DITË HISTORIKE PËR EVROPËN

-- nga Zef Ahmeti, St. Gallen, 1 maj 2004

I.

Nga sot Bashkimi Evropian pranoi de jure në gjirin e saj 10 shtete te reja. Pranimi i këtyre shteteve është vlersuar si ditë historike për Evropën. Mediat transmetuan gjithë natën e së premtës (dje) pamje të ndryshe rreth përgatitjeve që ishin bërë nga vendet që po hynin në Evropën e Bashkuar, dhe poashtu edhe përgatitjet që ishin bërë nga 15-tëshja e vjetër e Evropës.

Mbretëronte një atmosfreë festive. Hyrja e 10 shteteve te reja ne Unionin e Evropës, megjithë disa zërave të skeptikëve që gjatë reportazheve të ndryrshe u konsideruan si “real-politikët”, ishte një ditë e madhe për Evropën. Evropa gjithnjë e më shumë po formësohet, ajo ka marrë kahjen e marrjes së kontureve të një shteti Evropian. Rruga e bashkimit ka qenë e gjatë dhe e përcjellur sa me vështërsi praktike, poaq edhe për shkak të mungesës së dëshirës politike të shteteve evropiane për t'a dorzuar një pjesë të suverenitetit të tyrë politik.

II.

Historia e krijimit të shteteve dëshmon se ato janë krijuar gjatë historisë në ato pjesë globit të banuara nga njerëzit. Me kalimin e kohës, nga format primitive të organizimit të shoqërisë, duke kaluar nëpër fazat e ndryshme historike, lindën fillimisht qytet-shtetet dhe pastaj shtetet. Krijimi i shteteve gjatë periudhës së viteve të '60, '70 e '80 të shekullit të kaluar zhvillohet me dekolonizimin e territoreve, ndërsa me shkatërrimin e bllokut të lindjes (Bashkimit Sovjetik) dhe rënies së sistemit komunist kemi një prirje të re të krijimit të shteteve por që lidhen në parakushte të vështira. Shtetet gjatë historisë dhe raportet ndërmjet tyre kanë qenë koekzistente (qëndrimi i shteteve pranë njëri-tjetrit) e me kohë kalojnë në raporte kooperative (kooperimi mes shteteve) dhe sot, gjithnjë e më shumë, flitet dhe veprohet për integrim. Pra kemi një proces historik koekzistencë-kooperim-integrim të shteteve.

III.

Pas Luftës së Dytë Botërore në Europë startoi një prirje e re e zhvillimeve. Pas akteve ndërkombëtare me rëndësi të veçantë, si themelimi i OKB-së, Deklarata e të Drejtave të Njeriut e OKB-së, e kështu me radhë, në Europë filloi një proces i ri i integrimit, më së pari ekonomik. Me themelimin e Bashkësisë Evropiane (Europäische Gemeinschaft) të viteve 1950', në Europë filloi fillimisht një proces i integrimit ekonomik, ndërsa integrimi politik trajtohej vetëm si rezultat i integrimit ekonomik. Ky proces i entpolitizimit njihet si teoria (neo)-funksionaliste e integrimit. Ky proces është i lidhur ngushtë me ndikimet e saj në rregullimet dhe raportet brendashtetërore. Shtetet e Bashkimit Evropian (Unioni Evropian) në fillim të procesit të integrimeve në Evropë, kanë mbartur më lehtë sovranitetin e tyre ekonomik në organet mbinacionale, ndërsa sa i përket suverenitetit politik, shtetet anëtare kanë ngurruar dhe ende ngurrojnë, që ky sovranitet përfundimisht të mbartet në organet e një krijese, tek organet e mundëshme të shtetit a federatës se BE-së.

Ndërsa si e veçantë e demokracisë në BE vlersohet neni 6 i Marrëveshjes Amsterdamit, ku thuhet se, BE-ja bazohet në parimet themelore të lirisë, demokracisë, respektimit të të drejtave të njeriut, lirive themelore si dhe në shtetin juridik. Procesi i zgjërimit të BE-së ndikoi që çështja e kushtetutës së BE-së të bëhet temë shumë e rëndësishme për ardhmërinë e Evropës. Në fillim të debatit për kushtetutën e BE-së kanë dalë në pah diferencat mes Gjermanisë dhe Francës lidhur me konceptin e Kushtetutës së Evropës. Përderisa Franca pretendon që politika të mbetet edhe mëtutje në duart e qeverive të shteteve nacionale, vizioni i Gjermanisë flet për ndarjen e suverenitetit mes organeve mbinacionale dhe shteteve anëtare si një sistem kushtetues.

E veçanta e një kushtetute Europiane në procesin e integrimit qëndron në atë se kemi të bëjmë me një sistem të ri. Dhe për këtë arsye dëtyra e teorisë kushtetuese në këtë drejtim është që të zhvillojë nga doktrina e tashme, struktura organizative e procedurale për një sistem të tillë.

IV.

Në këtë proces integrimesh edhe Ballkani Perendimor, emërim ky që për mua është i gabueshëm, duhet të (ri)shqyrtojë qëndrimet politike aktuale dhe situatën reale të shteteve të këtij rajoni, i cili padyshim është Evropë dhe i takon Evropës.

V.

Në këtë proces integrimesh evropiane populli dhe lidershipi shqiptar kanë shprehur dëshirën politike për t'iu bashkuar. Sfidat dhe kërkesat, përkatësisht kushtet që ka vënë BE-ja për shtetet që dëshirojnë të bëhen pjesë e këtij Unioni, janë të emëruara në nenin 6 të Marrëveshjes së Amsterdamit. Se sa janë plotësuar këto kushte, këtu konkretisht tani po flasim për shetin e Shqipërisë, sipas vlersimeve të fundit të komisionerit të BE-së për integrime janë vlersuar shumë të mangëta dhe që kanë nevojë për efektivitet më të theskuar dhe praktikim të principeve të dhëna në nenin 6. Shqipëria sikur të luftonte elementet negative, që e kanë kapluar, do të kishte mundësi që të jetë vend i shkëlqyeshëm.

Integrimet e shqiptarëve në Evropë kanë filluar që moti me diasporën shqiptare që jeton në vendet e ndryshme të BE-së. Mirëpo trungu i tyre ende nuk po i përmbushë kushtet e kërkuara nga Evropa. Populli shqiptar, kudo që jeton, integrimin e tyre në Evropë duhet ta shohë edhe si një shans të mirë për Bashkimin de fakto të tyre në kuadër të këtij procesi për integrim.

VI.

Megjithë pyetjeve të pazhgjidhura në Evropën Juglindore, e në mënyrë të veçantë problemi i Kosovës, me zhgjidhjen e çështjes së saj përkatësisht të statusit, do të bëhej edhe një hapje e rrugës së integrimit të kësaj pjese të Evropës në BE. Një politikë e shëndoshë duke u bazuar në principet e nenit 6 të marrëveshjes së Amsterdamit, tërheqja e disa propozimeve politike nga disa parti shqiptare si ai për Union Kosovë-Shqipëri, që vetëm po shkaktojnë konfuzione, kjo dhe shumë probleme tjera me integrim në Evropë, nuk do te kenë më nevojë për zgjidhje, pasi vetvetiu, shumë çështje me realizimin e integrimit në BE do të ishin të tejkaluara dhe jorelevante për t'u diskutuar.