Abuzimet me OKB-në

Gjenerata e re e politikanëve serbë, njëri pas tjetrit, Nikoliq, Tadiq, Koshtunica, si në një ritual mistik religjioz shkojnë të marrin bekimin te kryepatriarku i çështjes sllave, te presidenti rus, Putin. Në të gjitha komentet e gazetarëve pa përjashtim përmendet roli i Rusisë si anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit.

Në hemisferën tjetër të zhvillimeve politike, që kanë të bëjnë me fushatën amerikane në Irak hapen dilema të tjera. Tashmë, edhe aleatët më të ngushtë të SHBA-ve shtrojnë njëzëri domosdoshmërinë e bashkëpunimit të SHBA-ve me OKB-në. Presidenti Bush i ballafaquar me kritika nga të gjitha anët, veçmas me format irracionale të rezistencës brenda dhe jashtë bën përpjekje që të gjejë një shtegdalje nga konfuzioni i krijuar.

Drejtori i CIA-s George Tenet me prejardhje nga Qeparoi shqipfolës, me keqardhje të madhe jep dorëheqje nga posti, ku kryente me përkushtim të madh misionin e tij në mbrojtje të interesave amerikane. Presidenti Bush, me po aq keqardhje e pranon dorëheqjen e tij në kuadër të taktizimeve të ndryshme për të gjetur një shtegdalje nga situata e imponuar.

Çfarë lidhje ka në mes të vizitave të drejtuesve serbë te Putini, apo te shteti që është anëtar i përhershëm i Këshillit të Sigurimit dhe insistimit që prezenca amerikane në Irak të marrë bekimin e OKB-së?
Emëruesi i përbashkët i këtyre dy linjave ka të bëjë me rolin e OKB-së, ose me misionin e saj për ruajtjen e paqes, mirëqënies dhe të standardeve unike në të gjithë botën. Fenomenet e tjera kanë të bëjnë me psikologjitë individuale, lajthitjet e ndryshme kolektive dhe gatishmëritë për abuzime në përmasa planetare.

Vizita e shpurës serbe në Rusi, së pari sinjalizon nevojën e brendshme për legjitimim të jashtëm.
Përfaqësuesit serbë, tashmë janë bindur se retorika e tyre e zbrazët nuk është e mjaftueshme, që elektorati të bindet për t’i dhënë votat njërit apo tjetrit kandidat, por kërkohet bekimi nga një autoritet i pakontestueshëm siç është për ata, nëna Rusi. Kjo nevojë për legjitimim të jashtëm është pasojë e mungesës së projekteve reale, funksionale dhe progresive. Projektet anakronike serbe, tashmë një kohë të gjatë hasin në rezistencë sa tek faktorët e brendshëm, po aq dhe tek ata të jashtëm. Për të fshehur këtë fakt ata kërkojnë shpëtim, herë te patriarku Pavli i kishës ortodokse serbe, pra te përfaqësuesi i Zotit dhe herë te autoriteti rus, apo te aleancat fiktive siç ishte projekti i Sheshelit i Unionit Jugosllavi–Bjellorusi.

Këto gjestikulime janë reflekse të kushtëzuara që synojnë të arrijnë rezultate, si në të kaluarën kur diplomacia ruse ishte sponsore e ekspansionizmit dhe hegjemonizmit serb në Ballkan. Edhe te diplomacia ruse ekziston një refleks i tillë i kushtëzuar, që buron nga e kaluara dhe që nuk ka asnjë bazë në interesat e sotme ruse. Kjo përçapje krijon një situatë skizofrenike në veprimtarinë e diplomacisë ruse. Nga njëra anë kemi deklaratat e ashpra kundër Kosovës, duke filluar nga ish-ministri i moderuar i Punëve të Jashtme Kozirev e deri te ky i sotmi Ivanov, që mbështesin përçart projektet serbe dhe jo standardet ndërkombëtare.

Megjithatë, diplomacia ruse ka traditë të thellë, me përmasa botërore dhe në asnjë mënyrë nuk mund vihet në bisht të interesave të vockla serbe. Këtë e konstatoi me vonesë, ashtu si çdo edhe gjë tjetër Millosheviqi, që aktualisht për këto vlerësime të gabuara jep llogari në Hagë. Në një rreth intim, pas kapitullimit të serbëve në Kosovë, ai ishte ankuar se ndaj tij më i ashpër kishte qenë ish- kryeministri rus Çernomirdin, sesa kryeministri i dikurshëm finlandez, Ahtisari që kishin marrë përsipër ta bindin Millosheviqin të dorëzohet. Habia e Millosheviqit për pozicionimin e kryeministrit të atëhershëm rus flet për mosnjohjen elementare të interesave të thella ruse në këtë periudhë të zhvillimeve historike.

Kërkesat vulgare serbe që ta marrin bekimin rus për projektet e dyshimta serbe, jo vetëm që e kompromentojnë diplomacinë ruse, por e fokusojnë vëmendjen e opinionit në çështjet ende të pazgjidhura brenda në Rusi. Përfaqësuesit rus, tashmë sillen me shpërfillje të papërmbajtur ndaj kërkesave pansllave serbe, që objektivisht bien ndesh me proceset dhe vlerat demokratike të botës së qytetëruar. Ata nuk mund të pajtohen që, për shkak të serbëve të përjashtohen nga bota qytetëruese. Sëkëndejmi, këtë mospajtim e manifestojnë me trajtime injoruese të kërkesave serbe, qoftë në rrafshin politik, apo në atë ekonomik. Kohët e fundit, madje e ndërprenë furnizimin vëllazëror me gaz, që kohë më parë i jepnin lirshëm Serbisë.

Kryeministri serb, Koshtunica u pranua në një kthinë atipike për pranime zyrtare, thuajse afër kuzhinës së Kremlinit. Fytyra e ngrysur, zyrtare e presidentit rus bëri që adhuruesi i taptisur i maceve, Koshtunica të duket si një personazh patetik nga novelat e Çehovit. Me atë vargan liderësh serbë, që sillen vërdallë stepave të Rusisë mëmë duke kërkuar bekimin legjitimues nuk kanë rënë në hall vetëm shqiptarët, faktori perëndimor, vetë populli serb, por edhe rusët që nuk dinë nga t’ia mbajnë.

Kërkesa serbe për marrjen e mbështetjes nga ana e Rusisë në proceset e ardhshme që do të zhvillohen në OKB është një kërkesë për abuzim me rolin e anëtarit të përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, është një kërkesë që e vë këtë organizatë në funksion të sponsorizimit të interesave pansllave, që objektivisht bie ndesh me motivin e themelimit të OKB-së.
Tashmë është bërë e qartë se shumë shtete abuzojnë më rolin e tyre si anëtare të përhershme të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, duke e shndërruar atë në mbrojtës të interesave të tyre shtetërore dhe jo në mbrojtje të parimeve, në bazë të së cilave është krijuar OKB-ja. Në vazhdë të abuzimeve të tilla ekziston rreziku që OKB-ja ta humbë misionin e vet parësor, duke e shndërruar atë në një institucion që afirmon interesa të ngushta dhe jo ato universale. Kjo u pa edhe gjatë krizës në Kosovë, kur serbët përpiqeshin ta pengonin ndërhyrjen përmes aktivizimit të vetos ruse, duke i vendosur ata në pozitë të instrumentit serb.

Për të kuptuar rolin e OKB-së duhen analizuar iniciativat politike që ndikuan në themelimin e saj. Kjo gjithsesi lidhet me filozofinë politike të Wudrow Willsonit dhe të pozitës së SHBA-ve në atë kohë. Që në Luftën e Parë Botërore, SHBA-të u ballafaquan me qasjen real-politike të diplomacisë gjermane dhe me politikën ekuilibruese, balancuese të diplomacisë angleze.
Real-politika dhe ajo e balanceve, në esencë përfillnin forcën dhe jo principet morale. Në atë periudhë SHBA-të, për shkak të forcës së tyre reale dhe pozitës gjeografike nuk vareshin nga balancimet e ndryshme, meqë interesat e tyre nuk rrezikoheshin nga asnjë forcë tjetër. Balancimet dhe realizmat në politikë burojnë nga ndjenja e pafuqisë për ta ruajtur deri në fund interesin kombëtar. Këto balancime bëhen gjithmonë mbi kurriz të tjetrit. Ai tjetri zakonisht është subjekti, populli më i dobët që nuk është në gjendje të rrezikojë asnjë interes në kuadër të balancimeve globale.

Nuk do mend se populli shqiptar radhazi ishte viktimë tragjike e këtyre balancimeve, saqë interesat e tij ishin të papërfillura në të gjitha konferencat që u zhvilluan për përcaktim të kufijve të shteteve të reja, madje dhe në këto të fundit që kishin të bënin me shthurjen e Jugosllavisë.
Që në konferencën e Londrës dhe në atë të Parisit, presidenti amerikan Wudrow Willson doli me teorinë e vendosjes së rendit ndërkombëtar mbi bazat e të drejtave universale dhe jo të interesave parciale. Që në atë kohë ai doli me teorinë e vetëvendosjes së popujve, duke trajtuar lirinë e popujve si vlerë sublime dhe jo kufijtë administrativë të imponuar me forcë. Ai e bëri këtë për shkak se shteti i tij nuk varej nga ekuilibri i forcës, prandaj mori guximin të hapë një dimension të ri në politikën ndërkombëtare, atë të vlerave universale morale, mbi të cilat më vonë u themelua Lidhja e Kombeve, përkatësisht OKB-ja.

Që nga koha e Wudrow Willsonit, politika e jashtme amerikane ngërthen në vete parimet uillsoniane në procesin e krijimit të rendit të ri botëror mbi të drejtat universale. Ç’është e vërteta, edhe politika ruse nuk ka nevojë për balance, apo ekuilibra të forcës, meqë kapacitetet e saj shoqërore, ushtarake dhe të tjera i garantojnë asaj një siguri të plotë. Mirëpo, forcën e saj, pavarësinë e saj nga ekuilibrat e ndryshme, diplomacia ruse nuk e shfrytëzoi për mbrojtjen e vlerave universale, por për mbrojtjen e interesave parciale, shpeshherë ngjyrimesh pansllave.
Në këtë vijë është me interes të analizohet fenomeni i aktivizimit të vetos në Këshillin e Sigurimit. Ky institucion kaq i rëndësishëm për vendosjen e standardeve universale, në zgjidhjen e konflikteve të ndryshme, tashmë është shndërruar në një instrument që merr në mbrojtje interesat parciale.

Gjithmonë kur hapet çështja e pavarësisë së Kosovës, hidhet me automatizëm argumenti i vetos ruse apo kineze, me të cilin ata parandalojnë që shembulli i Kosovës të mos jetë preçedencë për zgjidhjen e çështjes së Çeçenisë, apo të Tibetit. Ky argument në mënyrë të zëshme e vërteton transformimin e një institucioni, që duhet t’i marrë në mbrojtje të drejtat universale të njeriut, të drejtën e patjetërsueshme për liri të popujve, në një institucion që i mbron interesat e veçanta të instaluara me forcë.
Potencialet e mëdha amerikane, pavarësia e tyre nga nevoja e balancimeve të ndryshme prodhoi idenë që rendi i ri botëror të ndërtohet mbi parimet e të drejtave universale, ndërkaq superfuqitë e tjera, që po ashtu nuk kanë nevojë për balancime, siç është Kina dhe Rusia, e shndërruan OKB-në në një instrument që i mbron interesat e tyre parciale.

Aktualisht në OKB zhvillohet beteja në mes të këtyre dy qasjeve. SHBA-të, që në fakt janë themelues dhe financues kryesor të OKB-së ndodhen në pozitë të pavolitshme. Ata, tashmë janë dëshmitarë të abuzimeve me OKB-në edhe kundër interesave amerikane. Tashmë, gjithnjë e më shumë shtrohet dilema e funksionimit të ardhshëm të OKB-së. A do të jetë ajo një organizatë që afirmon të drejtat universale, apo do të shndërrohet në institucion ku balancohen, ekuilibrohen interesat e ndryshme të shteteve që kanë pozitë të volitshme si anëtare të përhershme të Këshillit të Sigurimit? SHBA-të nuk mund të kryejnë misionin e ruajtjes së rendit të ri botëror mbi bazat e respektimit të të drejtave universale, ndërkohë që anëtarët e tjerë të Këshillit të Sigurimit, jo vetëm që e shfrytëzojnë pozitën e tyre për interesa të veçanta, por i bëjnë obstruksione të llojllojshme rolit të përgjegjshëm dhe kujdestar të SHBA-ve.

Kritikuesit e SHBA-ve ndaj ndërhyrjes në Irak hedhin argumente nga pozita e mbrojtjes së idesë së ekuilibrit dhe jo të parimeve universale të të drejtave të njeriut. Ata nuk marrin parasysh fare rrezikun e madh për ardhmërinë e qytetërimit, që vjen nga terrorizmi global dhe nga shtetet që e mbrojnë atë.

Në vend që të manifestohet solidariteti dhe pieteti për tragjedinë e 11 shtatorit, prodhohen teori konspirative që përhapin dyshimin se vetë amerikanët e paskan organizuar atë ngjarje. Në vend që të pajtohen me faktin se Sadam Huseini ishte një diktator mizor, i cili krahas torturimit të qytetarëve të vet, i mbështeste organizatat e ndryshme terroriste, madje blinte teknologji moderne për prodhimin e armëve kimike dhe bërthamore, ata relativizojnë fajin. Pas skandalit me fotografitë nudo të të burgosurve irakenë, të estetizuara deri në morbiditet, nga të cilat të gjitha institucionet e SHBA-ve u distancuan menjëherë, kritikuesit e politikës amerikane për vendosje të rendit mbi baza të së drejtës universale zunë ta kompromentojnë këtë mision ndërkombëtar amerikan, që zë fill që nga koha e presidentit vizionar, Wudrow Willson.

Përhapja e dyshimit për misionin optimist amerikan në Irak, synon të fshehë një vlerë tjetër të politikës së jashtme amerikane, që afirmon me guxim idenë se feja islame nuk pengon krijimin e shteteve mbi principet e demokracisë. Duke vlerësuar ndërhyrjen amerikane si një aventurë të papërgjegjshme, kritikuesit, në fakt e rrëzojnë konstatimin paraprak, duke përhapur në mënyrë implicite pesimizmin se është e pamundshme që të vendoset demokracia në formacione shoqërore që ngrihen nga popujt e besimit islam.
Në esencë, relativizimi i fajit merr në mbrojtje politikën e mbështetur mbi realitetet e forcës dhe jo politikën e mbështetur mbi parimet morale.

Reagimet, qofshin ato nga Evropa, apo nga vetë Amerika, në thelb synojnë ta marrin të drejtën e SHBA-ve që të vazhdojnë ta mbështesin politikën Wudrow Willsonit për ndërtimin e rendit të ri botëror mbi bazat e të drejtave universale. Me këto kritika ata dëshirojnë që sërish ta kthejnë situatën në periudhat parauillsoniane, ku forca krijonte barazpeshën. Është për t’u habitur se si, asnjë nga këta kritikues të ndërhyrjes amerikane në Irak, e cila shoqërohet me shpenzime të hatashme financiare dhe vdekje tragjike të qindra ushtarëve amerikanë nuk brengosen për shkelje drastike të të drejtave të njeriut në Çeçeni, apo për okupimin rus të një pjese të Moldavisë, të krahinës së Trans Dnjestrit.

Në Moskë u takua adhuruesi pasionant i maceve, Koshtunica me presidentin e vrenjtur rus Putin në një dhomë afër kuzhinës së Kremlinit dhe ata mbase kanë kuvenduar se si ta mbajnë gjallë ekspansionizmin sllav, madje duke abuzuar me pozitën e anëtarit të përhershëm në kuadër të Këshillit të Sigurimit.

Ata, me gjasë do ta kenë shumë të lehtë që të hartojnë elaborate kundër interesave të shqiptarëve, kundër Kosovës, por do ta kenë shumë të vështirë t’i eliminojnë nga ky institucion vlerat universale që i mbolli presidenti amerikan Wudrow Willson.
Kjo OKB, ky Këshill, me këtë përdorim abuzues të vetos, jep shenja alarmante të largimit nga filozofia politike e Wudrow Willsonit, duke u përpjekur haptas për ta zëvendësuar atë me një doktrinë anakronike, provinciale, atë që riciklon politikën realiste, të bazuar mbi forcën, politikën e ekuilibrave dhe balanceve, që ndërtohen mbi kurriz të popujve të pafuqishëm.

Si rrjedhojë, mund të ndodhë që të votohet edhe ndonjë rezolutë kundër Kosovës për t’i ngopur apetitet e llastuara të koshtunicave të ndryshëm që nuk dinë si t’ia dalin në krye me territoret që i posedojnë e lëre më me ato të tjerat, ku jetojnë njerëz të gatshëm që të flijohen për lirinë e tyre.
Dilemat në OKB nuk kanë të bëjnë me Kosovën apo me çështje të tjera, por me parimet mbi të cilat është ngritur OKB-ja. Asaj i kanoset rreziku që të shndërrohet në fole të qyqes.