Bota pas 11 shtatorit
-- nga Edita Kuēi-Ukaj
Rėnia e Bllokut Sovjetik, pėr njė kohė relative u duk se e la botėn nė qetėsi. Nė tė vėrtetė, kjo qetėsi pėr tė cilėn aq shumė investoj Perėndimi u trondit sa qelė e mbyll sytė. Dalja nė skenė e Al- Qaides, sidomos ciklet e papara tė dhunės qė ka ndėrmarr kjo organizatė terroriste si Kullat Binjake, Londėr e Madrid, e ka hapur njė kapitull tė ri nė marrėdhėniet ndėrkombėtare pėrgjithėsisht. Kjo organizatė ka rishfaqur rrezikun permanent, duke shfrytėzuar metodat me ēmendurake. Rishfaqja e njėmbėdhjetė shtatorit 2001 shėnuar njė tė papritur, mbase as tė paimagjinuar nga bota demokratike, botė kjo e cila kishte filluar njė politikė tė mirėqenies sė gjithmbarshme- integrimeve tė pėrgjithshme.
Kjo organizatė militante, e dalė nga gjiri i besimit islam, ka ndezur konflikte tė pėrmasave botėrore nė gjithė botėn, duke u thirr nė luftė e
cila pėr bazė ka religjionin- fakt ky qė kėrkon rritjen e nivelit tė koshiencės nga rreziku qė mund tė rishfaqet. Me luftėn nė Irak, po duket se terroristet islamikė e kanė gjetur njė arenė tė re ku tė fushėveprojnė, duke shfrytėzuar pretekstin se SHBA-tė intervenuan dhe e shkatėrruan regjimin Taliban nė Afganistan, menjėherė pas 11 shtatorit dhe mė tej invaduan dhe ryzuan regjimin e Sadamit nė Irak.
Aktivistė tė shumė politikė, sikundėr edhe analistėt, kanė apeluar pėr njė
koshiencė pėr rrezikun e vazhdueshėm qė i kanoset sot botės nga kjo
organizatė famėkeqe dhe ekstremizmi religjioz, i cili pėr fat tė keq ėshtė
nė rritje. Kėshtu p.sh. analisti suedez Per Jonsson i gazetės Dagens
nyheter, gazetė kjo mė e madhja nė Suedi, duke elaburuar kėtė konflikt,
thekson faktin se Perėndimi tashmė gjendet para njė ideologjie, e cila, si e
tillė, u prodhua nga qarqet ekstreme islamike. Ideologji e cila ka ndarė botėn, madje duke i rishfaqur kryqėzatat.
Nė dhjetor 2003, ekspertėt e terrorizmit nga OKB-ja theksuan se ekzistojnė 30-40 grupe terroriste, tė
cilat janė tė lidhura me Al-Qaiden dhe qė paraqesin rrezik potencial pėr
botėn e civilizuar. Nė tė njėjtėn kohė, shefi i antiterrorizmit tė FBI-sė,
Larry Mefford, dėshmon se FBI-ja ėshtė duke pėrndjekur organizatat
mbėshtetėse tė Al-Qaides, nė afro 40 shtete tė ndryshme. Nė shumė raste
ėshtė pėrhapur ideja se tash organizata ėshtė shndėrruar nė njė ideologji,
ose nė njė lėvizje ku vetė shpallen xhihadėt, pra lufta e shenjtė kundėr
Perėndimit, ose virusi zinxhir i terrorit, qė nuk njeh metoda, pėr tė realizuar synimet.
Analisti i terrorizmit, Peter Bergen, thotė se organizata ka vetėm disa qindra anėtarė shumė tė lidhur, madje edhe nė lidhje gjaku,
gjė qė pengon shrrėnjosjėn e kėsaj ideologjie. Ndėrsa niveli tjetėr i
organizimit ka disa mijė xhihadė, tė cilėt kanė marrė shkollimin e praktikėn
nė Afganistan. Madje, disa prej kėtyre veprojnė nėpėr hapėsira tė ndryshme
tė botės, nė rolin e misionarit tė kėsaj ideologjie. Nė bazė tė njė sondazhi
me opinionin (nė vende islame) nga instituti PEW thuhet se ėshtė ngritur
shumė antiamerikanizmi tek myslimanėt, qė paraqet njė rrezik nė vete.
Rreziku tjetėr, ndoshta mė i madhi, ekziston nė Europė, ku presupozohet se
mund tė ketė shenja qė organizatat terroriste islamike mund ti realizojnė
aktet terroriste nė tė ardhmen (gjė kjo qė ėshtė argumentuar me rastin e sulmeve nė Madrid dhe Londėr).
Njė ndėr ēėshtjet kryesore qė shtrohet sot rreth terrorizmit, mbetet mendimi
se ēfarė qėllimesh fshehėn prapa kėtyre terroristėve islamikė, ose
organizatat tė cilat thirrėn nė emėr tė kėtij besimi. Mbetet tė analizohet
fakti shumė i diskutueshėm e i rrezikshėm. Pėrderisa Al-Qaida i ka katėr
kėrkesa, tė cilat kėrkon ti pranohen nga Perėndimi (SHBA-tė dhe aleatėt
perėndimor), organizatat e tjera si duket, janė duke u pėrqendruar tek njė
luftė absurde ndaj Perėndimit, tė cilėn e shohin tė pafe-ide kjo qė ėshtė
zhvendosur nė rrafshin e njė ideologjie shkatėrrimtare, madje edhe nė emėr
tė Zotit. Instrumentalizimi i religjionit ėshtė njė parashenjė tejet e
rrezikshme. Mbeten interesante proklamimet e tyre, pėrmes sė cilave
Al-Qaida, madje grupet tjera terroriste, kanė synim tė shkatėrrohet shteti
Izraelit dhe vendet tjera tė shenjta, ku e ka burimin krishterimi, qė
ndėrlidhet me Perėndimin, tė cilin ata e luftojnė, e ndaj tė cilit zhvillojnė propagandė.
Tashmė teoritė e dijetarit amerikan Samuel Huntington, pėr tė ardhmen e konflikteve nė botė ndeshje tė civilizimeve
mes perėndimit dhe islamit, tė paralajmėruar nė njė kohė qetėsie, tash ēdo
ditė e mė shumė kanė filluar tė bėhen modele tė ndėrtimit tė politikave,
ngase nė formė profetike flitet pėr shumė fakte reale. Osama bin-Laden
kėshtu u shpreh para 11 shtatorit: Tė vrasėsh amerikanė dhe aleatė tė tyre,
civilė a ushtarė, ėshtė njė detyrė e ēdo myslimani. Absurdi ėshtė kulmi i
kėsaj ideologjie, ashtu siq ėshtė edhe pengesa e njė debati brenda islamit
pėr tė vėrtetėn e kėsaj ideologjie dhe lidhjet e mundshme tė saj me
predikimet islame. Si rezultat i kėsaj ideologjie religjioze pikėrisht sipas
qėndrimeve tė proklamuara, bota duhet tė ndahet mes tradhtareve dhe
besnikėve, mes islamit dhe krejt botės perėndimoree jo perėndimore.
Kjo luftė, nė njė formė, nė kontekstin e pėrgjithshėm nacional, na ka
pėrfshirė edhe ne si shoqėri tė gjendur nė pikėn e vlimit tė ndeshjes sė
kėtyre dy kulturave. Andaj, ėshtė e domosdoshme tė kemi njė strategji
nacionale pėrballė kėsaj ideologjie. Pas ideologjisė izoluese komuniste,
tashmė Islami e ka zėvendėsuar komunizmin, si antagonisti kryesor i botės
perėndimore, siē del edhe nga njė raport i publikuar nga Foreign Office nė
Londėr, nė lidhje me luftėn kundėr terrorizmit nė tė cilėn theksohet
politika e kėsaj organizate dhe e shumė tė tjerave. Madje kjo ideologji ka shkuar mė larg.
Preh e kėtij konflikti, nė njė formė a nė njė tjetėr, jemi edhe ne si komb,
nė qoftė se jo nė formė direkte, atėherė nė mėnyrė indirekte.
Nė realitetin e pėrgjithshėm nacional shqiptar, mbetet tė bėhet njė analizė
e problemit nė kontekst zhvillimeve nė raport me trendėt nė marrėdhėniet
ndėrkombėtare, duke analizuar edhe sfidat, edhe alternativat. Madje, mendoj
se ėshtė imediate nė kėtė fazė tė kemi njė program nacional, me strategji tė
qartė pėrballė kėsaj ideologjie, qė sipas disa paralajmėrimeve ka mundėsi tė
jetė e involvuar edhe brenda kombit tonė. Shteti shqiptar unanimisht ėshtė
reshtur me tė drejtė nė krah tė SHBA-sė dhe tė forcave tė koalicionit edhe
mė pėrkrahje ushtarake, pėr tė dėshmuar kėshtu jo vetėm solidaritetin, por
edhe humanitetin, lidhjen e natyrshme me civilizimin perėndimor, i cili
ėshtė kah sulmohet sot nė mėnyrėn mė barbare nga forcat e errėta.
Shqiptarėt, ashtu si edhe popujt tjerė perėndimorja vetėm se i dėnojnė kėto
sulme, por edhe janė bashkėpjesėmarrės nė luftimin e kėsaj tė keqe. Duke
pėrjetuar vetė dhunėn, regjimin, ideologjinė, shqiptaret nė kėtė luftė
kundėr terrorizmit nuk guxojnė tė qėndrojnė nė asnjė mėnyrė karshi
interesave tė perėndimit, ngase fati e historia mund tė pėrsėritet, siē
ndodhi me komunizmin. Ideja qė po mbizotėron sot nė shumė vende islame, nuk
duhet tė jetė pjesė e mendėsisė sonė, qė tė shohim perėndimin si armik,
sepse kjo ėshtė ideologji, dhe ideologjia pa alternativ shkatėrrohet karshi
sistemit tė vlerave, nga humanizmi, tipar i demokracisė thelbėsore, tė cilėn
e synon perėndimi, pėr prosperitet tė pėrgjithshėm.
Religjioni Islam, qė ėshtė pjesė jona, nuk guxon tė instrumentalizohet, tė shfaq nė asnjė formė
frymė antiperėndimore, sepse kjo do tė ishte njė vetėvrasje kolektive. Pėr
fat tė mirė, ēėshtja jonė kombėtare ėshtė e lidhur fuqishėm me perėndimin,
jo vetėm gjeografikisht, por edhe shpirtėrisht. Dhe, pa Perėndimin, ne do tė
destinohemi edhe pėr dekada tė jemi nė robėri, nė anarki, pa liri, pa
mirėqenie, pa progres. Ketė e ka kuptuar edhe spektri i gjerė politik nė tė gjitha hapėsirat nacionale.
Ideja antiperėndimore, nėse ekziston nė dimensionet e ndryshme shqiptare, duhet zhdukur, nė mėnyrė qė ta ruajmė aleancėn e natyrshme nė luftė kundėr terrorizmit, kėsaj murtaje tė botės nė shek. XXI. Tė vetėdijshėm se e ardhmja jonė nacionale ėshtė nė perėndim, duhet tė zhvillojmė politikė racionale pa ngarkesa, duke analizuar thellė tė gjitha sfidat, nė mėnyrė qė tė hapim alternativat e suksesshme drejt lirisė,
demokracisė, integrimeve. Kėshtu, kujtoj se e perceptojnė edhe gjithė dashamirėt e kombit, tė ideve nacionale nė baza tė shėndosha e me njė pasion tė fuqishėm racional, pėr tė parė tė ardhmen nacionale tė prosperuar nė familjen Perėndimore, aty ku kemi qenė qė dy mijė vjet dhe ku duhet tė jemi pashmangshmėrisht edhe sot e tutje.
*(Autorja ka pėrfunduar Studime pėr Paqe dhe Konflikte nė Malmo dhe ndjek marrėdhėniet ndėrkombėtare nė Malmo tė Suedisė)