Për një interpretim racional të ngjarjve të marsit

Kosova në marsin 2004, nga një liri relative është shëndërruar në anarki totale, për të pasuar me shumë dilema, shumë pyetje, shumë pasiguri, për të ardhmwn e saj. Përderisa çështja e Kosovës, në relacionet politike, e thëmë makropolitike Perëndimore, bënte rrugëtimet drejt Pavarësisë, pa alternativë, ndodhi ajo që ndodhi për të rishtruar shumë pyetje, dilema, jo vetemë për të ardhmën e Kosovës, por në tërsi të rajonit. Pavarësia e Kosovës, do të ndodh, edhe pa dëshirën e dikujt. Madje edhe të një pjesë të shqiptarëve. Por, tash është koha të vlerësojmë për perspektivën e gjithëmbarëshme nacionale, për pozicionin tonë karshi popujve të qytetëruar, në kuadër të integrimeve, si të pavarur.

Interpretimit që i janë bërë ngjarjeve të marist, aspak nuk kanë qenë afër reales, të menduarit logjik, me dashamirësi për nacionin në tërësi. Dominuan vlerësimet improvizuese. U theksua në përmasa të madha, niveli i dobët i prezantimit nga mediat tona, madje një prezentim i fryrë, i maskuar, u theksua shoqëria ku individi nuk ka rëndësi kundrejt turmës, mentalitetit grumbullor. Dhe si është më keq, adresimi i problemeve nacionale, me predimensionime të bëra joracionalisht, e rënduan edhe më shumë në këtë situate, në fajësim të tjerëve, duke larguar përgjegjësinë. Prandaj, është momenti vendimtar, për një qasje reale ndaj problemeve nacionale, me një vetëkritikë racionale, njëherit duke mos prejudikuar asgjë, por duke pranuar pjesën e përgjegjësisë që na takon, duke e diskutaur fenomenin si të tillë, në mënyrë që të arrijmë katarsisin e nevojshëm.

Opinioni kosovar, në veçanti ai racional intelektual, i superstrukturave elitore, mbas marsit 2004, duhet shtruar për debatim të gjërë, të gjithanëshëm, racional shumë çështje, pyetje dhe sfida, që rezultojnë me shumë pasoja pas këtyre ngjarjeve, të cilat siç do të thoshte Kadarea duhet të riparohen. Ndër to si imediate, kujtoi se konsistoi fundamenti, që nënkupton një ndërlidhje në mes kulturës si sistem vlerash, idesh, ndjesish, përceptimesh, politike, ekonomike, kulturore, religjioze në raport me zhvillimet e përgjithëshme, aty ku pikëtakohet me etikën, në të cilën duhet të domionojë një system normash, rregullash, që krijon një udhëheqje, një rend, të cilat qytetari duhet t'i repsektojë.

Së paku nëse synojme pluralizmin, demorkacinë, duhet të vetëdijësohemi, të bëhemi më shume vetëkritikë, të mos e gjuajmë gjithmonë fajin tek tjetri, të mendojmë edhe ne ndonjëhere se mund të jemi fajtor. Kjo situate, më tërë kompleksitetin e saj, na thërret për një vetëdijësim, për një vetëkritikë, nga institucionet më të larta, deri tek qytetarët e thjeshë. Të shtrojmë, e të analizojmë të gjitha me racionalizëm të matur, pa emocione, me një qëllim, ta ngrisim Kosovën, ta mëkëmbim nga pasojat, duke prosperuar, për t'u integruar në familjën e madhe Perëndimore.

Është tejët absurde, mos të themi naive, e pamenduar, të thuhet pas gjitha asaj, se ne na është prishur "imazhi" në arenën ndërkombëtare, se gjoja kjo nuk është në traditën shqiptare, e dokrra të tilla, të cilat nuk na bëjna aspak nderë. Vallë shtrohet pyetja a më e rëndësishme është të mos na prishet "imazhi", apo të vetëdijësohemi për atë që kemi bërë, nëse kemi bërë dicka, të marrim pjesën e përgjegjësisë, ma e rëndësishme është bota që të mendojë mirë për ne, ndërsa në anën tjetër nuk është aspak me rëndësi cka bëjmë ne, kush jemi ne, çfarë mendësie kemi?

Në dimensionet nacionale, pikërisht etika e kultura, këto dy sfera përbërëse paraqiten me koncepte të shpërputhura, duke iu krijuar gjithmonë mundësinë forcave ekstreme, për ekspozim të dhunës, anarkisë. Përderisa në një shoqëri demokratike, sistemi i vlerave kulturore e civilizuese bëhet predeterminuese e tipit të politikës, në rrethanat shqiptare insiston, kjo e fundit, duke shfrytëzuar rrugët, qoftë edhe jodemokratike, të përfitojë diçka, duke u imponuar si faktor i rëndësisëhm shoqëror. Tendencë kjo e rrezikshme.

Pa një kulturë nacionale të mirëfilltë, pa një sistem real demokratik, proceset vështirë të ecin para. Nuk mund të justifikohet gjuajtja e Forcave të NATO-së me asnjë parametër. Ata që dje na shpëtuan! Pa të cilët sot s'do ishim shumica hic në Kosovë. Ata që punojnë, them me keqardhje më shumë se pjesa dërmuese e shqiptarëve për Pavrësinë e Kosovës. Për liri, rend, progres. Vazhdimisht u insistua, se gjoja këto po i bëjnë sherbimet sekrete. U adresua faji tjetër kund. E asnjëherë neve të mos jemi fajtor! Vallë nga ky mendim. Po duket se në këtë formë, po instalohet një mendësi e urrejtës ndaj çdo gjëjë të huaj, të gjithë kundër të gjithëve, një mendësi që aspak s'përkon me të menduarit qytetar, civilizues, demokratik, integrues.