diplomën dhe isha përballë dilemës çfarë do të bëj me jetën. Kisha shumë lidhje me Shqipërinë, edhe këtu rrija dy ditë sa nuhasja situatën, shihja çfarë bëhej. Pjesën tjetër të kohës shkoja në Maqedoni, Kosovë apo Serbi. Asnjëherë s'jam infiluar në ndonjë parti politike, prindërit e mi gjithashtu. Im atë vdiq kur unë isha 10 vjeç, kështu që nuk jam rritur në një familje me background politik. Pata disa oferta shumë të mira për punë në OKB dhe agjenci të tjera dhe u vendosa para dilemës: të nis një punë që më paguan 10 mijë euro në muaj, apo një punë që nuk marr as një të 80-ën e saj, e për më tepër përflitem. Dhe kur njeriu është 23 vjeç mendon se i duhen mjaftueshëm para. Aq sa për të paguar qiranë, naftën dhe kafen e mëngjesit. Qoftë karriera, qoftë burimi i të mirave materiale, presin. Me sinqeritetin më të madh, është kjo arsyeja që erdha në Shqipëri, përveç faktit se do të isha pranë familjes. Kështu i refuzova të trija ofertat, për t'iu futur idesë së çmendur të "Mjaft"-it.

Në çfarë parimesh u bazuat sapo nisët punën?
Ajo që na brente më shumë, ishte fakti që njerëzit edhe pse jetonin në skamje, që çdo ditë përballeshin me politika korruptive, e konsideronin si diçka normale. Thoshin "kështu e ka jeta", "në Shqipëri jemi". U duk sikur njerëzit nënshkruan çertifikatën e heshtjes: "unë dorëzohem përballë një realiteti që nuk e ndryshoj dot dhe pranoj që Shqipëria nuk bëhet". Ajo që pamë ishin listat ose indeksin e zhvillimit njerëzor që nxirret OKB-ja. Shqipëria nga viti '98-'99 sa vinte dhe zbriste në këtë indeks. Shkonte në një familje me vendet e Afrikës. Dikush që kishte jetuar në këto vende, ndihej dyfish keq për faktin që Shqipëria është në këtë nivel.

Qëllimi i parë ishte të grisnim këtë çertifikatë të heshtjes, në mënyrë që ata të thoshin "këtu jam dhe unë". Ky ishte qëllimi primar: të shkundej apatia qytetare dhe njerëzit të fillonin të angazhoheshin, të interesoheshin. Jo se nuk interesoheshin, por instituti i interesimit ishin bërë kafenetë, ndërkohë që keqqeverisja nuk pyet shumë për muhabetet e kafenesë. Qëllimi i dytë ishte të rehabilitohej sensi i protestës. Teatri në rrugë, psh., është një formë si mund të protestohet. Jo gjithmonë gurët dhe zjarri janë e vetmja alternativë. Rasti konkret: KESH-i dhe Telekomi as e morën mundimin të reagonin kur Akademia e Shkencave u bëri oponencë. Në momentin që panë letër higjenike, deshën të na hidhnin në gjyq.

Keni gjetur një mënyrë shumë origjinale për të protestuar. Janë idetë tuaja, apo ndiqni ndonjë model?
Duhen gjetur mesazhet që jo vetëm i bëjnë njerëzit të qeshin, por japin edhe një mesazh shumë të fortë. Janë ide që na lindin duke ecur nëpër zyra. Oponencat ligjore nuk zgjidhin gjë në Shqipëri, sepse vetë sistemi është i korruptuar. Njerëzit e kuptojnë më kollaj kur dikush ua artikulon shumë thjesht: "Çmimet e Telekomit janë thjesht shumë të shtrenjta, ose zhurma e gjeneratorëve do t'ju buçasë aq shumë në derë, sa nuk do t'ju lërë të punoni".
E njëjta gjë ishte edhe me gomonet. Njerëzit ia lënë jetën e tyre në dorë një strukture plastike. Kanë arritur deri në atë pikë sa më shumë besojnë tek ai mjeti prej gome, sesa tek shpresa që mund të japë një qeveri. Kështu kemi bërë, kemi gjetur mënyra që mesazhi të jetë shumë gazmor, por edhe shumë i fortë. Të përpiqemi të tregojmë fytyrën e një Shqipërie tjetër.

Kam ndjekur analizën që ju bëtë pas fazës së parë të lëvizjes. Thatë që faza e dytë do të jetë më e fortë, dhe ishte vërtet kështu. A ka ndikuar rrjedha e ngjarjes në suksesin tuaj?
Ne mbajtëm premtimin tonë duke u nisur që nga debatet për zgjedhjet. Në fazën e dytë filluam aksione konkrete ose blic siç i quajmë. Kryeministri ishte aq dështak, sa nuk erdhi në kohë për të ngushëlluar familjarët e viktimave ose për të kërkuar falje për faktin që funksionarë të lartë të shtetit ishin përfshirë. Kjo ishte diçka që ne s'e programonim dot, kur intensifikuam lëvizjen, nuk mund të merrnim parasysh dëmin e madh social qo do t'i shkaktonte Shqipërisë një bombë sociale. Besoj aleati më i madh në suksesin e lëvizjes ka qenë arroganca e qeverisë, mënyra arrogante me të cilin një njeri përballet ka qenë ajo që në mënyrë indirekte na ka dhënë një krah, sepse sa më shumë të papërgjegjshëm kanë qenë qeveritarët tanë, aq më shumë ka justifikuar ekzistencën tonë si lëvizje.

Flitet se qëndron dikush prapa "Mjaft"...
Ndonjëherë më vjen për të qeshur, pagesat tona janë minimale për të mos thënë skandaloze për të përballuar jetën në Tiranë. Kur dëgjon p.sh. "Mjaft-i merr para nga opozita". Eshtë e çuditshme imagjinata e njerëzve, nuk mund të pranojnë diçka për atë që është dhe nga paaftësia për të zgjidhur problemet e tyre, janë kthyer të gjithë në pseudoanalistë. Në të vërtetë nuk është askush mbrapa "Mjaft". Janë ata njerëz që e krijuan "Mjaft" me sinqeritet dhe çiltërsi rinore.

Si e përballoni koston e veprimtarisë suaj?
Aktualisht na duhet një kosto minimale. Duhet të paguajmë një qira dhe të kemi një rrogë të vogël sa për të paguar disa shpenzime. Dhe shumica e gjërave na dhurohen, p.sh., postën e kemi falas nga një shërbim postar, po kështu fotokopje, printimin, kisha dhe xhamia na kanë dhënë qirinj, letër higjenike secili ka sjellë nga shtëpia e vet. Shumica e gjërave që bëjmë nuk kushtojnë ndonjë gjë. Ndërsa organizatat e tjera bëjnë konferenca në "Sheraton" konferencat tona i bëjmë në rrugë dhe japin mesazhe shumë më të fuqishme dhe kushtojnë qindarka, për të mos thënë asgjë. Dhe pjesa tjetër janë kontributi i secilit prej nesh. Ajo që ndodhi përpara kryeministrisë ishte me të vërtetë diçka e madhe, por dikush na fali një beze, një tjetër solli lulet dhe qirinjtë.

Kush ua jep rrogën?
Kemi një grant nga Ambasada Hollandeze, por bëhet fjalë për qindra euro, jo për shuma kushedi se çfarë. Momentalisht nuk kemi asnjë mbështetje financiare. Ata që llomotisin për miliona sikur t'i dinin vërtet kushtet, s'e di a do t'u vinte turp, ndërsa ne do të ndiheshim mirë.

Keni lidhje me organizata të huaja?
Kemi disa lidhje me disa organizata të huaja, por jo lidhje financiare. Një shkëmbim eksperiencash, partneriteti, shkëmbim strategjish dhe përvojash, si ndërtohen rrjetet e organizimit qytetar. Kemi një mbështetje tepër të madhe nga mediat e huaja, BBC, Radio France International, gazeta "The Guardian", gazeta "Corriere della Sera", "The Indipendent". Na kanë ndihmuar shumë sidomos për fushatën kundër dhunës greke në kufi.

Dje është parë suksesi juaj. Në konferencë për shtyp keni deklaruar që do të jeni larg çdo partie politike. Si do të shpëtoni nga lidhje të tilla?
E gjitha është çështje vendimesh. Dëgjoj nga shumë njerëz të afërt që "Fatos Nano ka kërkuar t'ju blejë, dhe pyesin a shiten ata çunat". Dëgjon gjëra nga më të ndryshmet dhe e vetmja gjë që na mbetet është integriteti ynë. P.sh., fakti që kërkuam dorëheqjen e kryeministrit ose faljen si minimum moral, si shprehje e qytetarisë, nuk do të thotë që "Mjaft" u bë me opozitën. "Mjaft"-i vërtet është apolitike, por nuk mund të qëndrojë jashtë politikës. Në momentin që merr përsipër të mbrosh interesat e qytetarëve, bën politikë. As nuk mund të përdoremi dhe as nuk do të regjistrohemi në parti politike, por nuk mund të anashkalojmë situata kur një parti politike kërkon të njëjtën gjë dhe vërtet ne besojmë që kjo është në interes të qytetarëve.

Keni thënë që nuk do të largoheni nga sheshi para kryeministrisë, derisa Nano të kërkojë falje dhe të japë dorëheqjen...
Zyrtarisht "Mjaft" nuk ka thënë që do të vazhdojë të protestojë para kryeministrisë. E tha një nga spikerat në protestë. Ne do të ngelemi brenda strukturave ligjore. Duke mos e ditur sesi do të ishte mitingu i së premtes, nuk morëm leje për një miting të shtunën. Na duhet të gjejmë një strategji. Kam frikë se Kryeministri nuk ka një identitet moral të tillë që të kërkojë dorëheqje. Duhet të detyrohet. Por ky detyrim nuk duhet të vijë vetëm nga protestat. Duhen parë alternativa të ndryshme.