Minuta para takimit të “Elefantëve” në Vjenë

Ekspertët e Grupit të Kontaktit mblidhen sot në Vjenë, në mënyrë që në momentin e fundit të sqarojnë hollësitë dhe modalitetet e takimit të parë të liderëve politikë të Kosovës dhe Serbisë me të cilin të hënën nis edhe ajo që quhet “faza vendimtare e procesit negociator”. Burimet diplomatike në Bruksel dhe Vjenë, por edhe kryeqytetet e vendeve të anëtarëve të Grupit të Kontaktit, pranojnë se deri në momentin e fundit janë të përballur me probleme dhe paqartësi rreth takimit që në masë të madhe janë shkaktuar me mungesën e konfirmimit të hershëm të kryeministrit të Serbisë, Vojislav Koshtunicës, për të marrë pjesë në këtë takim dhe po ashtu me dilemat që kanë ekzistuar se a do të vijë nga Kosova i tërë ekipi i unitetit apo vetëm kryetari dhe kryeministri.

Pritja deri në çastin e parafundit se a do të pranonte pjesëmarrje në këtë takim Koshtunica kishte parasysh të paraqiste, siç i ka thënë “Kohës Ditore”, një diplomat perëndimor i afërt me negociatat në Vjenë “dhënien përshtypjes që pa të do të kishte problem serioz takimi”. Në anën tjetër, përderisa presidenti i Serbisë, Boris Tadiç, ka konfirmuar qysh të mërkurën në selinë e NATO-s gatishmëri për të marrë pjesë në takim, UNOSEK-u ka caktuar formalisht nisjen e takimit në orarin e saktë, ka nisur edhe dhënien e akreditimeve për gazetarët, kryeministri i Serbisë deri në momentin e fundit ka hezituar të konfirmojë pjesëmarrjen në mbledhjen e të hënës e cila nën drejtimin e Martti Ahtissarit mbahet në pallatin “Niederroesterreich” në “Herrengasse” të Vjenës. Çfarë po ndodhte me Koshtunicën?

Se çfarë i do zemra atij dihet, por si po funksionon mendja nuk e di askush. Prandaj nuk mbetet gjë pos spekulimeve. Kështu, diplomatët spekulojnë se Koshtunica ose ka për qëllim që të ekspozojë në publik kundërshtarin e tij politik, Boris Tadiçin, si “person të gatshëm për kompromis rreth Kosovës” ose dëshiron “lutje nga faktori ndërkombëtar për të rritur profilin e tij të luhatur në dyshemenë euro-amerikane për shkak të mosarrestimit të gjeneralit Mladiç” ose thjeshtë do të vendosë në momentin e fundit që me ndonjë delegacion këshilltarësh, të udhëhequr nga presidenti Tadiç, të ulë vlerën e takimit. Por, në fakt, zyrtarët ndërkombëtarë nuk besojnë se Koshtunica mund të shkojë aq larg sa të mos udhëtojë në Vjenë, sepse kjo do të ishte, siç u shpreh një diplomat perëndimor “gabimi më serioz i Koshtunicës i cili është në fazën e përmirësimit të raporteve me bashkësinë ndërkombëtare”. Kjo gjë u vërtetua pra me konfirminin e tij për pjesëmarrje në takim.

Sa i përket palës kosovare, bashkësia ndërkombëtare nuk e ka edhe aq të qartë as çfarë do të preferonte. Përderisa vet Ahtisaari kishte thënë se “dëshiron pjesëmarrje në nivel kryetarësh dhe kryeministrash nga të dyja palët”, diplomatët në Bruksel e sidomos ata në Prishtinë, që janë më shumë të informuar për raportet brendashqiptare, do të dëshironin pjesëmarrje të gjithë ekipit të Unitetit në takim dhe për këtë thonë se “janë rezervuar karriget për të gjithë”. Këtyre u intereson që të evitohet skenari i takimit të parë shqiptaro-serb në Vjenë (me iniciativën e Harri Holkerit) kur udhëheqësit politikë kosovarë ishin tërësisht të ndarë dhe të përçarë.

Le ta kthejmë pak kokën prapa dhe të kujtohemi: Rahmush Haradinaj dhe AAK-ja ishin kundër takimit dhe donin të shpallej pavarësia; Kryeministri Bajram Rexhepi kërkonte mbështetje nga Parlamenti për të shkuar kurse Hashim Thaçi nuk kishte qëndrim të qartë. Dhe në fund shkuan vetëm presidenti i atëhershëm, Rugova dhe kryetari i atëhershëm i Kuvendit, Nexhat Daci. Kështu, pala kosovare në atë takim ekspozoi publikisht dasitë, gjë kjo që faktori ndërkombëtar nuk dëshiron t’i ndodhë tash, kur rëndësia e takimit dhe e momentit është shumë më e madhe.

Pak besim për statusin këtë vit
Ndërsa të hënën fillon “faza e re kur diskutohet për vetë statusin”, disa nga kërkesat e palës serbe për ca “çështje teknike të takimit”, bëjnë të qartë se kanë qëllim të ngadalësojnë procesin. Diplomatët evropianë pranojnë se pos amerikanëve askush nuk beson se statusi mund të arrihet të zgjidhet brenda këtij viti. Nga disa burime mësohet se mes kërkesave “teknike” të palës serbe ka qenë edhe kërkesa që takimi të regjistrohet, të mbahet procesverbali dhe ai proces verbal t’u dërgohet palëve me afat dyjavësh për “ta pranuar“. Po ashtu serbët kanë kërkuar të formohen edhe “grupe pune” që krahas takimeve të krerëve politikë do të merreshin me çështjet e statusit e kështu me radhë. Të gjitha këto, nga shumë diplomatë të kyçur në procesin negociator, shihen si përpjekje për të ngadalësuar procesin, që janë sjellje të palës serbe tashmë të provuara e të para edhe në takimet për çështje teknike që kanë filluar në Vjenë nga ky vit.

Sa u përket premtimeve gati monotone të udhëheqësve kosovarë se “Kosova këtë vit do të jetë e pavarur” në skenën ndërkombëtare janë gjithnjë e më të pakët ata që besojnë se procesi mund të përmbyllet deri në fund të këtij viti. Gjasat janë që shkaktar kryesor për të mos arritur statusin deri në këtë kohë, janë Beogradi dhe mundësitë e zgjedhjeve të jashtëzakonshme atje dhe vlerësimi se në Kosovë “gjerat janë nën kontroll dhe nuk do të ndodhë asgjë nëse zgjatet tre apo katër muaj procesi në fjalë”.

Diplomatët pohojnë se në rast të zgjedhjeve të jashtëzakonshme në Serbi automatikisht do të kishte vonesa të theksuara në proces. “Nëse qeveria e “Koshtunicës”, jep dorëheqje dhe shpallen zgjedhjet e jashtëzakonshme, atëherë nga pala e Beogradit nuk do të kemi bashkëbisedues për statusin e Kosovës sepse asnjë qeveri në dorëheqje, në fazën zgjedhore, nuk do të ishte e gatshme të negociojë për Kosovën” thonë disa diplomatë perëndimorë duke shtuar se edhe pas zgjedhjeve eventuale do duhej pritur disa javë apo muaj për t’u formuar qeveria e re, e cila do të riangazhohej në negociata.

Dhe këtu nuk përjashtohet se qeveri e re në Serbi mund të ishte edhe ndonjë koalicion i radikalëve serbë me Koshtunicën. Ndonëse Ahtisaari do të bjerë ndesh me udhëzimet e Grupit të Kontaktit, që thonë se “kur procesi të fillojë, asnjë palë nuk ka mundësi ta bllokojë”, dhe ai nuk do ta ketë shumë lehtë të përmbyllë procesin këtë vit në rast zgjedhjesh në Serbi. Sidomos jo kur ka për detyre që deri në momentin e fundit të mbajë përshtypjen se “kërkohet zgjidhje me marrëveshje për të evituar imponim e zgjidhjes”.
Në këto rrethana, kosovarëve do t’u thuhet se “presin prej tyre mirëkuptim sepse për tre-katër muaj nuk bëhet nami nëse shtyhet statusi për të mirën e procesit”.

Në kushtet kur kanë bashkëpunim të plotë të autoriteteve kosovare, të cilat i kënaqin me lëvdata për suksese dhe qasje konstruktive, në kushtet kur shumica e popullatës beson se procesi shkon në drejtimin që ata dëshirojnë, në rrethanat kur edhe NATO-ja thotë se është e gatshme të reagojë në çdo rast të mundshëm dhe duke marrë parasysh se askush nuk po shqetësohet pse pavarësia nuk u arrit në qershor (apo ka harruar dikush premtimet e liderëve kosovarë në fillim të vitit!), diplomatët ndërkombëtarë kanë krijuar përshtypjen se shtyrja e zgjidhjes së statusit për vitin 2007 (e cila nuk do të quhej shtyrje por vazhdim procesi nga ky vit) besohet thellësisht sikur kjo gjë nuk do të ketë pasoja për stabilitetin dhe sigurinë në Kosovë.

Sido që të jetë, takimi i të hënës, hollësitë e të cilit do të vazhdojnë të sqarohen deri në momentin e fundit, vazhdon të cilësohet si historik ndonëse, siç ka pranuar edhe vet Ahtisaari “nuk pritet ndonjë kthesë në këtë takim të parë”. Kjo gjë mund të thuhet edhe për faktin që tashmë dihet se pala kosovare vjen me platformën “pavarësia është e panegociueshme”, dhe pala serbe me ofertën e saj për “autonomi substanciale”. Për Ahtisaarin dhe ndërmjetësit e tjerë ndërkombëtarë, siç i tha “Kohës Ditore“, një diplomat perëndimor, sipas të gjitha gjasave, ky takim do të jetë sikur të shohin një film përmbajtjen e të cilit e dinë që më parë!