Lindja e Kastriotit - poemë

Në kurop ( Korab )* që në gjuhën time do të thotë i gjatë,
Bëja një jetë të mirë në të tijin perëndimor shpatë;
Ma morën sllavët e Dushanit e u detyrova me u ngritë,
Në shpatin tjetër të Drinit që ndërronin si nata me ditë.
Aty kishte rrëpira e guva plotë me u fshehë e shpëtue,
Por nuk kishte tokë arë, ku me mbjellë e me jetue.
Një ditë prilli tek nxirrja bagëtinë në kullotë,
Mora me vete tim nip dhe i thashë: " -Ja kastëri jot* ,
Marrë pa hak’, me gjak’ e kurdo mot ti dalish zot",
Dhe prekur në shpirtë, filluan të më rrjedhin lotë.
-Gjysh -mu kthye ai, -unë tani jam rritë me të vërtetë,
E ti po më lë më të madhin, të shrenjtë amanet,
E unë që të mos harroj, duke filluar që sot,
Do ta ndërroj mbiemrin tim e të thirrem Kastërijot.
-Pal* -i thashë, -gjyshi me shumë vuajtje të ka rritë,
Vëllezërit i ke në në Has e më tej deri rrotull në Mirditë,
Kurse këtu pas Runjës ke një pkicë që e thërrasin veten Mat,
Të fillosh luftë me ta në këtë kohë asht mëkat,
Ndaj për ti shtruar do të lidhesh me ta në krushqi,
E pas Matit ke të tjerë vëllezër që thirren Shqëpëri,
E hajde i thashë duke e uruar për jetë e mot,
Le të këndohet bëma jote o Kastërijot.

Lidhja e Lezhës

Skënderbeu i mblodhi princat në kishën e Shën Nikollit,
Me ngjizë lidhje me i ba qëndresë, nënshtrimit ndaj Anadollit.
Ma parë dërgue kishte të tijët e marrë sejcilit mendimin,
Që të lehtë e të frytshëm ta kishte ajo fillimin,
Porse lidhja mori tërthorë, me akuza të ndërsjellta,
Ata kërkonin burimin nga popullit i rridhte jeta ?
Skënderbeu e ngrinte e çonte deri tek Ilirët antik,
Pal Dukagjini qeshte e thoshte se na jemi Venedik,
Gjergj Balsha u ngrit në këmbë, u përtyp fjalën e mati,
Deklaroj Ilir nga nana, treqindë vjetë i ardhë nga i jati,
Andre Topia dubloi Balshën tha se i pari ish ardhë nga deti,
Kurse nanën vashë Ilire në këto anë ku rrojmë e gjeti.
Pjetër Shpati ma i gjati, foli ashpër i nxirë i tëri:
-Këtë vend shumë para jush i pari im Ariani e bëri.
Teodor Muzaka i habitur tri herë vendit ai ka luej:
-Vallë si mundet thotë ai t’flasë unë vendësi një gjuhë me t’huaj ?
Stefan Cernojoviç i përgjumur qesendis e ma pas fletë :
-Çka ju duhet e kaluara, kur e ardhmja në luftë ju thërret !?

Skendërbeu i drejtohet Palit, -dua mirë me më ndigjue,
T’parët tuaj këtu i kanë sjellë këtë vend me e sundue,
Shumë ushtarë ju dhanë me vedi, me e shkelë e nënshtrue,
Porse vendi i thyem shumë, ata s’mundën me luftue.
Atë kohë Duka i ardhur, bir bariu kishte qenë,
Ai ma parë kishte mësu të birin se me hu se shtron kopenë,
Ditë për ditë asaj me i folë, me hapë t’lehtë tuj ju afrue,
Qentë (ushtarët) pranë vetes mos i mba, rrihi fortë n’mes tufës me shkue,
Mos e mba veten për të parë, se t’parë nxjerrin nga soj i vetë,
Ti do t’hupesh ndër ata, veçse e fjala ka me të mbetë.
Kurse nana i dha fat, pati dashnor një famullitar,
Që gjithë jetës u kujdesua deri sa ja bani djalin të parë.

-Kastriot ma ke randue, n’këtë vend i vjetër je vërtetë,
Soj i pate babë e gjyshë, kurse ti je ba synet,
N’xhami bythën e ke ngrit e lutë je për Muhamet,
Për baba Sulltan ke mbledhë taksa t’randa tridhjet vjetë,
Deri në Nish e dimë ke shkue kundër kaurrëve tuj luftue,
Por atje seç erë e mirë, mendje lenën ta ka ndërrue.
Nanën zonjë e ke nga Mati, gjak ariani të kulluar,
Vendas je, i parë të rrishë, këtë s’mundemi me ta mohuar,
Por unë Pali dua me ditë se për mbrapshtë njëherë ke ndrrue,
Ke ba shkollë e për zotsi Sulltani pranë të ka afrue ;
Në qoftë ora me fitue, sot t’kem prijës e nesër mbret,
Mos thashtë fati po me humbë, në ç’krah ke me u mbështet ?
Do t’rrishë katolik si gjyshërit, fshehur maleve e pa pronë,
Do t’biesh në gjunjë para Sulltanit, ti përkulesh të tij fronë !
Të rimarrësh grada e ofiqe që ai ti ka dedikuar,
Dhe për ty ka aq nevoj, sa tradhtin ka me t’harruar !
E pastaj ti ne të tanëve, të na shtrojsh në mysliman,
Ose kush nuk janë dakord, t’na çojsh si cjeptë në kasaphanë !?

Heshtja mbretëron për pak, pastaj Gjergji ngrihet qetë,
Se u fye, se ja arriti që të flasë gjithkush po pretë.
Afrohet përballë altarit, tuj ba kryq, tuj mërmërit :
<< Fetë janë të zotit e unë i të dyjave, tjetër gja më trondit,
Se ky popull n’mes du t’kundërtave(lindje-perëndim), si në harkun e një dare,
Serbë e grekë veri e jug, do t’gjejnë rastin me e nxjerë fare
. Kam vu barrë shumë të randë, tuj “tradhtue“ në mirëbesim,
Unë pas vetit tërhoqa sherrin e ngarkova popullin tim,
Të detyrohet me u përballë, me perandorinë ma të fuqishme,
Krejtë i pakët, krejtë i vetëm, në beteja të mundimshme,
Dhe pas tyre asgja e mirë, një çfarosje e pa vlerë,
Kur po ngjallej Iliria, unë po e baj kurban për të tjerë.
Bani kryq, vonoj dhe pak, dhe u kthye pak i zbetë,
U afrua dhe u ulë, kambëkryq në vend të vetë.

Mori fjalën qetë, qetë, kur pak para qe rrëmbyer,
Tolerant, orator, një udhëheqës i përkryer,
Shpjegoj të mirat e të këqiat e rrugës që kishin marrë:
-Ne të tërë -tha ai –jemi një kombë i pandarë,
Do vendosim –vazhdoj ai –emrin e kombit tonë,
E në të të mirëshkrihen e kaluara, herët a vonë.

Kjo që atyre ju dukej krejtë e thjeshtë dhe e lehtë,
Doli shpejt për të pranishmit, se ish pika më e nxehtë,
Pasi u grindën e shanë, me romuze u lënorën,
E të lara e të palara, njëri tjetrit në shesh’ ja nxorën,
E ku Gjergji buzagaz,mprehtësinë e fjalëve ndiqte,
Të kap kulmin e debatit, si shenjtor u përpiqte…
Dikur vonë u rrafshuan të grupuar në dy palë,
Ish momenti që emri, duhej të zgjidhej ndër dy fjalë:
Njëri ish versioni i Palit që të thirret Arbrë-i* (pemë),
Tjetra thenja e Muzakës që të thirret Shqëpëri*.
Të dy fjalët në gojdhanë t’sejcilit, të njëjtën gjë shpjegonin,
Kurse në tingëllim e zë, kryekëput ata ndërronin.
U kthyen nga Gjergji e thanë: "I madhi ynë tash të vendos,
Njërën nga fjalët të heq, kurse tjetrën ta shpalos".

Ishte ushtarak i rregjur, dinte të oshtijnë fitoret,
Urdhëroj të pranishmit, të vendosin përkrenoret,
Dhe i pyeti pas pak: "-Më thoni çfarë keni parë ?".
Të gjithë njëzëri përgjigjen: " -Ne shikojmë disa bri-ar ".
-Ne arritëm të mbijetojmë e bashkohemi përsëri,
Këtu e tutje do të thirremi, siç jemi, Ar-bri (ARBRI).(BRI AR)
U ngritën e lidhën besat, duart e djathta bashkuar,
Duart e majta për mbi shpatulla të sho-shoit kaluar.
Një kala njerëzore që shkelqente trimëri,
Brohoritën të gjithë njëzëri: " -Do të vdesim për liri".

Libri i parë

Luftëra dhëmbë për dhëmbë, rezistencë e shkëlqyer.
Sulme të rrufeshme, tërheqje e përkryer.

Libri i dytë

Gjithë ndihma e perëndimit, sa për të ruajtur kalanë,
Ishte trimi Vrana Konti me treqind Napolitan.

Libri i tretë

Lavdit arrinin kulmin, por sulmet nuk mbaronin,
Sapo iknin të mundur, turqë të tjerë nuk vononin.

Libri i katërt dhe i fundit

Njëzet e pesë vite luftë, njëzet e pesë herë rralluar,
Krahina të boshatisura, fise të tëra shuar.
Ushtria ishte lodhur, populli tejet varfëruar,
Fshatrat mbushur plotë me të pa aftë e të gjymtuar,
Dhe i madhi kapadan, u dukej si një tiranë,
Që me lidhjen princërore, popullin peng në luftë e mbanë:
<< Sduam më ndihma të japim, sduam më të luftojmë,
Kur të gjithë nga stëmundimi, drejtë zhdukjes shkojmë!
Pse të dalim të përballemi, kur kemi ku të fshihemi,
Nëpër male e nëpër gryka, për së gjalli të mos ndihemi.
Të ruajmë vazhdimsinë, para se krejtë të shuhemi…
Dhe kështu siç jemi bërë, zor se kund do të shkruhemi !!!
Në jug më keq akoma, populli nuk ka lajmëruar,
Kur befas e pas shpine Ballabani ka sulmuar,
Por ja doli që të mbrohet dhe të zbrapsë pabesinë,
Dhe e kuptoi ai i pari, çfarë e shtynte Shqëpërinë (!)
Të kërkonte rrugën tjetër që ai vetë e kishte provuar,
Se e ndodhur në terren fushor, sulmet e kishin dërmuar,
Midis qënjes e mos qënjes, portë e fundit skllavëria,
Që më shumë se kushdo tjetër e kishte vuajtur Shqëpëria.

Vdekja

Atë që smundën ta bënin Sulltanët e hasdisur,
As tradhëtit nga të tijët që jo pak i qenë kurdisur,
Nisi me një një mushkonjë,urdhër i vetë perëndisë,
Se po shuante të tijë popull, nga sindrom e krenarisë.
U shtri e lëngoj, nga ethet e rënda u shkri,
Por princërit pa atë, korrën fitore përsëri,
Dhe erdhën e i thanë, shpirtërisht për ta gëzuar.
Ai u ngritë i përqafoi, një nga një i ka uruar.
U kthye përballë Lekës, të gjithë për ta kuptuar,
Se pas tij vinte ai,luftën për ta kryesuar :
- Froni atje (mbretit) asht bosh, atë do ta meritoj,
Kush turqit do përzërë, dhe fqinjët të frenoj,
Se kanë nisur si fshehur, jo pak të ngacmohen,
Tek ne t’kurremi nga luftat, ata duan të zgjerohen.
Djali im sot asht i vogël, por burrat e Kastriotit,
Do përmbushin detyrimet, para kombit e faqe zotit.
Qëndroni të bashkuar, turqit kurrë s’kanë për t’ju thyer,
Kur bota bëjnë sehir, vetes duhet me i shërbyer".

Vdiq i madhi kapedan, që hordhitë i përballoi,
Edhe bota sa qe gjallë, shumë pak veprën ja nderoi.
Vdiq i madhi dhe e la, n’grahmë të fundit Arbërinë,
Dhe pas tij ai e la, të detyrueshme robërinë.

Të mundurit

Arbërit u thyen, ku të fshiheshin, ku të shkonin ?
Të gjithë pyesnin veten, si e ku të shpëtonin !?
Thashethemet mbretëronin e rrisnin trysninë,
Në çdo skaj të vendit, njerzit’ nisnin vetëgjygjsinë.
Tek kalonte një lajmë, pëshpërima sillte tjetrin:
"Familja e Kastriotit, mbrëmë natën kaloj detin.
Princërit dijeni mirë dhe ata atje do shkojnë,
Dhe shumë syresh të tjerë që kanë mundur të “fitojnë”.
Një palë që niseshin me ngashërimë e lotonin,
Të tjerë që ende prisnin, nga padurimi akuzonin,
Ditë e natë papushim, hidheshin përmbi det,
E dukej se askush pas më nuk kishte mbetë.
Tek njëra lëvizje, për nga jasht ishte drejtuar,
Lëvizja tjetër më e madhe, brenda vendit kish filluar.
Kush ndjehej fajtor, shtëpi e kasollë i ka braktisur,
Familje të tëra mësynin malet e thepisur !?
Nga e keqja harronin, të bukurin vata që linin,
Veçse rob të gjallë, në dorë të turkut të mos binin.
Ndërsa pjesa tjetër ndër ta më shumë shqëpëtar,
Përmbysjen forcërisht, me sy tjetër e kanë parë.
Kanë rendur, janë vendosur, në boshllëkun e krijuar,
Se pas të ikurve e të fshehurve, atyre ju ka takuar.

Pozicionim gjenial, shumë e lartë ndjeshmëria,
Fiksuar në gene brezash, diktuar nga fatkeqësia.
Vitalitet natyral, në rrokadën e vazhdimsisë,
Në linjë kohe duke i mbajtur, në orbëtën e qënësisë.

Myslimanizimi