Dialogu për paqe dhe demokraci

Për të kuptuar faktin, se përse disa vende (kombe) ne botë jetojnë ne paqe, tolerancë, vende të cilat nuk janë rrezik potencial për veprime të jashtëligjshme, për të kuptuar pse në vendet e civilizuara, demokratike nuk vepron dhuna, pastaj për të kuptuar faktin përse në disa vende është e kundërta, ngase rreziku për t'iu ekspozuar dhunës mbetet çdo herë evident, studiuesi i njohur që merret me shkencën që studion konfliktet dhe ndërtimin e paqes, Johan Galtung, zhvillon një teori për ketë fenomen, që si i tillë i përcjell shumë rajone në politiken botërore, në ketë kontekst edhe Europën Juglindore.

Duke elaburuar teoritë e tij, Galtung thotë se në një shtet, rajon ose popullsi, atëherë kur nuk ka pasur paqe të gjatë me dekada të tëra, nuk mund të ketë stabilitet të qëndrueshëm, sepse shoqëritë janë të ngarkuara dhe çdo herë mund t'ia nisin tensionet. Shembull ilustrativ mund të jetë kriza që përshkon vendet e Lindjes së Mesme, për arsye se terë rajoni, në njëfarë mënyre, është i mësuar me konflikte, dhunë dhe luftëra, prandaj është tepër vështirë që të arrijë paqja e përhershme, apo paqe të qëndrueshme, në mënyre që rajoni të stabilizohet përgjithësisht.

Galtung më tutje duke zhvilluar teorinë e tij, jep edhe disa rekomandime për rajone apo vende në krizë, të cilat dëshirojnë të kenë paqe (konflikti duhet të jetë i zgjidhur tërësisht, jo dhunë e as tensione - thotë ai). Së këndejmi sugjeron që në rajon të mbizotërojë më së paku një apo dy dekada të tëra paqe e tërësishme. Atëherë kur të arrihet kjo, rajoni mund të ketë paqe të përhershme, paqe pozitive siç e koncepton ai, me të gjitha parakushtet e domosdoshme për t'i eliminuar tensionet dhe veprimet e dhunshme. Pra nëse arrihet paqja negative (jo dhunë direkte, jo në gjendje lufte), sikundër në Lindjen e Mesme, së paku 10-20 vjet, atëherë shanset janë shumë reale që paqja, jo vetëm si teori, por si praktikë të bëhet pjesë e mendësisë, e mbarë shoqërisë, me një qëndrueshmëri afatgjatë.

Kur diçka në shoqëri, si p.sh. dhuna ndaj gruas bëhet e zakonshme, atëherë shoqërisë, pas një kohe kjo dukuri fillon t'i bëhet pjesë e kulturës, pjesë e traditë dhe shoqërisë, si p.sh. në vendet e Lindjes, në Pakistan e Afganistan, Iran, Irak etj. Çështja si e këtillë ndërlidhet natyrshëm me dhunën, luftën, konfliktin, mbase pas një kohe bëhet e natyrshme, prandaj edhe nuk e pengon aspak shoqërinë të "realizoj këtë dhunë", sepse nuk mendojnë fare për paqe të qëndrueshme e demokraci stabile, nga fakti se dhuna bëhet pjesë e sistemit të mendësisë, që në një formë apo një tjetër, e bëjnë shumë qytetarë. Është në interes të rajonit të të Europës Juglindore, ku gjendet edhe kombi ynë, të njihet kjo teori, ngase rrethanat dhe realiteti i gjithmabrshëm i Europës Juglindore, ku është edhe problematika dhe çështja shqiptare, me theks të veçantë në Kosovës.

Shoqëritë euro-juglindore, në tërësi, me qindra vjet nuk kanë qenë në gjendje të stabilizojnë një paqe pozitive. Ka pasur vazhdimisht konflikte, luftëra ndëretnike, ndërfetare e ndërqytetare. Si rezultat i gjithë kësaj as në shek. XXI nuk kemi ende paqe pozitive, në tërësi në këtë rajon. Prandaj, diplomacia, inteligjencia duhet të fokusohet në jetësimin e paqes pozitive, që rajoni me konflikte e dhunë të vazhdueshme, të shndërrohet në rajon me perspektiva dhe paqe pozitive. Edhe pse kjo që është vështirë të arrihet shpejt, duhet së paku të ketë një periudhë të gjatë në gjendje paqësore, që të garantohet paqja e qëndrueshme në rajon.

Është tashme e kuptueshme se shtetet në paqe, pa konflikte, pa tensione të brendshme, të stabilizuara, me zhvillim ekonomik dhe mirëqenie qytetare, me demokraci të mirëfilltë nuk hyjnë në luftë, por vetëm në raste të rralla, kur rrezikohet shteti nga kërcnime potenciale. Ketë mendim e mbron edhe Octavio Paz (novelist i letërsisë, si dhe fitues i çmimit të paqes), i cili, duke folur për paqen thotë se shoqërive të hapura dhe demokratike është shumë vështir të nxjerrësh në krye një politik lufte. Kurse më tutje shton se "demokracia është dialog dhe dialogu hap portat e paqes. Vetëm po të mbrojmë demokracinë, do të jemi në gjendje të ruajmë paqe".