AMERIKA - TOKË E ËNDRRUAR

Albana Mëlyshi-Lifschin, "UDHËTIM NË HISTORINË AMERIKANE", enciklopedi, botoi Shtëpa Botuese " DITA 2000", Tiranë 2003, faqe 362. ISBN 99927-912-3-3

Albana Mëlyshi-Lifschin është autore e librit "Udhëtim në Historinë Amerikane", libër ky i përgatitur në mënyrë konçize dhe me një botim special, që u distribua nga Shtëpia Botuese "Drita 2000" në Tiranë, në fundvitin 2003. Ky libër i jep një reputacion domëthënes autorës, e cila me vetmohim ka arritur të realizojë një vepër monumentale për karrierën e saj. Libri është me përmasa enciklopedike dhe një dokumentar i domosdoshëm për të gjithë ata që dëshirojnë të mësojnë dhe informohen për karrieren e lavdishme të personaliteteve të caktuara, të cilat i dhanë emër e famë Amerikës, jo vetëm kaq, libri në fjalë është një kontribut i veçantë që autorja i ka dhënë bibliotekave dhe librarive, po në mënyrë të veçantë botuesit e poetit Preç Zogaj, që ka realizuar projektin në fjalë, ngase për të parën herë në këtë formë dhe në këtë shkallë sajohet një libër me vlera të posacme letrare, historike dhe informative të një niveli enciklopedik për "Tokën e ëndrruar" dhe të adhuruar nga miliona njerëz të botës, pra jo vetëm të atyre që jetojnë në Amerikë, por Amerika shquhet si një ëndrrallë e mrekullive të pafundme për shumë qytetarë të vendeve të zhvilluara në Evropë, Azi, Afrikë dhe kudo në botë, prandaj libri edhe në këtë plan merr një vlerësim pozitiv.

Padyshim, botimi i librit "Udhëtim në Historinë Amerikane" i Albana Mëlyshit-Lifschin është një mirëseardhje kuptimplote për lexuesin shqiptar kudo që ai jeton, por sidomos për ata që jetojnë në trojet e veta etnike, të cilët do të kenë rastin të mësojnë e informohen për së afërmi dhe drejtpërdrejt me jetën dhe zhvillimet historiko kulturore të këtij vendi. Në librin "Një udhëtim në Historinë Amerikane", Albana Mëlyshi-Lifschin përfshin një histori të gjërë që nga formimi i vendbanimeve të para në Shtetin Virxhinia në vitin 1607 e deri në atentatin terroris mbi Qendren Botërore të Biznesit më 11 shtator 2001, duke udhëtuar nëpër ngjarje kulmore që ka kaluar Amerika.

Me shkrimin "Ato ishin 13 koloni…" nis "udhëtimi në Historinë Amerikane", që nga kolonia e parë Xhejmstauan e themeluar në vitin 1607, e deri te Dy Karolinat e Jugut konkretisht me krijimin e Xhorxhias në vitin 1732 do të mbyllet cikli i formimit të kolonive Angleze në këtë vend. Krijimi i drejtësisë Amerikane, lindja e shtypit të lirë Amerikan, dhe karrierat e gazetarisë dhe drejtësisë janë një pikë kulmore, ku mund të mësojnë ata që synojnë drejtsinë dhe ata që synojnë të nxijnë faqet e letrës së bardhë.

Brenda këtij libri (me përmasa të një enciklopedie), shënimet janë të dhëna në formë të shkurtër dhe tejet konçize, me një gjuhë poetike dhe me nuancime të bollshme letrare që e bëjnë më të kollajshëm për t'u përdorur mirë, drejt dhe shpejt duke shpluar një histori të tërë në një perudhë mëse 400 vjeçare, në të cilën kanë lindur, janë rritur dhe kanë zhvilluar karrierën e tyre personalitete të shquara të kulturës, letërsisë, artit e shkencës, politikës dhe diplomacisë, veprimtaria e të cilëve është reflektuar në zhvillimet e gjithmbarëshme të këtij vendi, që ia kanë rritur famën Amerikës si vend i tokës së premtuar, duke mos lënë pore të jetës pa prekur e përshkruar në një mënyrë voluntariste, gjë që e bëjnë librin tejet interesant. Nëpër faqet e librit do të gjenden tabllo nga fusha e industrializimit dhe zhvillimeve shoqërore e politike në njërën anë, të letërsië artit e kulturës si një epiqendër, dhe në planin e të drejtave të njeriut e sidomos roli i femrës në zhvillimin dhe emancipimin e këtij kontineti në anën tjetër, fama e të cilit tani më jo vetëm që reflekton por ndikon drejtpërdrejt në të gjitha fushat e zhvillimeve botërore.

Libri ka marrë edhe një formë të librit biografik ngase nëpër te kujdesshëm, në mënyrë të shkurtër dhe të përmbledhur, vetëm mbrenda pak rrjeshtave, janë paraqitur biografitë e shumë e shumë personaliteteve të shquara duke filluar nga "pesë burrat që ndryshuan historinë e Amerikës": 1. Xhorxh Uashingtoni, 2. Benxhamin Frenklini, 3. Tomas Xhefersoni, 4. Aleksandër Hamlitoni, 5. Xhon Adamsi, dhe për të gjithë burrështetasit Amerikanë, por ka shënimie edhe për personalitete të tjera që kanë ndikuar në këto ndryshime si psh: Harriet Biçer Stou, Klara Barton, Endrju Karnixh, Margaret Sanger, Frenklin dhe Eleonora Ruzvelti, Martin Luter King (i riu) etj. Këto shënime në shumicën e rasteve janë ilustruar me portrete e fotografi që e bëjnë librin tërheqës dhe i japin edhe një vlerë më shumë në planin dokumentar.

4 Korrik 1776 - Shpallja e Pavarësisë së Amerikës, kryeqyteti i ri Amerikan, lindja e Himnit të Flamurit Amerikan, si lindi emri "Shtëpia e Bardhë", Statuja e Lirisë, apo shkrimet më pak diskursive: Zbulimi i floririt në Kaliforni, nga Historia e Postës Amerikane, krijimi i Kryqit të kuq Amerikan, Episode mbi shërbimin sekret Amerikan, mbi konfliktet ndërqytetare në Amerikë etj. do të janë shkrime që zgjojnë kuorizitetn e secilit. Por jo vetëm kaq libri është i paisur edhe me shumë informacione të vlefshme që janë si një margaritar përplot kuorizitete të pafundme.

Udhëtimi nëpër libër mund të përjetohet edhe si një udhëtim përrallor nëpër Kontinentin Amerikan, mbase një mësim i vyeshëm mbi shumë ngjarje interesante, ku do të zbulohen mjaft fshehtësi për personalitete udhëheqëse, për gra të shquara të artit e kulturës dhe për jetën e tyre përrallore, sidomos për "zonjat e para" të Shtëpisë së Bardhë. Aktorë filmash me famë botërore, letrarë e muzikantë që kanë tronditur themelet e globit, duke i lënë gjurmët e tyre të pashlyera jo vetëm për Amerikën por përgjithsisht për planetin.
Nëpër libër përfolen ushtarakë dhe luftra të ashpra, por edhe përpjekje për realizimin e të drejtave qytetare për rraca dhe popuj të shtypur, siç kanë qenë zezakët, meksikanët, si dhe për liritë fetare dhe të të drejtave gjinore etj. etj.

Libri duhet shiquar edhe në prizmin psikologjik nga i cili mund të mësojnë sidomos familjarët e tragjedive të mëdha, të cilët kanë pësuar humbje në njerëz dhe kanë përjetuar dhunë mizore në familjarët dhe të dashurit e tyre. Nëse këta përsona do ta lexojnë këtë libër më me vëmendje do të venerojnë se nuk janë vetëm, se tragjedit janë të pafundme dhe tragjeditë iu kanë ndodhur edhe idhujve në mesin e tyre shumë personalitete të shquara të Amerikës, të cilët kanë përjetuar humbje dhe tmerre, sikurse ata në anëtarët e familjës dhe te të afërmit e tyre. Prandaj konstatojmë se "Rruga e karrierës nuk është e shtruar me dafina?!", ajo është me shumë të papritura dhe për t'u realizuar një karrierë e mirëfillt duhen përpjekje dhe sakrifica.

Në planin sociologjik, ky libër është i domosdoshëm për ta lexuar sidomos klasa politike shqiptare, e cila "aty mund të përftojë shumë nga leximi i vemendshëm i këtij libri" ka theksuar edhe profesor Peter Prifti nga Kalofornia, prandaj klasa politike shqiptare, e cila ka vendosur të bëjë karrierë politike duhet të mësojë se çka duhet sakrifikuar për Atdheun dhe sa duhet për të punuar nëse dëshirojnë pastaj me u nderuar dhe rrespektuar nga breza të tërë qytetarësh.

Libri i Albana Mëlyshit-Lifschin "Udhëtim në Historinë Amerikane" është një ogur i mirë dhe iu dedikohet të gjitha shtresave qytetare për të mësuar secili ngapak se si bëhet Atdheu, si duhet nderuar Atdheu, çfarë duhet bërë e çfarë duhet punuar për Atdheun, sepse historia e një vendi nuk bëhet me shtyrje brrylash dhe përmirësim datash historike, duke i rregulluar ngjarjet sipas rastit e çastit. Edhe në këtë prizëm, libri "Udhëtim në Historinë Amerikane" do të ketë edhe një vlerë edukative dhe do të zërë vendin e merituar, qoftë nëpër librarit e vendit apo edhe nëpër instuticionet edukativo-arsimore. "Udhëtim në Historinë Amerikane" i Albana Mëlyshit është një "Vepër e një kërkimi të kujdesshëm dhe e shkruar në mënyrë të gjallë" ka theksuar Nikolla Pano, profesor në Western Illinois University.