Dr. Safete Juka, Dora DIstria e mosnjohur nga shteti, ku lindi dhe ku u varros nė shuarje tė jetės...
-- nga DALIP GRECA, Nju Jork
Botuar ne gazeten shqiptaro-amerikane "Illyria", New York Data e Publikimit: 09/12/2005
Dr. Safete Juka deshi me zemėr Shqipėrinė dhe Kosovėn deri nė ēastin e mbramė tė jetės. E gjithė jeta e saj ėshtė njė pėrkushtim shembullor ndaj vendit qė e lindi. E formuar si njė intelektulae e klasit tė parė, studiuesja, filozofja, poliglotja, piktorja, eseistja,
ajopėrbėn njė shembull tė rrallė atdhetari. Ėshtė tjetėr tė flasėsh pėr kombin, dhe tjetėr ti shėrbesh kombit. Dr. Safete Juka bėn pjesė tek tė dytėt. Me librin "Kosova" ndriēoi mjegullėn qė kishin endur akademikėt serbė nė SHBA e Europė... Si arkeologe e pasionuar ėndėrroi, qė tė punonte nė Shqipėri, por dėshira mbeti e paplotėsuar...Si piktore ishte e dashuruar pas ngjyrave dhe qe cilėsuar"Piktorja e luleve".
Ismail Kadare shpėrndante nga Parisi kumtin:"Thojuni shqiptarėve se kemi nė Nju Jork njė Dora DIstre tė dytė...Po kasnecėt e shtetit nuk ia kishin ngenė ta merrnin kumtin sepse ata merreshin me ndarje kolltuqesh e vjedhjen e votave pėr tė realizuar abortin e demokracisė, qė kishte si asistent-mami Ramiz Alinė...Inxhinierja shkodrane nė vitin 2002 jepte alarmin nė Presidencė: Shpalleni Nderi i Kombit Safete Jukėn se nderi do tė jetė nė anėn tuaj... Po ėhė... Ato kohe dekoratat qenė lėnė pėr Fatos Nanon qė mbushte 50 vjeē dhe ia kishte shtuar vuajtjet Shqipėrisė, apo edhe pėr Fehmi Abdiun, qė nė prag tė demokracisė kishte dhėnė vendimin e dėnimit me vdekje tė poetit, qė tė vetmin krim pėr tė cilin i morėn jetėn, ishte shkrimi i poezive
A mund tė dekorohet krimi?
***
E patėm aq pranė dhe papritur nuk e kemi mė
intelektualen e shquar. Kur Eduard Dilo, mė dha i pari
lajmin e hidhur tė ndarjes nga jeta tė Dr. Safete Sofi
Juka, ndjeva njė sėmbim tė thellė nė gjoks. Kisha
folur disa herė mė Safeten nė telefon. E kishim dhe tė
abonuar nė gazetėn Illyria, madje gazeta ende shkon nė
shtėpinė e saj nė Bronx. E kishim lėnė qė sė bashku me
Edin tė shkonim nė shtėpinė e saj pėr njė intervistė.
Vetė shkencėtarja, piktorja, kritikja, esteistja, Dora
DIstria e dytė siē e ka quajtur shkrimtari ynė i madh
Ismail Kadareja, e kishte pranuar takimin, por
gjithēka shtyhej pėr shkak tė problemeve tė shėndetit tė saj...
-Nesėr, arkivoli me trupin e sė ndjerės niset pėr nė
Shkodėr, mė mbeti nė veshė jehona e informacionit qė
mė pėrcolli Eduardi, i cili qe mik shtėpie mė Safeten.
Tė nesėrmen ne Illyria botova lajmin e shkurtėr tė
ndarjes nga jeta dhe nisjen e trupit pėr nė qytetine
lindjes, sipas amanetit tė saj.Gjithēka ishte shumė
dhėnė shumė shkurt me kėrkesė tė familjes.
Tė nesėrmen shfletova nė online tė gjithė shtypin
shqiptar,por mbeta i zhgėnjyėr; gjėkundi nuk pashė
shkrime pėr ikjen e shkencėtares tonė, me pėrjashtim
tė gazetės "Shkodra" qė jepte njoftimin e vdekjes dhe
tė varrimit nė qytetin e lindjes. Nė fakt ėshtė po kjo
gazetė, qė ka shkruar mė shumė pėr jetėn dhe veprėn e Dr. Safete Sofia Juka.
Mbajta veshė se mos komuniteti ynė ringjallej nė
ndonjė veprimtari pėrkujtimore a pėrcjellėse pėr tė
ndjerėn, qė sa pati jetė spushoi sė punuari pėr
ēėshtjen kombėtare, veēanėrisht pėr Kosovėn, por jo,
askush nuk u kujtua! Ndoshta ngaqė Safete Juka nuk u
mor kurrė me Partitė politike, ndofta dhe shoqatat
tona qenė shumė tė zėna ato ditė. Tna i ruaj Zoti
shoqatat! Dhe unė jam i bindur se shumica prej
kryetarėve tė shoqatave tona tė shumta, njė ditė do tė
harrohen, ndėrsa emri i Safete Jukės, jo. Emri i saj
ka mbetur arkivave, bibilotekave, ka mbetur nė kujtesė
tė kombit, edhe pse burrat qė na udhėheqin kombin nuk
janė kujtuar qė ti japin asaj ndonjė titull, medalje,
a urdhėr...Edhe pse tė tillė kanė marrė edhe
batakēinjtė qė e kanė cfilitur kombin, ndoshta nga
"dashuria" e tepėrt pėr ta zhvatur...
Safete Sofia Juka: "Unė dhe tė parėt e mi kemi le nė
Shkodėr..."
Ajo fliste dhe shkruante njė gegėnishte tė ėmbėl. E
kam pasė fatin qė tia dėgjoja zėrin e ėmbėl nė
telefon. Na kishte shpėtuar diku njė gabim ortografik
pėr Kosovėn dhe ajo ėmbėl-ėmbėl, na kėshilloi qė tė
ishim tė kujdesshėm, pasi ne shqiptarėve nuk na
lejohej tė gabonim me pjesėn mė tė martirizuar tė
kombit tonė, qoftė dhe gjuhėsisht.
Safetja, kur ishte mirė telefononte nė redaksi dhe
bėntė vrejtje ose na pėrgėzonte pėr shumė shkrime qė
trajtonin ēėshtjen kombėtare.
Zėrin e saj tė ėmbėl e ruaj tė freskėt, dhe tani,
ndėrsa lexoj biografinė e saj tė shkurtėr, tė shkruar
me dorėn e saj, me njė kaligrafi tė zilishme, mė duket
se ēka lexoj aty nė dy fletė e gjysėm letėr, jam duke
e dėgjuar prej gojės sė saj
"Shkodra asht vendlindja e tė gjithė tė parėve tė
mi.Edhe unė aty kam le.Pak kohė pas lindjes teme
prindėt u instaluen nė Tiranė e unė mėsimet e para i
bana nė shkollėn"Nana Mbretneshė tė kryeqytetit tonė, Tiranė.
Nė moshėn 13 vjeēare, prindėt mė dėrguan nė njė
shkollė austriake nė Vjenė.
Mėsimet e mesme i kam ndjekė nė gjermanisht e nė kėtė
gjuhė i kam ba provimet e maturės.
Mėsimet universitare i kam ba nė Paris, ku kam studju
arkeologji, Histori Arti e Letėrsi.
Nė 1950 kam marrė prej Sorbone diplomėn Licence es
letters.
Kam kenė gjithmonė e pasionueme pėr arkeologji e
dėshira e jeme ma e madhe ka kenė me punue nė kėtė
degė nė vendin tem. Por fati nuk ma plotėsoi kėtė dėshirė.
Pas marrjes sė diplomės nė Paris kam shkue menjėherė
nė Egjypt, ku bashkė me familjen teme kam banue disa
vjet e kam dhanė mėsime historije nė Liceun Francez
tAleksandrisė.
Nė SHBA kam ardhė nė vitin 1956. Nė kėt vend vazhdoj
tė banoj(Jetshkrimi ėshtė shkruar nė tė gjallė nga
vetė Safete Juka).
Ēprej vitit 1957-1970, mbas njė viti nė Maine, ku
isha profesore frengjishteje, kam dhanė mėsim
gjermanishteje dhe frėngjishteje nė Fieldston School,
shkollė private nė Nju Jork, e njohur nė vend pėr
standardet e nalta akademike.
Falė njė garnt-i qė mė dhuroi kjo shkollė, muejta,
ndėrkohė tė shkoj nė Paris pėr tė pėrgatitė njė
doktoratė nė Filozofi. Kjo doktoratė masht dhanė prej Sorbonne-s nė 1969.
Nė vjetin 1970 jam emnue prefesore nė Lehigh
University nė Pennsylvania, ku kam dhanė mėsime
Letėrsi Franceze tė shekujve 19 dhe 20.
Kam dhan mėsim gjithashtu si"Visiting lecturer" nė
Lafayette College e nė Seaton Hall University
."
Ndėrsa shoh shkrimin e saj tė shkruar bukur, tamam
bukurshkrim, mė duket se i dėgjoj zėrin e kthjellėt me
atė shqipen e pastėr qė ajo e ruajti si gjėnė mė tė
shtrenjtė gjatė tė gjithė jetės sė saj edhe pse
zotronte shumė gjuhė:Gjermanisht, anglisht,
frėngjisht, italisht, arabisht etj.
A nuk iu bie nė sy
njė modesti e tejskajshme nė kėtė jeshtshkrim kaq tė
shkurtėr tė firmuar nga vetė Safetja?Po ta kishte kėtė
ndonjė akademik i vetshpallur qė kohėt e fundit na
janė shtuar shumė edhe nė diasporė, do tė kishte shkruar njė serial veprash.
Nė letėrkėmbim tė inxhinieres shkodrane Zenepe Dibra,
Safetja shkruan:"
por unė kam shumė besim nė popullin
tem e mbajė nė vteėdije nji shpresė tė thellė se tė
rinjtė e sotėm, djelm e vajza, kanė me pasė mundėsina
me krijue e prodhue kur tė rriten, kanė me pasė, ēka
me diftue pėr jetėn dhe krijimtarinė e tyre, sigurisht
gjana ma tė bukura e ma tė vlefshme se kam unė sot".
"Kosova" e Dr. Safete Juka, libri qė erdhi nė kohėn e duhur
Safete Juka nuk u mor me politikė, por u mor me
Kombin. Kosovėn e kishte nė zemėr gjatė tė gjithė
jetės. Pengu mbetet libri tjetėr qė kishte nė duar po
pėr Kosovėn, tė cilin nuk arriti qė ta pėrfundonte.
Ishte shumė aktive pėr fatet e Kosovės dhe intelekti i
saj u vu nė shėrbim tė mjekimit tė plagėve tė Kosovės.
Studjonte vazhdimisht dhe shkruante pėr tė, gėrmonte
nėpėr arkiva dhe evidentonte gjithēka tė mirė qė qe
shkruar pėr gjysmėn e martirizuar tė Kombit. Nė vitin
1982 ajo ėshtė ideatorja e njė Konference pėr Kosovėn,
njė konferencė shkencore qė do tė nxirte nė shesh
shumė nga tė"palarat" e serbėve, tė cilėt kishin
shtrembėruar historinė duke fabrikuar mitetet e rreme,
tė veshura me aureolė sllave. Edhe pse mitet shqiptare
e ndjenin veten keq nėn kostumet sllave, akademikėt e
Serbisė prodhuan nė seri shumė e shumė nga kėto lloj mitesh.
Kumtesa e Dr. Safete Jukės nė Konferencėn e Nju
Jork-ut vlerėsohet pėr kthjellėsinė e mendimeve,
forcėn e argumenteve dhe pėrfundimet logjike. Mė pas
kumtesa e pasuruar do tė botohej si libėr mė vete me
titullin"Kosova" dhe me nėntitull"Shqiptarėt nė
Jugosllavi nėn dritėn e dokumenteve historike", pėr tė
cilin shtypi ėshtė shprehur si ky libėr pėrbėnte nė
kohėn qė u botua njė kamxhik pėr perėndimin e
qytetėruar, qė kishte bėrė sehir dhe ishte engėldisur
me mitet serbe, tė fabrikuara nga pseudo studiues
mitomanė, qė kėrkuan tė ndėrtonin Serbinė e Madhe duke
shfarosur racėn shqiptare, e cila ishte autoktone nė
trojet e veta ilire.Libri i shkruar nė gjuhėn angleze,
i ndėrtuar vetėm mbi fakte historike, erdhi nė kohėn e
duhur dhe shpėrndau njė pjesė tė reve dhe mjegullnajės
me tė cilin kishin veshur librat serbė bibilotekat e Amerikės dhe tė Europės.
Qė kur libri sqe mė shumė se kumtesė dhe qė Dr.
Safete Juka e mbajti nė njė konferencė pėr Kosovėn, e
cila u organizua nė Nju Jork, u dhanė vlerėsime
pozirtive maksimale.Ndėrsa kur kumtesa mori pėrmasat e
librit dhe u shpėrnda nėpėr librari, univeristete, iu
dhurua presidentit Klinton, senatorit Bob Dole,
Kongresit e gjithandej, vlerėsimi dhe shėrbesa ndaj kombit shėnuan ngritje.
Vlerėsim tepėr pozitiv ka bėrė pėr librin dhe autoren
e tij,Dr. Safete Juka, Prof. Peter Titonsky i
Universitetit George Town nė Uashington.Ai shkruante
kėshtu nė kohėn kur mori nė duar librin:"Libri i
mrekullueshėm pėr shqiptarėt nė Jugosllavi, me
titull"Kosova", mė ka bėrė njė impresion tė thellė. Ai
mė ka lėnė tė mahnitur si nga hapėsira e gjėrė e
njohurive historike, ashtu edhe nga materialet
burimore, aq tė shumta nė gjithėfarė gjuhėsh, qė ka
pėrdorur autorja e librit
Unė e konsideroj kėtė vepėr
si njė kontribut rrėnjėsor pėr kuptimin e historisė
dhe tė politikės nė Ballkan. Asnjė studiues nuk mund
tė shkruaj pėr Kosovėn pa iu referuar kėtij vėllimi tė shkėlqyer
Dr. Safete Juka, me librin e saj, me citimet,
argumentet, faktet, interpretimet, arrin qė tė grisė
perden e mashtrimit serb pėr historinė e glorifikuar
dhe tė arnuar me fallsitete..Ajo arrin me shumė sukses
qė ti nxjerrė"bojėn" mashtrimeve serbe, tė cilėt janė
pėrpjekur qė ta paraqesin veten si autoktonė, jo ardhacakė, siē janė nė realitet.
Duke komentuar rreth librit "Kosova" tė autores Dr.
Safete Juka, juristi Mexhit Kokalari shkruante nė
Gazetėn Shkodra tė datės 17 nėntor 2002 nė shkrimin me
titull"Mjerimi i Kosovės ėshtė mjerimi i Shqipėrisė"
se: Autorja Juka nė librin"Kosova" na jep tė kuptojmė
se ajo nuk ndrit vetėm nė njohjen e thellė tė gjuhėve
tė ndryshme dhe nė letėrsinė e artin francez, por edhe
nė arenėn politike. Ajo parashikon drejt pasojat e
rrezikshme tė politikės grabitqare, thellėsisht
antishqiptare, tė fqinjėve tanė shovinist dhe na
kėshillon qė tė mos presim shumė nga Fuqitė e Mėdha qė
kanė qenė gjithmonė pro serbėve dhe grekėve. Kjo
intelektuale e shquar ka jetuar pėrjetėsisht me
shqetėsimin pėr fatin tragjik tė popullsisė shqiptare
qė jetontė nė Kosovė dhe shkruante"Mos ndodhtė kurrė
fatkeqėsia prej sė cilės kam frikė.Mjerimi i
kosovarėve ėshtė mjerimi i gjithė Shqipėrisė.." Dhe qė
tė mos realizohej kjo parandjenjė ajo kėmbėngul qė
shqiptarėt ti dalin tė keqes pėrpara vetėm duke qenė tė bashkuar.
Me kujdesin e njė studiuesje tė dispilinuar Dr. Safete
Juka parashtron nė librin e saj fakte dhe vetėm fakte.
Ajo nuk eci nė rrugėn e historianėve akademikė serbė
qė pėrvetėsuan historinė e shqiptarėve autoktonė pėr
tu shitur vetė si tė tillė, madje dhe mitet e
legjendat shqiptare u pėrpoqėn qė ti serbizojnė, tu
ndėrrojnė emrat nga shqiptar nė sllavė, madje tė
pėrvetėsonin edhe origjinėn ilire, tė privatizonin
Luftėn nė Fushė-Kosovė mė 1395 nė emėr tė popullit tė
zgjedhur serb,paēka se ajo ishte Luftė e Koalicionit
ballkanik, luftė qė u tradhėtua nga Brankoviēi,
dhėndri i krajl Llazarit. Serbėt nuk e patėn pėr gjė
qė edhe vrasėsin shqiptar tė Sulltanit, Millosh
Kopilin ta paraqesin si serb, duke e kthyer nė
"Kopiliē". Mitologjia serbe nė librin e Safete Jukės
thėrrmohet vetėm nga argumentet dhe interpretimi
shkencor qė ajo u bėn atyre. Shkencėtarja jonė i vjen
nė ndihmė racės shqiptare me argumente qė vijnė nga
njerėz tė mėdhenj. Ajo kujton se nė vitin 1878 Goshen
shkruante:"vetėm njė Shqipėri Etnike, lehtėson
zgjidhjen e ēėshtjes sė Lindjes dhe tė Ballkanit tė sotėm."
Libri"Kosova" me nėntitullin"The Albanians in
Yogoslavia in light of historical documents" ėshtė njė
kontribut me vlera shkencore i dr. Safete Juka. Ky
libėr i ardhur nė fillim tė viteve 80 ishte
parathėnie se Kosova do ta ndryshonte statusin e saj
nga robėria nė liri, realitet qė erdhi nga mbėshtetja
amerikane.
"Golgota shqiptare", zbulimi nė bibliotekėn e Harvardit
Nė kėrkim tė pėrhershėm pėr dokumente, shkrime e
libra qė marrin nė mbrojtje racėn shqiptare, apo qė
pasqyrojnė ngjarje e masakra, Safete Juka arrin qė tė
zbuloi nė bibliotekėn e Hravardit njė libėr me
vlerė "Albanians Golgotha", libėr qė qe botuar nė
vitin 1913 nga njeri prej njerėzve tė shquar nė fushėn
e politikės dhe tė letrave, deputeti dhe gazetari
austriak Leo Freundlich, njė mik i hershėm i familjes
Juka. Ėshtė njė fotografi qė shoqėron kėtė shkrim, ku
paraqitet Safete Juka nė moshė tė re me autorin e
librit dhe bashkėshorten e tij. Shqiptarja e dashuruar
pas popullit tė vet arrin qė ta pėrkthejė librin nga
gjermanishtja nė anglisht dhe nė vitin 1991 arrin ta
botojė, ndėrsa nė vitin 1998, nė agun e betejės finale
kundėr serbėve, e riboton librin duke "pėrgėnjėshtuar" mitet e rreme serbe.
Ky ishte njė kontribut i jashtėzakonshėm dhe njė
freskim kujtese pėr njerėzimin. Duke botuar librin
"Golgota Shqiptare" nė anglisht, studiuesja Safete
Juka, e paralajmėronte botėn:"Kujdes se shqiptarėt e
kanė provuar Holokaustin para hebrejve"
I revoltuar
nga ofensiva serbe pėr tė zhdukur njė popull tė tėrė,
Leo Freundlich ngriti zėrin e tij kundėr asaj qė ai e
qujati "Golgotha Shqiptare", e qė u shoqėrua nga
masakra tė atij tipi qė nuk i kishte njohur Bota mė
parė. "Unė e dėnoj dhunėn qė ushtrohet padrejtėsisht
ndaj ēdo populli. Ai qė nuk bėn kėshtu sot, tė mos
ēuditet nėse nesėr edhe ai vetė do tė bėhet viktimė e
njė Golgothe tjetėr" shkruan shkrimtari hebre
Frojdlih i pėrshkroi masakrat e serbėve kundėr
shqiptarėve nė trojet e tyre nė Kosovė, Maqedoni nė
vjeshtėn e 1912 pranverė 1913, me njė vertetėsi
rėnqethėse: "Me qindra mijėra kufoma tė masakruara
notonin nė rrjedhat e lumenjėve. Ata qė mundin ti
shpėtonin sėmundjeve, urisė, plumbave tė pushkėve tė
kėmbėsorisė dhe gjyleve tė artilerisė serbe,
grumbulloheshin nė vende tė caktuara dhe u jepej nga njė plumb kokės.
Mė zi e pėsonin ata qė fshiheshin nė
shtėpitė e tyre.Pas kontrolleve tė imta qė bėheshin
pėr plaēkitje dhe florinj, gjendeshin lehtė dhe
thereshin si berrat. Torturat mė tė mėdha i pėsonin
gratė shqiptare, tė cilat pėrdhunoheshin, lidheshin mė
pas, bėheshin kapicė, mbuloheshin me kashtė dhe
digjeshin tė gjalla. Nė rast se ato ishin shtatzana,
ju ēahej barku me bajonetė dhe pasi u nxirrej fėmija
nga barku vendosej nė majė tė bajonetės apo tė
hunjėve.Pas masakrimit serbėt pinin verė, kėndonin dhe
hidhnin valle.Kishte raste qė ata gjatė therjes,
mblidhnin gjakun nė kupa dhe hapnin gostinė me tė.
Leo Freundlih, mik i familjes Juka nga Shkodra, nėn
titullin"Akuza qė ulėrijnė" dha alarmin nė botėn e
shurdhėt tė asaj kohe, duke botuar dėshminė e parė pėr
shfarosjen kolektive tė njė populli evropian, para
atij Ebraik, duke dėshmuar se ishin shfarosur gati 500
mijė njerėz, mbi 250 mijė tė masakruar vetėm nė veriun
e Shqipėrisė. Nė koment tė librit tė Leo Freundlih,
gazetari gjerman Hans Peter Rullman, shkruan se "Nė
fillim tė Luftės Ballkanike, Shqipėria ishte gjysėm e
shkretuar dhe trupat serbe, nė emėr tė luftės kundėr
Perandorisė Osmane,ndėrmori njė sėrė pushtimesh, tė
cilėt i shoqėėruan me masakra masive kundėr njė
popullsie krejtėsisht tė paarmatosur, ku sipas shtypit
Europian humbėn jetėn 250 mijė shqiptarė, ndėrkohė qė
ka tė dhėna se shifra mund tė jetė dhe gjysėm miloni.
Nga 180 mijė Kilometra katrore, me njė popullsi rreth
2 milion banorė, qė numėroheshin brenda territoreve
shqiptare nė fund tė Shekullit XIX, nė vitet 30
kishin mbetur territore shqiptare vetėm 80 mijė km
katrore dhe kėto nė pjesėn mė tė madhe jashtė shtetit
shqiptar...
Nxjerrja nė dritė e kėtij libri ishte njė kontribut i jashtėzakonshėm i studiueses shqiptare. Dr. Safete
Sofia Juka.
Profesorja e pėrkushtuar, studiuesja e pazėshme
Ish nxėnėse e shkollės"Nana Mbretneshė" nė Tiranė, ajo
shumė shpejt do tė binte nė kontakt me rrethe qė
pėrēonin kulturė. Shkuarja nė Austri qė mė 1937 me
synim pėr tė kryer shkollėn e mesme, ishte njė shans i
saj pėr tė rėnė nė kontakt me kulturėn perėndimore.
Rrugėt e pėrfitimit tė dijeve nuk u mbyllėn kurrė pėr
tė. Deri nė fund tė jetės shfletoi, studioi dhe
shkroi.Studimet universitare nė Francė, pėrbėjnė njė
tjetėr urė lidhje me Perėndimin, Letėrsinė dhe
Kulturėn frėnge. Pra pas kulturės austro-gjermane, ajo
depėrton nė atė frėngė, pėr tė trokitur mė vonė
denjėsisht edhe nė kulturėn anglo-amerikane. Nė vitet
50 kryen studimet dhe merr diplomėn"License es
Lettres" Pėr 6 vjet nga 1950 deri nė 1956 ėshtė njė
ndėr profesoret mė tė respektuara nga studentėt nė
Aleksandri tė Egjyptit, njė dritare tjetėr qė e ēoi nė
kulturėn e lashtė arabe. Studentėt e Liceut Frėng tė
atij qyteti i ndiqnin me dėshirė dhe pasion orėt e
Letėrsisė Frėnge dhe tė historisė, pasi vetė
profesoresha e re ishte pasionante pas lėndėve.
Profesoresha kishte dhe njė pasion tjetėr, atė tė
pikturės. Arrin qė tė hap nė Aleksandri dy ekspozita
dhe tė fitojė vėmendjen e shtypit."Piktorja e luleve"
zuri faqet e para nė gazetat dhe revistave tė specializuara tė artit.
Nė vitin 1957, Safete Juka shpėrngulet familjarisht nė Shtetet e Bashkuara tė Amerikės. Vendoset nė Nju Jork dhe jep lėndėn e gjuhės frėnge dhe tė gjermanishtes nė shkollėn private Fiedelson School, njė shkollė shumė e njohur pėr standartet e larta tė mėsimdhėnies.
Profesoresha jep mėsim, por nuk heq dorė nga studimet.
Shkolla dhe biblioteka ishin vendet qė ajo kalonte
pjesėn mė tė madhe tė kohės.Punon intensivisht pėr tė
pėrgatitur doktoraturėn, tė cilėn e arrin ta
finalizojė nė vitin 1969. Pasi kthehet me doktoraturė
tė Sorbonės, fiton tė drejtėn e dhėnies mėsim si
profesoreshė nė Universitetin e Pensilvanias, si
profesore e Letėrsisė Frėnge tė shekujve XIX-XX, vend
pune qė do ta mbante me dinjitet e vlerėsime sipėrore derisa doli nė pension.
Profesoresha ishte frekuentuese e rregullt e rretheve
shkencore e kulturore.Ishte jo thjesht pjesėmarrėse,
por dhe njė ligjėruese qė dėgjohej me vėmendje. Ajo
ishte kontribuese me shkrime tė njė standarti tė lartė
nė revistat prestigjioze si"The French Review", Revue
de Mitaphisyque et de morale","Les Lettres
romanes","Ectrits de Paris", "Relites","La
nouvelle","Revue Franēaise","South Asian Review".
Dr. Safete Juka ishte jo thjeshtė amatore e pikturės,
por njė penel i spikatur dhe njė studiuese, qė
zotėronte nė mėnyrėn autoritare elementėt e analizės.
Ėshtė i njohur studimi i saj pėr piktorin Zhorxh Ruo
apo studimi i saj pėr mitolgun e shumėnjohur me
origjinė rumune tė shekullit tė XX, Mirce Eliada. Ndėr
studimet e saj pėrmenden edhe botimet"Krishtėrimi dhe
ndjenja e natyrės e Andrea Suarezit dhe tė Zhorzh
Ruoit" si dhe "Vehtja nė veprėn e Marsel Prustit". Me
kompetncė janė shkruar edhe botimet e saj "Njerėzorja
dhe abstraktja nė ujėdhesat e Zhan Grenies".
Ēėshtja shqiptare ishte ajo qė e shqetėsonte nė
vazhdimėsi dr. Safete Juka. Ajo iu pėrkushtua kėsaj
ēėshtjeje duke botuar shkrime pėr Kosovėn nė gazetat
me zė tė kohės si"Le Mond", nė France-Amerique, nė
revistėn"East Europian Quartely", nė gazetėn"Dielli", organ i Federatės"Vatra" etj.
Kombi do tė kishte nder po tė nderonte Safete Jukėn
Kam mbi tavolinė njė letėr qė inxhinierja shkodrane Zenepe Dibra, i ka drejtuar Presidentit shqiptar, Alfred Moisiu. Letra mban datėn 18 tetor 2002 dhe ėshtė publikuar nė gazetėn "Shkodra". Letra ėshtė njė apel qė i bėhet numrit Njė tė shtetit shqiptar nga inxhinierja, qė flet jo thjesht nė emrin e vet, por nė emėr tė shoqatės "Gruaja intelektuale shkodrane" dhe tė njė grupi tė madh intelektualėsh pėr njė vlerėsim tė figurės tė intelektuales sė madhe tė qytetit me tradita tė lashta kulturore e historike, Shkodrės
"Ėshtė nė nderin Tuaj qė tė bėjė vlerėsimin maksimal pėr Safete Sofia Juka
", shkruan Zenepe Dibra.
Duke plotėsuar mendimin e inxhinieres shkodrane, unė them se do tė nderohej kombi nėse Dora DIstria e Dytė shqiptare do tė shpallej sė paku Nder i Kombit
Edhe Tirana edhe Prishtina duhet ti kėrkojnė falje pas vdekjes Safete Jukės, qė nuk e nderuan nė gjallje
|