Kosova mė pranė Brukselit se sa Beogradit
-- nga Ismail Kadare, intervistė pėr Radion "Europa e Lirė"
Nga 9 janari, kur nė ujėrat nė afėrsi tė Karaburunit humbėn jetėn 21 shqiptarė, Shqipėria ėshtė mbėrthyer nga protesta qytetare e mė pas nga protesta tė organizuara nga opozita. A ka ndryshime thelbėsore mes kėtyre protestave dhe tė tjerave tė mbajtura nė kėto 14 vitet e
fundit? Ēfarė treguesi janė ato pėr gjendjen e Shqipėrisė?
Protestat qytetare tė kohėve tė fundit, lėvizja "MJAFT", Zyra e
Mbrojtjes Qytetare si dhe Koalicioni Shqiptar kundėr Korrupsionit,
mendoj se janė tregues shumė pozitivė nė jetėn e sotme shqiptare, ku
siē e dini treguesit pozitivė janė disi tė rrallė. Janė pritur prej
kohėsh kėto lloj protestash dhe tregojnė njė ndryshim nė mendėsinė e shoqėrisė shqiptare sot.
Dėshmojnė pėr njė vizion tė ri tė gjėrave, pėr njė shkėputje nga politikanizmi shterp, pėr njė qasje konkrete tė
problemeve reale tė vendit. Nga zhurma qė bėhet sot nė jetėn politike
shqiptare, krijohet pėrshtypja sikur ajo ėshtė mė e gjalla e tė
gjithave nė Evropė. Nė tė vėrtetė ėshtė e kundėrta. Ka shumė zhurmė,
por rrjedhojat janė shumė tė pakta. Lėvizja qytetare e pėrmbajtur nė
dukje, ėshtė shumė mė efikase. Kjo risi e kėtyre lėvizjeve qytetare
ka qenė mesa duket edhe shkaku qė nismėtarja e parė, lėvizja "MJAFT",
u prit nė fillim me ftohtėsi dhe u vu nė shėnjestėr tė kritikave meskine.
Duke u ndalur tek lėvizja qytetare dhe pikėrisht tek lėvizja "MJAFT",
ju keni pranuar pak kohė mė parė titullin kryetar nderi tė kėsaj
lėvizjeje. Cilat ishin motivet qė e pranuat kėtė titull?
E kam pranuar me kėnaqėsi tė jem kryetar nderi i kėsaj lėvizjeje,
sepse i ēmoj qėllimet e saj, ēmoj thelbin dhe stilin e saj. Nė rradhė
tė parė ēmoj mendimin e saj ndėrtues. Kjo nuk ėshtė njė lėvizje qė
bėhet pėr interesa partiake, pėr mllefe, pėr revanshe ose pėr bujė.
Nuk ėshtė njė lėvizje xhama-thyesish, energjia e saj e brendshme
ėshtė pozitive. Ajo dėshiron tė ndreqė gjėrat, me fjalė tė tjera t'i
bjerė kėmbanės pėr njė qėllim tė caktuar. Veprimi i saj ėshtė i
dyfishtė. E para tė jetė e efektshme pėr zgjidhje problemesh, e dyta
tė sjellė nė klimėn politike shqiptare njė kulturė tė re qytetare,
siē e ka dhe emrin lėvizja.
A keni rastin tė shihni brezin tjetėr qė do tė zėvendėsojė klasėn e
sotme politike?
Brezi i sotėm i politikanėve shqiptarė nuk ka asnjė tė ardhme nė
qoftė se nuk do tė bėjė njė ndryshim themelor nė thelbin e tij. Ky
ndryshim ėshtė ulja e ethes politike nė vend. Kjo ėshtė e ngutshme.
Nė atmosferėn e helmatisur tė sotme, nė atmosferėn me kaq shumė
trysni, nuk mund tė ketė njė politikė normale. Tė dy grupimet
kryesore politike nė Shqipėri duhet tė kuptojnė se nė njė pikėshikim
nga lart, e theksoj, janė bashkarisht pėrgjegjės pėr fatet e vendit.
Partitė nė pushtet duhet t'i japin mundėsinė opozitės tė marrė
pėrgjegjėsitė e saj dhe opozita nga ana e saj tė bėhet e pėrgjegjshme
pėr to. Dialogu, afrimi i dy grupimeve kryesore politike nuk ėshtė
njė kėrkesė etiko morale, kjo ėshtė njė domosdoshmėri, ėshtė kusht i
egzistencės sė tyre. Me kėtė pėrēarje, me kėtė trysni qė ka sot,
klasa politike shqiptare e ka tė pamundur tė mbrojė interesat
kombėtare, politike ose ekonomike tė vendit. Ajo e ka tė pamundur ta
nxjerrė vendin nga varfėria. Brezi i ri i politikanėve shqiptarė
ndodhet padyshim midis nesh, brezi i ri do tė jetė pikėrisht ai qė do
ta kuptojė i pari kėtė gjė qė thashė mė lart.
Pas zhvillimeve mė tė fundit nė Shqipėri, ka pasur qėndrime, nė mesin
e tė cilėve dhe eurodeputeti Olivier Dupuis, se Bashkimi Evropian nuk
ėshtė i interesuar pėr pėrfshirjen e Shqipėrisė dhe Kosovės. Ēfarė do
tė thoshit ju?
Partia Radikale Evropiane, sidomos deputeti Dupuis dhe shokėt e tij,
kanė vite qė po bėjnė njė veprimtari shumė humane pėr Shqipėrinė
sidomos. Megjithatė nuk besoj se kjo ėshtė e pėrcaktuar kaq qartė, ky
vendim i Evropės, kjo dėshirė ose ky qėndrim pėr tė mos e afruar
Shqipėrinė, pėr tė mos e pranuar. Qė ka njė shqiptarofobi nė rrethe
tė ndryshme evropiane, kjo ėshtė mesa duket mėse e vėrtetė. Por po aq
e vėrtetė ėshtė qė kjo shqiptarofobi nuk triumfon dot kaq lehtė siē
mund tė duket. Mungesa e stabilitetit politik nė Shqipėri ėshtė
faktori kryesor negativ pėr inkurajimin e kėsaj shqiptarofobie. Siē e
shihni pėrpara se tė tregojnė me gisht tė huajt le ta gjejmė tė keqen
tek vetja jonė. Dhe nuk ėshtė vetėm politika, ėshtė njė batalion i
tėrė intelektualėsh shqiptarė. Ka vite qė kanė bėrė si pasion kryesor
tė tyre, tė bėjnė propagandė kundėr hyrjes sė Shqipėrisė nė Evropė.
Ky batalion renegatėsh po bėn ēmos qė tė vėrtetojė se Shqipėria s'ka
patur kurrė lidhje me Evropėn. Kėta vrapojnė tė bėjnė propagandė
antishqiptare nė forume ndėrkombėtare pėr Ballkanin, pėr ēėshtjen
shqiptare, pėr statusin e Kosovės dhe pėr kėtė shpėrblehen me bursa
dhe me honorare. Unė e kam thėnė kėtė dhe herė tjetėr dhe e pėrsėris.
Pėr tė dhėnė vetėm njė shembull. Kam parė rastėsisht njė farė
studiuesi tė tillė, njė farė Puto, qė e fillon studimin e tij, tė
cilin mesa duket e ka mbajtur nė shumė forume ku ka vrapuar tė marrė
pjesė, me akuzėn kundėr kulturės shqiptare, sidomos asaj tė
Rilindjes, se ka fyer rėndė sipas tij, pushtuesit turq dhe shtetin e
tyre otoman. Tani merreni me mend vazhdimin e kėtyre lloj kumtesash
apo studimesh qė bėjnė intelektualėt tanė andej kėtej.
Pas njė mirėkuptimi ndaj shqiptarėve gjatė kohės sė luftės nė Kosovė,
duket se imazhi i tyre nė vendet perėndimore sėrish ėshtė nė pikat mė
tė ulėta. Pėrse ende vazhdon ky moskuptim mes nesh dhe kontinentit qė
i pėrkasim?
Kjo ėshtė e vėrtetė, por kjo nuk ėshtė e vendosur njė herė e
pėrgjithmonė. Nė raste tė tilla, simpatitė siē kanė ndryshuar pėr tė
keq mund tė ndryshojnė pėr tė mirė. Njė pėrpjekje e institucioneve tė
Kosovės pėr njė politikė mė realiste, njė afrim i Kosovės me
standardet demokratike, mund ta ndryshojė pėrsėri gjendjen e gjėrave.
Objektivisht Kosova ėshtė sot mė afėr Evropės se Serbisė. Serbėt duan
tė vėrtetojnė tė kundėrtėn. Ėshtė detyra e shqiptarėve tė Kosovės qė
me vepra tė dėshmojnė afėrsinė me qytetėrimin demokratik tė
kontinentit dhe besoj ėshtė nė dorėn e tyre.
Nė Kosovė edhe 5 vjet pas pėrfundimit tė luftės ende nuk ėshtė
zgjidhur ēėshtja e tė zhdukurve, mes tė cilėve ėshtė dhe Ukshin Hoti,
tė cilit ju i keni kushtuar njė libėr "Bisedė pėrmes hekurave". Cili
ėshtė komenti juaj?
Unė mendoj se janė disa kėrkesa themelore, prej tė cilave nuk mund tė
hiqet dorė asnjėherė. Dhe kur flitet pėr standardet, s'duhet harruar
tė flitet edhe pėr to, sepse ashtu sikurse shqiptarėt e Kosovės kanė
detyrim tė plotėsojnė standardet evropiane, ashtu dhe ndaj tyre ka
disa detyrime qė janė themelore dhe kjo hyn nė kėto detyrime
themelore. Ēėshtja e tė zhdukurve kurrsesi s'mund tė quhet asnjėherė
ēėshtje e rėndomtė. Ėshtė ēėshtje e madhe morale parimore pėr njė
popull, i cili ėshtė goditur, pėr njė popull i cili ka pėsuar dhunė.
Ėshtė njė gjė qė s'mundet tė klasifikohet nė ēėshtjet e rėndomta
politike tė ditės. Natyrisht pėr Ukshin Hotin vazhdon prej vitesh dhe
ėshtė normale tė vazhdojė kėrkimi i tij. Ai bėn pjesė si tė thuash, e
mishėron kėtė masė tė zhdukurish. Pėr fat tė keq kėrkimi i tij, ashtu
si dhe i kėsaj mase tė madhe deri tani nuk ka dhėnė asnjė pėrfundim.
Kjo ėshtė vėrtet njė gjė shumė e trishtueshme dhe duhet tė jetė njė gjė qė ta shqetėsojė ndėrgjegjen shqiptare nė Kosovė.