A ka Shqipëria Akademi Shkencash?

Disa ditë më parë, Baton Haxhiu komentonte në një shkrim se sistemi jugosllav, që duhej të kishte ikur prej kohësh në Kosovë, për fat të keq vijon të mbetet Akademia e Shkencave të Kosovës dhe institutet rreth saj. Duke u përqendruar në këtë problematikë, ai nënvizonte faktin që organizmat në fjalë, pa asnjë lloj peshe dhe rëndësie në shoqërinë e Kosovës, vijojnë të qëndrojnë si monumente të dështimit, pikërisht në godinat më të dukshme dhe më të bukura të qytetit. Fatmirësisht, Baton Haxhiu nuk e dinte se, nëse sistemi jugosllav vijon të jetojë ende në Kosovë, i mishëruar në Akademinë e Shkencave 15 vjet pas shembjes së Jugosllavisë, sistemi sovjetik vijon të jetojë në Shqipëri në një vend të vetëm, në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë.

Vijon të qëndrojë jo vetëm në stilin e formimit të shumë prej anëtarëve të saj, në gjuhën e huaj që flasin pjesa më e madhe e tyre, por mbi të gjitha, në mënyrën se si është ngritur dhe funksionon ky institucion, i vetmi që nuk ka pësuar asnjë lloj reformimi që nga viti 1991 e këtej. Madje, përkundrazi, edhe kur PD ka tentuar t’i bëjë një makiazh në vitin 1992, e rëndoi dhe e ngatërroi edhe më keq. Për një arsye të thjeshtë, se ky model funksionimi sovjetik, është i paadoptueshëm me asnjë model tjetër nga ato që Berisha dhe qeveria e tij, po tentojnë t’i përshtasin aktualisht. Pra, që duke tentuar ta rregullojnë, do të rriskojnë ta dëmtojnë edhe më tepër.

Për të pasur një ide më të qartë dhe për të qenë më konkret, iu referova një broshure që vetë Akademia e Shkencave ka hedhur në qarkullim si dhe faqes zyrtare në internet të Akademisë: http://www.akad.edu.al. Sipas materialeve që vetë institucioni ka vënë në dispozicion, Akademia ka aktualisht në varësi, veç Selisë qëndrore, edhe 13 institucione. Për të pasur një ide mbi këto, po ju rendis atë që vetë Akademia shpreh në materialin e saj: Instituti i Historisë, 41 punonjës; Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë 51; Instituti i Arkeologjisë, 72; Instituti i Kulturës Popullore, 47 punonjës; Instituti i Studimit të Artit, 10; Instituti i Fizikës Bërthamore, 71 punonjës; Instituti i Hidrometereologjisë, 105; Instituti i Informatikës dhe Matematikës së Aplikuar, 38; Instituti i Sizmiologjisë, 38 punonjës; Instituti i Biologjisë, 40; Instituti i Studimeve Gjeografike, 21; Instituti i Studimeve Hidraulike 17 dhe Qendra e Enciklopedisë Shqiptare 10 persona.

Në një llogaritje të saktë, numri i përgjithshëm i tyre është 561 vetë, pa llogaritur këtu Selinë Qendrore, Bibliotekën, si dhe stafet teknike të të gjithë këtyre instituteve, sekretaret, laborantet, shoferët, shefat e personelit e gjithë atë armatë ndihmëse, që shpesh është sa gjysma e stafit profesional. Pra, thënë ndryshe, godina në qendër të Tiranës, numëron sot afro 1000 vetë të punësuar.

Sipas prezantimit të vetë Akademisë në internet, kjo e fundit i ofron qeverisë “këshillimin dhe ekspertizën e nevojshme në zgjidhjen e problemeve të rëndësishme në zhvillimin e vendit, bashkëpunimin me universitetet dhe shoqatat e tjera të rëndësishme…”.
Eshtë pak të thuhet, por deri më sot, në asnjë moment të rëndësishëm të zhvillimit të vendit, zëri i Akademisë as është dëgjuar dhe druaj se as ka qenë prezent. I vetmi dokument i njohur nga të gjithë ka qenë një platformë e 6 – 7 viteve më parë për zgjidhjen e çështjes kombëtare, një material që imitonte Akademinë e Shkencave të Serbisë dhe publikohej si kundërpeshë ndaj saj. Në asnjë rast tjetër zëri dhe ekspertiza e këtij institucioni që duhej të ishte autoritar dhe i dëgjueshëm, nuk është bërë publik dhe as ka pasur peshën që ai vetë pretendon të ketë. Për të qenë të sinqertë, niveli dhe produktiviteti i vetë Akademisë është shumë herë më i ulët se sa ai i para viteve ’90–të, ndërsa shpesh niveli dhe përgatitja e punonjësve të saj bie dukshëm ndesh me përgatitjen e shumë të rinjve që vijnë nga shkollimi perëndimor.

Fatkeqësisht vetë riorganizimi i Akademisë duket se është bërë pa asnjë lloj sensi. Institutet e Albanologjisë duhej të kishin më shumë prioritet dhe të angazhoheshin më tepër, duke besuar se kontributi i tyre mund të ishte më konkret, por kjo nuk ka ndodhur. Shumë prej këtyre instituteve janë gjendur si strehë për ish profesorët e universiteteve dhe largimi i tyre i ka lënë auditoret edhe më të shkretë ose ka ulur ndjeshëm nivelin e mësimdhënies. Kjo situatë paradoksale, mund të shtrojë fare mirë pyetjen se nëse duhet të vijojë të ekzistojë kjo Akademi Shkencash që kemi dhe nëse po, cili do të jetë objektivi dhe qëllimi i saj.