"MORALI I RI" OSE MUNGESA E VETEDIJES SOCIALE

Vetëdija sociale është një shkallë e lartë e zhvillimit social - kulturor të individit dhe shoqërisë. Individi i vetëdijshëm është në gjendje të marrë përgjegjësitë dhe detyrat e tij në shoqërinë ku jeton, dhe shoqëria e vetdijshme, është në gjendje të përcaktojë vendin dhe kufirin e lirive dhe detyrimeve të individit. Individi i vetdijshëm, është në gjendje ta kuptojë veten si pjesë e shoqërisë, dhe të japë kontributin e tij ndershmërisht, në dobi të interesave personale dhe shoqërore. Ai e ka të qartë se nuk mund dhe nuk duhet të jetojë i mbyllur në guackën e vet duke soditur të keqen që livadhis gjithandej, edhe për arsyen e thjeshtë se ai është i vetdijshëm se, një ditë, ndoshta jo fort larg, ajo do të trokasë edhe në portën e tij. Pa këtë vetdije është e qartë se çdo shoqëri rrezikon të mbetet primitive, biles rrezikon të mos jetë fare "shoqëri", në kuptimin modern, që ka fituar ky term, por një bashkësi e rastësishme qeniesh njerëzore.

Shoqëria shqiptare ka sot shumë nevoja e halle të mëdha, ekonomike, por edukimi ynë i përgjithshëm me vetëdijen sociale mbetet platformë parësore, mbi të cilën mund të shpresohet edhe për arritje të tjera, në fusha të tjera. Në nivelin e sotëm të zhvillimit social-kulturor ndihet qartë një mungesë e tillë, atë mund ta ndeshësh kudo, nga njerëzit më të paformuar me ndonjë kulturë apo edukatë të shëndoshë morale deri tek ata më të kulturuar dhe më në kontakt me këtë edukatë.

E vërteta është se, vazhdon të na mungojë një vetëdije e plotë sociale ose aty ku nuk na mungon individualisht, jemi të pazotë për të reaguar shoqërisht, ndaj kësaj mungese;për shkak të presionit shtypës të realiteteve tepër primitive, që i kemi ndërtuar vetes dhe njëri tjetrit, megjithatë, edhe mund ta pohojmë, për shkak të presionit karakteristik mbytës, në shoqëritë në zhvillim. Mungesa e vetëdijes sociale se të gjithë jemi qytetarë të këtij vendi dhe ashtu si kemi të drejta, kemi edhe detyrime ndaj tij dhe ndaj shoqërisë, ka çuar me sa duket në prodhimin e një "morali të ri", në fakt antimorali. Antimorali i këtillë është bërë pengesë serioze për zhvillimin mendor e kulturor në dobi të përparimit dhe vlerave pozitive, njerëzore e kombëtare.

"Morali i ri, "degradimi i vlerave të shëndosha njerëzore.

Njeriu ynë ndodhet tashmë në gjendje kapitullimi përballë realitetit në të cilin është pjesë, herë si viktimë, herë si "persekutor"i provokuar, e tepër rrallë si hero. Një mori fenomenesh , bëjnë që përballë shoqërisë, individi i vetdijshëm , të ndjehet i kapitulluar, edhe pse ky mund të jetë i pajisur me një shpirt të ndjeshëm dhe me vetdijen për pozicionin e tij. Por këtij individi shoqëria i imponohet me anonimitetin e saj shtypës, duke krijuar kushte që nga ky imponim të përfitohet prej individëve të tjerë, që vetdijen sociale, nuk e kanë pjesë të kulturës së tyre, njerëzore.

Fatkeqësisht, opinioni ynë shoqëror ka krijuar disa shtampa të pamoralshme të cilat këto kohë janë ngulitur kaq keq sa gati, (ruajna Zot, prej kësaj hataje), po shëndërrohen në vlera të një pseudomorali ose të një morali ndryshe, që mund të quhet morali i së keqes. Kështu në shoqërinë tonë, njeriu që punon ndershmërisht në punën e tij, po shihet me dyshim, nëse ai nuk e shkel ligjin, aty ku punon, do shihet me dyshim, bile edhe nga shteti, pastaj do ti bëhen me rradhë të gjitha presionet, nëse është mjek, do ti jepen edhe përdhunisht para, për të thënë, pastaj, më vonë, se ishte i korruptuar, nëse është pedagog, studentët mbetës, do ti bëjnë presione, gjithfarësh ose do të përpiqen ta blejnë provimin e tyre me para, për ti thënë edhe këtij i korruptuar, nëse është një nënpunës tjetër i shtetit, polic, ushtarak, prokuror, hetues, mbledhës i taksave të shtetit etj;ose me presione eleminimi fizik, ose me para etj. (Largqoftë, nuk duam të mbrojmë askënd!)

Nëse është një intelektual kritik e kurajoz për sëmundjet e shoqërisë ose do ti ofrohet ndonjë copë e majme nga njerëzit me pushtet ose ndonjë llokum dinamiti. Rasti, fatkeqësisht më i freskët i profesorit Ylli Pango, Dekani i Fakultetit të Sociologjisë në Tiranë!Pasi e gjakosën me granatë, me qëllim që ky, me siguri të mbyllte gojën , në këmbim të jetës së lirë, fizike, deshën edhe ta njollosin primitivisht, duke hapur versionin se ky qenka aksidentuar me granatën e vendosur prej tij për të ruajtur garazhin e makinës!Mirëpo përdhosësit, fatmirësisht nuk mund ta përdhosin gjithë botën, dhe të gjitha mendjet!Por morali i fabulës me "dinamit", tani ai e ka zëvendësuar "ujkun", tradicional, është i thjeshtë për të gjithë ata që kanë "fatkeqësinë" se nuk mund të rrinë gojëlidhur e dorëlidhur, ose ti vënë fre të folurës dhe shkrimit ose...

Qëllon që ndokush të mos jepet as për para as për dhunë, ky shihet si njeri i çuditshëm prej shumëkujt, dhe njerëzia, një pjesë e mirë, thonë për të "burrë i keq", ose "grua e keqe". etj etj.

"Morali i ri" është prodhim i kohëve më të hershme por tani rrezikon të fitojë qytetarinë. Ithtarët e këtij morali s'kanë lënë njeri pa përdhosur e baltosur, ndaj çdo gjë që nuk është e drejtë e tyre dhe nuk iu përket , këta janë gati të rroposin tokë e qiellë o për ta blerë padrejtësisht, ose për ta marrë me përdhunë. Në emër të këtij "morali të ri", vlerat e shëndosha që e bëjnë një shoqëri, të jetë e tillë nuk kanë më vlerë. Sidomos në një pjesë, të më të rinjve, ky "moral" bëhet tepër i rrezikshëm, kur ata shohin se kriminelët, mafiozët e lidhur me politikën, njerëz me pesë klasë shkollë etj. kanë para, pushtet, makina luksoze, janë të paprekshëm, përveçse kur "prekin"njëri -tjetrin ndërsa të tjerët, njerëzit e thjeshtë, mësuesit, ushtarakët, mjekët, nëpunësit e thjeshtë, profesorat, etj me një një mal me shkollë, mezi u del të mbyllin pesëmbdhjetëditëshat, duke qenë viktima të mundshme, për gjithçka, që mund të ndodhë.

Morali i fabulës është i thjeshtë, për këta të rinj, por edhe për të tjerë të papunë, të pashpresë :dinjitetin, pasurinë, në këtë vend ta sigurokan, koburja, dinamiti, droga, kutia e votimeve e grabitur për llogari të ndonjë deputeti a ndonjë ministri. Shkollën, vendin e punës, Universitetin, ta sigurojnë paraja, miqtë, tarafet, apo edhe kërcënimet me dhunë të natyrave të ndryshme. Zgjedhja e modelit të gabuar është tragjike për një pjesë të rinisë dhe të tjerëve, në këtë jetë që nuk ke të drejtë ta përsëritesh dy herë!

Mbas gardhit të vetëdijes së munguar

Për shumë prej shqiptarëve të sotëm, bota mbaron te shkallët e apartamentit, ose edhe ma keq, mbas derës së tij, kur shqiptari banon në qytet dhe mbas gardhit kur shqiptari jeton në fshat, ose në qytet nëqoftëse ka pasur mundësi ta ndërtojë një lloj gardhi, ose me hekura ose me mbeturina dërrasash e telash, si pas një lufte atomike. Ky alamet shqiptari me sy e vetdije të futur në palë të leshit të flokëve ose të indiferencës, e heton botën me dylbi opere dhe mallkon gjithë ditën qeverinë dhe të tjerët, që e pengojnë ta shtyjë më tej gardhin e vet. Ky shqiptar, alametsh, ka zakonisht gra e kalamaj që duke marrë shembull kryetarin namusli të familjes, bëjnë si ai, as më pak, as më shumë.

Sikur të mos e lënë të tjerët ky shqyptari jonë, ia fut gardhin edhe rrugës së madhe ku kalojnë makinat, pash e m'pash, e len vetëm një birë sa me qitë pushkën e tij, qorre. More, po ky është i pangopur!Apartamentit ku jeton, ia shton edhe një tjetër ngjitur me të, ia heq armaturat katit të parë dhe e len atë me këmbë pezull!Rrugicat, lulishtat e përbashkëta, pronë e shtetit dhe shoqërisë, i rrethon me avlli e me tela, hapë themele të reja për ndërtime të reja , ku ti teket!Llomet, mbeturinat e ndërtimeve, të bahçeve, etj ky i bie shkurt, i hedh direkt në rrugë të madhe, me dëshirën e mirë me "rregullue" gropat. Paçka se nesër do të ecë nëpër të njëjtën rrugë e cila do ti ngjasojë një grumbulli me plehra, do të thithë me ashk pluhurin ndotës që ngrihet si tym, mbi papërgjegjshmërinë e tij.

Kiameti të bëhet përjashta, ai nuk dëshiron t'a dijë, në kuptimin që, atëherë kur kjo nuk i shërben interesit të tij, ngushtësisht personal. Pajtimi me të keqen mjafton që ajo të mos e prekë konkretisht atë,në atë moment,është bërë sjellje normale për qytetarin tonë! Për çudë, lene këtë alamet shqiptari, si mo'zot ma keq, pa drita elektrike, pa ujë , pa të ardhuna, pa higjenë publike, pa gjelbërim publik, pa ligj, siguri;lene pa të drejta , pa votë, me një qeveri të paaftë për ta përmirësue jetesën e shtetasve të vet etj, -ky s'ndihet për së gjalli, veç, shumë - shumë, trimëria e tij, këto kohë, shkon deri te ankimi i përvujtë: "Ça kena me bâ?" e pastaj ai kthehet në anën tjetër, në punë të vet.

Ndërsa qytetari me vetdije sociale, kupton, por është i pafuqishëm ndaj realitetit armiqësor ku jeton. Për të mos thënë edhe tjetrën se reagimit të këtij qytetari të vetdijshëm, mund ti kundërvihet ashpërsisht tjetri, kryekëput i pavetdijshëm, në emër të asaj se "s'ka ç'të duhet ty se çfarë baj unë", a thua se ky jeton në Hanë!Është fatkeqësi e madhe për të gjithë ne që betejën qytetare mes qytetarit të vetdijshëm dhe atij të pavetdijshëm hë për hë e ka të fituar ky i fundit.