Xhelal Xhilaga, biri i Dibrës - lindun në Oxhakun e njoftun të Xhil-Agës

Me vdekjen e Xhelal Xhilagës, familja humbi shtyllën e saj, ndërsa vendlindja e tij, Dibra heroike, një burrë të rrallë, burrë prej atyre që Dibrës i vunë emër, i patën ngritë sedrën, nderin dhe virtytet ma të njohura shqiptare, në të gjitha trojet tona Etnike. Mërgata humbi një burrë pantriot dhe një shok të mirë, që do t'a kujtojë nga hera, sa herë që do të kenë aktivitete dhe veprimtari kombëtare e fetare. I përjetëshëm qoftë kujtimi i tij.

Fort Lee - New Jersey: I ndjeri Xhelal Xhil-Aga, ka kapërcyer çdo vështërsi që të sjell jeta - me të gjitha"dallgët" e saja. Kështu, ai arrinë të ruaj dhe trashëgojë vyrtytet më të përkryera të burrave të Dibrës, deri ditën që mbylli sytë - vdiq. Jo vetëm si një, fëmijë i "Derës së Madhe", por ai vazhdoi edhe si i ri, edhe si baba, edhe si aktivistë, e besimtarë i devotëshëm deri në vdekje. Mbasi që e tillë, është edhe vetë jeta e tij, jetë e cila, po përshkruhet thjesht e me dinjitet në kujtim të këtij burri, që u nda këtë vit nga ne.

Biri i Dibrës ka lindun në oxhakun e njoftun të Xhil-Agës, fshatin Deshat krahina e Dibrës së Vogël, në pjesën veri - lindore të Shqipërisë. Ky fisë, është nga ata të quajturat në këtë krahinë "Oxhak" i Dibrës. Kjo nga që prej nga "Dera e madhe", e këtij fisi, kanë dalë burra me za - trima e të mënçur, luftëtar të çështjes kombëtare. Kjo derë ka nxjerr Xhelal Xhil-Agën, një prej pinjollëve të "Oxhakut" të njoftun të Dibrës, që u nda nga jeta nga një goditje e partitur në zëmër. Ai vdiq në Bruksel -të Belgjikës më 24 qershor 2005.

Jeta tij ose saga siç jemi mësuar t'a quajmë tash jetën e këtyre burrave, fillon kur ai dhe familja e tij mori rrugën e peripecive të pafundme. Ajo fillon prej kur qysh në moshën fare të re vëllai i madh i tij Hasani - u arrestua për bindjet e tija dhe prejardhjen e familjes së tij(Xhil-Aga), nga rregjimi diktatorial i Enver Hoxhës. Mbi shpatullat e tija ende të njoma, ra pesha e rëndë e kryetarit të familjes, më arrestimin e vëllait- Hasanit, gjë që në rrethana jashtëzakonishtë të vështira për të dhe familjen e tij, e detyruan atë dhe familjen e tij të kryejn edhe arratisjen jashtë shtetit. Duke i kthyer shpinën me dhimbje të thell - Dibrës historike, që e lindi e rriti.

Ai dhe familja e tij qëndrojë si emigrantë në një kohë të shkurtër sipas rregullave në vendin fqinjë - Maqedoni, për të emigraruar më pasë më 1960-ën në një shtet perendimorë, e pikërisht në Beligjikë. Aty ku jetojë dhe punojë me gjithë familjen për më se 40 - vjet, deri sa pa pritur e pakujtuar nga një "goditje" e rëndë në zëmër, mbylli syt një her e përgjithmon.

Lidhjet me familjet e mëdha, lidhje që në krahinën e Dibërës, njihen historikisht, si: "Dyert e Mëdha", "Malet e Dibërs" dhe "Oxhakun e Dibërs" i përkisnin edhe familjes Xhil-Aga. Ato lidhje e bënë edhe këtë familje mike me ato dyer. Këto sipas zakonit dibran sollën në rrjedhën e viteve edhe lidhjen martesore të djalit të Xhil-Agajve, me të bijën e luanit të Dibrës, legjendës dibrane Halil Alija, Halifen nënën fisnike e shëmbullore, nënën e fëmijëve Muharrem, Kimete, Minerva, Halit dhe Zenepe.

Kjo familje ka tradtitë të thella në ato anë. Ende kujtohet i ndjeri Rexhep Xhil - Aga, i cili, mori pjesë në disa luftëra në mbrotje të tokave shqiptare. Duke u dalluar për trimëri dhe skarifica, në të gjitha luftërat kundra shkjaut - dushmanit, italianit e gjermanit. Ai u dallua, edhe atëhere kur doli në krah të Halil Alisë, në luftën gureilje kundra forcave "sllave - komuniste" në zonën e Dibrës. Ndërsa, Haxhi Xhil-Aga, një ish ofecer i lart i Mbretit Zogu - I-rë, më 7- Prill 1939-të, kreu edhe aktin më patriotik ditën e hyrjes së fashizmit në Shqipëri. Ai me shumë dibranë organizuan një kryengritje të aramatosur në Dibër, ku ju tha "Jo" të gjithë atyre, që donin të ngritën flamurin e Musolint - Duçes, në vend të flamurit tonë kombëtar - flamurin e Skëndërbeut, Kuq e Zi, me Shkabën me Dy Krena.

Lëvizja e lufta e pandalëshme Xhil-Agajve për liri, demokraci në Shqipëri, nuk pati të rreshtur. Një dyzinë e tyre u vranë, ose u torturuan, u dënuan me burg e interrnime nën rregjim famëkeq të Enver Hoxhës. Gjatë kësaj kohe kjo familje dhe pinjollët e saj qëndruan të papërkulur dhe të vendosur deri në vdekje. Xhelali, i cili vdiq para disa muajve, ruajti kështu me besnikëri dinjitetin familjar, besën dhe bujarin si vyrtytin më themelor të dibranëve. Ai në gurbet, qe i lidhur me patriotët nga Kosova, Shqipëria, Çamëria dhe të gjitha viset shqiptare në mërgim. U bë njëri prej atyre organizatorëve dhe mbështetësve, përkrahësve të komunitetit shqiptarë në Belgjikë, e për rreth saj, deri në komunitetin shqiptar në Amerikë.

Ai së bashku me shqiptarët e tjer në Bruksel ishin ndër të parët, që ndezën "zjarrin" demostratave që filluan të organizoheshin, atje dhe kryqendërat e tjera nëpër Europë, kundra okupimit sërbo -sllavë në trojet tona Etnike. Ai ishte një luftëtar i betuar i Shqipërisë Etnike, ushtar besnik i Mbretit. Atë e gjeje në të gjitha aktivitetet e festat, qofshin ato me karakter fetarë e kombëtarë, të mërgatës nacionaliste, fisnike, e bujare. Me këtë aktivitet e veprimtari qoftë fetare e kombëtare lidhur me çështjet shqiptare, ai shumë shpejt krijoj një admirim dhe një respekt të veqantë, nga çdo njeri që e patë njohur.

Pasi qe ndër atë që vihej shumë shpejt në krye të protestave, rrugëve të botës, anti rregjimeve sllavo-komuniste në Kosovë, e në të gjitha viset tona, e Shqipëri. Shtëpia e tij në Bruksel, u bë shtëpia ku mbidheshin burrat e mirë, atdhetadhës, patriot dhe demokratë . U bë shtëpia e të gjithë atyre që i dolën në mbrotje vëllezërve e motrave të tyre në Kosovë, Çamëri dhe në trojet e tjera Etnike. Komiteti shqiptar në Bruksel - në shenjë nderi i patë dhuruar një flamur, që simbolikisht quhej "Flamuri i Kombit Shqiptar", të cilin, ai e ruante si një pjesë të trupit të tij.

U njohë dhe punoj gjatë kësaj kohe me patriotët dhe demokratët më të mirë të kombit në mërgim , prej atyre nga Kosova, Çamëria, Presheva, Bujanovci, Medvegja, shqiptarëve në Malt të Zi, atyre në Maqedoni e Shqipëri. Më 1997- u rreshtua krah frocave mbretërore në diaspor, duke marrë pjesë aktive në Shqipëri si udhëheqës i Referndumit për Monarki. Ai dhe disa figura të tjera nga Diaspora në Europë dhe SHBA-s, dolën ballë hapur në këtë referendum në sheshin Skënderbej në Tiranë, megjithse ishin të rrethuar nga tanket greke dhe bandat mafioze të kastës së kuqe, sllavo -koministe të udhëhequra nga Fatos Nano & Co.

Me vdekjen e tij familja humbi njeriun më të dashur, babanë dhe edukatorin fjalë ëmbël, e dashurimadh. Humbi njeriun fjalë pak e punë shumë, puntorin e palodhur, njeriun që gjithçka e ngriti mbi nderëshmërin, djersën dhe punën. I ndjeri la pasë gruan Halife me tre vajza dhe dy djemtë, (Muharrem, Kimete, Minerva, Halit dhe Zenepe) vëllezër (Qemal e Hasan)dhe plotë nipëra e mbesa, miqë edhe shokë të shumtë.

Me vdekjen e - Xhelal Xhil - Agës, familja humbi shtyllën e sajë, ndërsa vendlindja e tijë Dibra heroike një burrë të rrallë, burrë prej atyre që Dibrës i vunë emër, i patën ngritë sedrën, nderin dhe virtytet ma të njohura shqiptare në të gjitha trojet tona Etnike. Mërgata humbi një burrë pantriot dhe një shok të mirë, që do t'a kujtojë nga hera, sa herë që të do të kenë aktivitete dhe veprimtarit kombëtare e fetare. I përjetëshëm qoftë kujtimi i tij.