Shqipëria veneciane (1392-1470)

-- nga Zef Ahmeti, shkurt 2004.

Dr. Oliver Jens Schmitt, Das venezianische Albanien, Südost-Institut, München 2001, fq. 701.

Gjatë një bisede me autorin në qytetin St. Gallen të Zvicrës të ndërmjetsuar nga studiusi Albert Ramaj, në kohën kur ai po priste lidhjen e trenit për Mynih, ku ligjerusit i duhej të nesërmen për të vazhduar seminarin për figurën e Skënderbeut që po mbante në universitetin e Mynihut.
Një burrë i ri, që vec i kishte kaluar të tridhjetat, megjithë sukseseve të tija që kishte arritur në profesionin e tij e që kishte doktoruar në moshë shumë të re, edhe atë për shqiptarët, ishte shumë modest.

Oliver Schmitt është zviceran dhe i takon gjeneratës së re të historianëve të huaj që merret me historinë e Shqipërisë dhe popullit shqiptar. Vetë volumi i doktoraturës, të cilën e ka bërë për Shqipërinë veneciane, tregon seriozitetin e tij shkencor dhe përkushtimin e tij që të nxjerrë në dritë në një vepër të vetme jo vetëm ato që janë njohur deri më tani në mënyrë parciale, me punime të shkurtëra për këtë periudhë, por duke përdorur një literurë dhe burime të reja me vlerë të madhe historike.

Gjatë bisedës që u zhvillua në St. Gallen, së bashku edhe me shokë tjerë që ishim aty, i shtrova pyetjen shkencëtarit të ri, se çka e kishte shtyrë atë të merret me shqiptarët dhe Shqipërinë, pasi këto raste janë të rralla. Ai duke buzëqeshur tergon, se ai kishte qenë për pushime në Greqi dhe se gjatë këtij pushimi kishte qëndruar edhe në kufirin me Shqipërinë. I fascinuar me bukuritë natyrore që i shef në teritorin e Shqipërisë, ai pyet njërin në teritorin Grek, se kush ishte matanë. Oliver Jens merr përgjigjen: po atje është vend shumë i bukur, por njerzit atje të vrasin po shkoi kush andej! Dhe m'u kjo përgjigje e kishte shtyrë atë të thellohet më shumë dhe të mësojë më tepër për kulturën, historinë e këtij populli të "egër".

Ky interesim i tij e shpien Oliver Jensin të bëjë doktoraturën e tij me vëllim prej 700 faqesh për historinë e Shqipërisë, periudhën 1392-1479, apo si e quan autori veprën e tij, Shqipëria veneciane. Libri përpos vëllimit të tij, është një punë e shkelqyeshme, një vepër me një çasje pa emocione por shkencore që i bën kësaj periudhe me një strategji pune moderne dhe profesionale. Autori është i ndikuar edhe nga dy autorët e vjetër që janë marrë me shqiptarët si Konstatin Jireçekut dhe Milan von Shuflaj që të futet, si thotë edhe ai vetë, në errësirën e mesjetës shqiptare. Ky disertacion i Oliver Jensit është bërë te autori i njohur gjerman, udhëheqës i institutit shqiptar në Univerzitetin Ludwig-Maximilians-Universität të Mynihut, Prof. Dr. Peter Bartl.

Autori në këtë vepër trajton kryesiht këto çështjë: Si ishte e organizuar administrata në këtë periudhë? Si ishte ndërhyrja e shtetit në ekonomi? Cilat ishin interesat e tregtarëve venecianë në Shqipëri? Cilat ishin metodat e stabilizimit të kësaj province? Si ishte përfituar simpatia popullsisë vendore? Si mbroheshin teritoret që administroheshin nga Venediku, si dhe pos shumë gjërave tjera interessante historike, që i trajton autori, ai trajton edhe atë se sa ishte ndikimi, apo sa ka ndikuar pushteti venecian në kulturën vendore shqiptare?

Studiusi Oliver Jens Schmitt dallon edhe për faktin e qasjes së tij në studim. Libri ka një vlerë të veçantë. Autori e përfundon librin me historinë e luftërave veneciane-turke për Shqipërinë (1463-1479). Libri ka një pasuri të dhënash që do të ishin shumë shumë të dobishme edhe për juristët që merren me historinë e së drejtës shqiptare. Por, njëkohësisht vepra e Oliverit do të plotësojë dhe demantojë shkencëtarët shqiptarë, se e drejta shqiptare, qoftë ajo publike, qoftë ajo private a penale, rrënjët i ka shumë më herët se sa vlersojnë disa autorë.