Aladro Kastrioti një "princ" aventurier për fronin e Shqipërisë

Historia e panjohur e të ashtuquajturit Markezi "Giovanni d'Auletta". Ai vinte nga një prej shtëpieve më të vjetrat të Italisë dhe pretendonte se ishte "pasardhës" i Kastriotëve

Në dhjetvjeçarin e fundit para shpalljes së pavarësisë, madje edhe në prag të Konferencës së Londrës, në shtypin e kohës u shfaqën disa vetë që pretenduan fronin e shtetit të ri shqiptar. Ismail Qemali në "Kujtimet"1) e tij përmend rastin e një princi francez, "Dukës Montpesie" i cili madje edhe shkoi në Vlorë me jahtin e tij, për tu takuar me plakun e Vlorës. "Madhëria e tij", shkruan Ismail Qemali për këtë zotëri që u gjend papritur një mëngjez herët në skelën e Vlorës "më dërgoi një lajmëtar me një letër, me të cilën më komunikonte objektin e vizitës së tij, dmth dëshirën e vet për të hedhur kandidaturën për fronin e Shqipërisë". Me sa tregon Ismail Qemali, i cili kaloi edhe një drekë të këndeshme më të në anije, zotëria në fjalë, (i cili ishtë vëllai i vogël Dukës së ORLEANIT), ishte gjithsesi një njeri mjaft serioz.

Një pretendent serioz ishte edhe i ashtuquajturi Markezi "Giovanni d'Auletta" (Markezi i Auletës). Zotëria në fjalë vinte nga një prej shtëpieve më të vjetrat të Italisë dhe pretendonte se ishte "pasardhës" i Kastriotëve. Ai kishte provuar disa vjet më parë, me dokumente të shtuara përpara Këshillit Heraldik të Mbretërisë Italiane, që stërgjyshi i tij Pier Antonio Sanseverino principe de Bisignano u martua me Irenën, të bijën e Ferrantit I, djalit të djalit të Skënderbeut, "mbretit të Shqipërisë". Këshilli Heraldik, pasi shqyrtoi vlerën e dokumentëve të paraqiutura prej tij, i dërgoi mbretit Umberto një raport në favor të pretendimeve markezit të Auletës dhe madhëria e tij, me një dekret mbretëror të 4 prillit 1897 e lejoi atë të përdorte titujt dhe armët e heroit shqiptar Gjergj Kastriotit Skënderbeut.
(Rev." Albania", London, 1909 nr. 12)

Por krahas tij pati edhe aventurierë që pretendonin se ishin "pasardhës" të Kastriotëve. Një nga këto ishte spanjolli "Giovani d'Aladro Kastriota" apo sic quhej ndryshe "markezi Aladros". "Princi" Aladro Kastrioti, një burrë i pasur dhe me "look" autoritar, u bë i njohur në botën shqiptare për shkak të "publicitetit" që i dha në fillim Faik Konica në revistën e tij të njohur "Albania". Zotëria e tij iu prezantua Konicës si pasardhës në vijë femërore i Kastritotëve dhe e siguroi atë dhe gjithë shqiptarët se dispononte sa më lart edhe "LETRAT" përkatëse.

"Çmimi Skënderbeu"
Aty nga viti 1901 Aladro shpalli nëpërmjet revistës "Albania" caktimin nga ana e tij të "Çmimit Skenderbeu" i cili do t'i jepej çdo vit njerëzve që ishin shquar për veprimtari në dobi të afirmimit të të drejtave të kombit shqiptar, dhe kontrirbutin e tyre për njësimin e gjuhës shqipe, të mësimit dhe përhapjes së saj, etj. Çmimi shoqërohej me një shumë prej 1000 frangash. Duke njoftur këtë "Çmim" Konica ua prezantoi shqiptarëve Aladro Kastriotin me këto fjalë:

"Markezi i Aladros ka qenë në shërbim të diplomacisë spanjolle në shumë vise; u ndodh edhe minister i Mbretit të Spanjës në Rumani. Që në mes të shekullit XVIII, Dera e tij qëndroi në Spanjë. Stërgjyshi i tij, princi i Aladros, ish martuar më një zonjë të Derës së shkëlqyer të Kastriotëve, dhe ndodhej në shërbim të mbretit Karl të Napolit. Si u zgjodh ky mbret i Spanjës dhe meqë kish shumë miqësi për të, e mori në Spanjë dhe që ahere Dera e Aladros mbeti në atë vend.

Don Juan de Aladro-Kastrioti, si bie më mirë në gjuhën shqipe, Don Gjini i Aladros-Kastriotit-meriton të përfalurat e gjithë atdhetarëve të vërtetë, që nuk e harroi vëndin e të parëve; ia dimë të gjithë për të mirë, dhe i dhuroftë perendia jetë të gjatë që të punojë për lulëzim të gjuhës e të kombësisë shqiptare". Miqësia e Konicës me Aladro Kastriotin vazhdoi pak kohë.

Aladro Kastrioti i kishte kërkuar Konicës edhe të dhëna për njerëzit që meritonin këtë cmim. Nën sygjerimn e Konicës Aladro Kastrioti ndihmoi finacërisht edhe persona të vecantë të rekomanduar prej tij, njerëz që sic thotë Konica mund të kishin vdekur edhe nga uria.
Një popullaritet sidomos të madh i siguroi "pricit Aladro" Anselmo Lorechio. Nëpërmjet gazetës së rëndësishme të tij "La Nazione Albanese" (e cila dilte dy herë në muaj në Itali), Lorechio botoi fotografinë impozante të tij, si edhe thirrjet dhe proklamatat me patos patriotik që "princi" i drejtonte popullit shqiptar, nëpërmjetet të cilave i bënte të ditur "mallin" e tij të pashuar për popullin shqiptar dhe vullnetin e vet të patundur për t'i shërbyer atdheut të robëruar.

Nën nxitjen e Anselmo Lorechios, "Madhëria e tij Princi Givani Aladro Kastrioti" u shpall më 14 nëntor 1903, me një sesion të jashtëzakonshëm të Këshillit Komunal të Komunmës së Pallagoria-s (Provinëza Catanzaro) edhe "Qytetetar Nderi" i Komunës. 2) Ky vendim i "rëndësishëm" kuptohet se u botua në gazetë nga Lorechio.

Aladro Kastrioti - një "spiun i Moskovit"
Me kohë Aladro Kastioti u bë një njeri mjaft i lakuar edhe në shtypin e huaj sidomos atë francez, italian, etj. Kështu psh Gazeta "Le Jouer" (e datës 10 prill 1903) i bëntë të ditur lexuesit francës faktin interesant të këtij njeriu më blu të shfaqur befasisht pas 400 vjetsh pas vdekjes së heroit të lavdishëm shqiptar Gjergj Kastioti Skenderbeu (Un Roi de domen). Gazeta e Milanos "Corriere della Sera" përkundrazi botoi një kryeartikull keqdashës ku i bënte publikut të ditur se "madhëria" e tij, princi Hiovanni Aladro Kastrioti ishte "një hajdut ordiner" dhe se ishte dënuar dy vjet burg në Itali për vjedhje, një akuzë kjo sigurisht e dyshimtë dhe e pabesueshme të paktën për Konicën.
Nën presionin e këtij shtypi të zhurmshëm që filloi të vinte pikëpyetje të mëdha mbi figurën morale të këtij njeriu në thelb të panjohur, u përfshinë edhe shumë patriotë të njohur shqiptarë. Dhe sigurisht jo pa shkak: Koha provoi se zotëria në fjalë nuk dispononte asnjë dokument historik për prejardhjen "mbretërore" të tij nga Kastiotët; gjithë sa kishte thënë me bujë në këtë drejtim dolën "profka" në erë sic thonte me zëmërin Konica. Në këto rrethana disa patriotë shqiptarë si Nikolla Naço, Midhat Frashëri, etj. mendonin se kishin të bënin me një njeri "të rrezikshëm", me një "vagabond të poshtër", "një intrigant" dhe "spiun të Moskovit" që përpiqej të dëmtonte propaganden kombëtare në dobi të serbëve.

Me kohë, po këto dyshime pati edhe Konica dhe e denoncoi si të tillë në një shkrim në revistë, por më pas u bind se e kishte krejt gabim: "Princi Aladro Kastioti" nuk ishte fare spiun por një aventurier mendjelehtë, që nuk ia vlente barra të merrej me të. Mirëpo me këtë heshtje që nuk mund të mos tingëllonte "kompromentuese", Konica u ndodh përballë kritikave. Në në një shkrim psh. të botuar në gazetën "Shqiptari", Naço e këshillonte atë të mos e merrte çështjen e Aladros si një lodër të thjeshtë por ta demaskonte si agjent të huaj. Pas kësaj Konica u detyrua të shkruante përsëri për Aladro Kastriotin, të sqaronte heshtjen e vet dhe të të jepte mendimin e tij për këtë njeri që tashmë kishtë vënë emër të madh:

"Asnjë shqiptar më tepër se unë nuk e nderon Zotin N.N. Naço, i cili i bëri shumë shërbime kombit dhe po i bën. Pra, e kuptoj që, duke kujtuar se Aladrua diç është i zoti të bëjë kundër Shqipërisë, i nxehti atdhetar ngre zërin e na thërret të hapim sy të e të marrim masa.

Aladro Kastioti - një njeri i prishur mënç
Në një artikull që e botova te "Albania" dy vjet më parë nën emrim "Skanderbeg et Barnum", rrëfeva se mund që Aladrua të jetë i vënë prej Rusisë.

Dje 535 vjet nga vdekja e Skënderbeut
Në historinë e njerëzve që koha i shquan si udhëheqës të mëdhej të popujve, kronikat dhe arkivat e kohës nuk shënojnë ditën kur lindin, por kur ndërrojnë jetë. Madje, vetëm kur largohen ata nxisin gjithë shoqërinë dhe brezat pasardhës të hulumtojnë çdo hollësi të jetës dhe bëmave të tyre, rrethin familjar, origjinën dhe prejardhjen, bashkëluftëtarët e tyre etj. Kjo sepse në historinë e popujve vdekja e udhëheqësve të tillë shkakton boshllëk dhe tronditje të thellë, që përjetohet si gjëmë kombëtare nga bashkëkohësit dhe brezat pasardhës. Kështu ka ndodhur edhe me heroin tonë legjendar Gjergj Kastrioti Skënderebeu. Vdekja e Skënderbeut, e këtij heroi që hyri në përfytyrimin e të gjithë popujve të Europës dhe Ballkanit si një legjendë që në të gjallë të tij, nuk mund të shkaktonte veçse një tronditje të thelle tek bashkëkohësit e tij shqiptarë, të lidhur ngushtësisht me të për disa dekada në një luftë titanke për mbrojtjen e vendit kundër perandorisë më të fuqishme të kohës siç ishte Perandoria Osmane në shek.XV.

Tronditja ishte akoma më e madhe për faktin se ai u largua në zjarrin e luftës, në një kohë kur prania, autoriteti, talenti dhe gjenia e tij si strateg e burrë shteti ishin të domosdoshme dhe jetike për popullin. Xhirardo de Kolis (Girardo de Collis), i cili njoftonte nga Venediku, më 12 shkurt 1468, vdekjen e Skenderbeut, shkruan se ai vdiq brenda tri ditëve nga ethet, në një kohë që turqit po përshkonin vendin dhe ai po bëhej gati t'i hipte kalit për t'u dalë përpara.

"Skenderbeu u nda kësaj jete; kishte ethe dhe, meqë vendin po e përshkonin turqit, deshi t'i hipte kalit, e brenda tri ditëve vdiq". 1) Në një moment të tillë, kur po përgatitej të shkontë në luftë kundër turqve, njofton edhe Barleti sëmundjen dhe vdekjen e tij. Sipas Barletit, ushtria u detyrua për herë të parë t'i diltë përpara armikut, pasi prijësi i tyre ishte tashmë i pamundur. Madje, sipas tij, Skënderbeu vdiq "Po atë natë që ushtria turke ... mori arratinë".

Burimet provojnë se tronditja ishte mbarëkombëtare, përfshiu të gjitha klasat dhe shtresat e shoqërisë, të cilat u vunë njëherësh përballë rrezikut të ekzistencës së tyre.
Nga burimet dhe dokumetet e pakta që kanë mundur t'i shpëtojnë shkatërirmit të kohës kanë mbetur, gjithsesi, dëshmi të mrekullueshme të dhimbjes dhe nderimit që bashkëkohësit i bënë udhëheqësit të tyre të lavdishëm. "Me vdekjen e tij - thuhej në senatin e Venedikut pas marrjes së njoftimit të vdekjes së tij - arbërit kanë rënë në një ngashërim dhe tronditje të madhe" 2).

Gjon Muzaka, një nga bashkëkohësit dhe bashkëluftëtarët e heroit, që e përjetoi thellë këtë ngjarje, mjaftohet në kronikën e familjes që u la fëmijve më 1510 në Napoli, duke shkruar vetëm një rresht për vdekjen e tij, por një rresht që flet më shumë se faqe të tëra.
"Skënderbeu, shkruan ai, i rrethuar nga armiqtë dhe me pak shpresë, ndërkaq, u sëmur ndërsa ishtë në Lezhë dhe... vdiq. Mund të imagjinoni dhimbjen që e goditi vendin që kishte humbur një kapedan të tillë" 3).
Tronditjen që pësuan shqiptarët e ka përcjellë me mjaft forcë sidomos Barleti, biografi i heroit, duke përshkruar gjëmën që lëshoi në mbarë vendin me vajtimin e tij tragjik bashkëluftëtari më i rëndësishëm i kohës, Lekë Dukagjini, njeriu të cilit i ra edhe barra të vazhdonte qëndresën e shqiptarëve.

Vajtimi i Lekë Dukagjinit
"Kur e dëgjoi që po e qanin të vdekur, Lekë Dukagjini, princ epirot, doli me vrap në mes të pazarit dhe me fytyrë të pikëlluar e me zë të mbytur tha, duke çkulur mjekrën dhe flokët:
"Mblidhuni, mblidhumi me vrap të gjithë, o princër e sundimtarë arbërorë. Sot u bënë copë dyert e Epirit dhe të Maqedonisë, sot u rrëzuan muret dhe fortesat tona; sot fluturoi tërë forca dhe fuqia jonë; sot u përmbysën fronet e pushtetet tanë, sot u shua krejt së bashku me këtë njeri çdo shpresë e jona" 4).

Kali i Skënderbeut
Për të shprehur dhimbjen, Barleti na përcjell edhe tregimin e njohur për kalin e Skenderbeut, i cili nuk pranoi më zot tjetër pas vdekjes së Skënderbeut.
"Gjithashtu gjatë kohës që ai po vdiste, kali, të cilit i hipte kur kish për t'u përleshur, u bë aq shumë i ëgër, i tërbuar e i pafrenueshëm, sa që s'donte më të mbante asnjëri mbi shpinë dhe pas pak mbaroi." Tregimin për kalin e Skënderbeut e përmend po ashtu edhe bashkëkohësi tjetër i Skënderbeut, Dhimtër Frengu dhe, ç'është më intresante, edhe tradita popullore.
Në këngët e arbëreshëve të Italisë, vdekja e Skënderbeut paralajmërohet si një gjëmë qiellore. Moti gjëmon nga vetëtimat dhe bubullimat, toka tronditet dhe çahet.

"Shkoi një ditë mjegullore
Mjegullore e helmore
Thua qielli do të vajtojë
Skënderbeu s'është më.
Dëgjuan shtëpitë dhe u trandën,
Dëgjuan malet dhe u çanë,
Këmbanaret e kishave
Zinë kumbuan përreth
Në qiellin e hapur hynte
Skënderbeu i pafat"

Sipas një varianti tjetër të kësaj kënge, mbledhur nga De Rada ndër shqiptarët e Italisë, yjet mblidhen bashkë të tmerruara dhe bien në tokë, kurse hëna dhe dielli mbyten mbi det. (Sh.Sinani, Kulti i epopesë te De Rada, Revista PERLA nr.1, 3003,f.14-15)

Nderimi
Shqiptarët i bënë një nderim të madh, të merituar udhëheqësit të vet. Sipas Barletit, Skënderbeu u varros në qytetin e Lezhës, në kishën e Shën Kollit. "Ceremonia e varrimit, shkruan ai, u bë sipas zakonit të të parëve, me madhështi të paparë; trupi i tij u përcuall me vaj nga të gjithë ushtarët dhe me pikëllim sipas zakonëve të vendit, nga të gjithë princët dhe kapedanët".

Sabeliko, një humanist dhe historian venedikas (1436-1506), (të cilit i ati i fliste shpesh për Skënderbeun dhe trimërinë e tij, sepse kishtë luftuar nën udhëhqjen e tij gjatë fushatave të heroit tonë në Mbretërinë e Napolit), bën të ditur, 20 vjet pas vdekjes së Skënderbeut, se për të nderuar kujtimin e kryetrimit, vajza shqiptare mblidheshin rregullisht në çdo dhjetë ditë dhe i këndonin lavdisë së veprave të tij.

"Në mes të zjarrit të luftës, edhe atëherë kur gjithçka buçiste nga armët e barbarëve, ndër ato qytete, në të cilat ai kishte sunduar, turma vajzash mbidheshin çdo dhjetë ditë në udhëkryqe dhe këndonin lavdinë e të ndjerit princ, ashtu siç e kishin zakon të moçmit ndër gostitë e heronjëve".
Populli e ruajti thellë në ndërgjegjen e tij kujtimin për heroin tonë legjendar, duke i thurur atij këngë, tregime, gojëdhëna dhe legjenda. Në nderim të kujtimit të tij banorë të krahinave të ndryshme të vendit shpjegojnë me një fisnikëri të shkëlqyer historinë e veshjeve të tyre karakteristike, të ngjyrave të tyre. "Ne thekët e zeza në xhoket i kemi për zi të Skanderbegjut" thonin në vitet '30 banorët e Matit.

"Kto xhamadanë, kto xhupa e shallvare t'zeza qi majmë sot, thonin në vitet '50 fshatarët e Shëmrisë së Tiranës, i majmë ç'prej kohës qi vdiq Skënderbeu". Po ashtu me Skëndrbeun dhe flamurin e tij shpjegonin edhe banorët e Bulqizës veshjen e grave të tyre. "Pleqtë na thojshin se flamuri i Skënderbeut ka qanë kuq e zi. Prandaj edhe gratë tona vishen me qashe të zeza e me spika të kuqe". (Bulqizë-Dibër, 1950). Ngjyra kuq e zi e flamurit të Skënderbeut, thonin në vitet '50 edhe banorët e Brestit të Dibrës, është ruajtur shumë kohë pas vdekjes së Skënderbeut. "Arkat e nuseve të reja, thonin ata, i lejshim me kuq e zi përmrena, se jashtë nuk të linte Turqia".

Gojëdhëna të tilla mjaft të fisme, tregime, këngë dhe legjenda lidhur Skënderbeun, luftërat dhe bëmat e tij u krijuan edhe ndër shqiptarët e Kosovës e të Maqedonisë. Krijime të tilla të mrekullueshme krijuan sidomos arbëreshët, shqiptarët që u detyruan të mërgonin në Kalabri pas vdekjes së Skënderbeut. Në fondin e këngëve të magjishme të tyre, që këndojnë me mall të pashuar "dheun" që lanë dhe "Motin e Madh" (siç e quajnë ata kohën e lavdishmë të Skënderbeut), janë edhe ato vargje aq të ndjera që shprehin dëshirën e Skënderbut para vdekjes:

"Përmi kalë, erës detit,
hapni ju flamurin tim,
dhe në mes të këtij flamuri,
lini varur shpatën time,
kur të frynj' murrër i egër,
murgjari do t'hingëllinjë,
edhe shpata do tringëllojë,
nga ky qiparis i vrënjtur.
Dëgjon Turku dhe i trembur,
do kujtonj ai vdekjen
që po fle te shpata ime
s'do t'ju bjerë më nga pas".