Jo proporcional, por mesi i artë

U dogjëm nga megadushku, dhe tani duket se kemi zënë mend, e duam ta modifikojmë sistemin zgjedhor. Por kujdes, mos të kalojmë nga njëri skaj në tjetrin, nga shiu në breshër! Pra, cilin sistem zgjedhor duhet të përdorim?! Ne themi të gjejmë mesin e artë.

Thuhet se ka mbi 300 sisteme zgjedhore nëpër botë. Ka dy sisteme të skajshme, maxhoritari dhe proporcionali.

Maxhoritar
Maxhoritar quhet sitemi ku vendi ndahet në zona zgjedhore, ku në secilën zonë zgjidhet deputeti drejtpërdrejt: fiton deputeti që ka marrë më shumë vota. Kuvendi ka aq deputetë sa zona ka. Numri i deputetëve në kuvend, nuk është e thënë të jetë proporcional me votat e zgjedhësve. Teorikisht mundet që në kuvend të gjithë deputetët të jenë të një partie, megjithëse për të kanë votuar relativisht fare pak votues! Pra, nëse vendi ka 140 zona zgjedhore, kuvendi do të ketë 140 deputetë, dhe të 140-të mund të jenë të së njëjtës parti. P.sh., nëse do të kishim katër parti, PD, PS, LSI dhe LZHK, mund t'i merrte të gjithë deputetët, 140 deputetë (100%), vetëm LZHK-ja, nëse do të siguronte pak më shumë se 25% të votave, e nëse të katër partitë do të ishin të ekuilibruara në elektorat.

Ky sistem ka të mirën se deputetët janë më të pavarur nga partitë, sepse çdo parti kërkon persona që kanë edhe popullaritet personal në zonë. Por ka të keqen që krijohet një kuvend ku një parti mund të marrë pushtet shumë më të madh sesa e ka në fakt, në elektrorat.

Proporcional
Proporcional quhet sistemi ku deputetët e kuvendit janë fare në proporcion me votat e zgjedhësve: ata zgjidhen nga listat shumemrore. Në rastin e skajshëm, votohet vetëm për partitë, dhe çdo partie i caktohet një numër deputetësh proporcional me votat që ka marrë në të gjithë vendin. Duke e menduar kuvendin me 140 deputetë, nëse kemi katër parti, PD, PS, LSI dhe LZHK, dhe këto janë afërsisht me të njëjtin popullaritet në elektorat, do të merrnin secila nga 35 deputetë, pra nga 25%.

Ky sistem ka të mirën se partitë në kuvend kanë atë forcë që kanë faktikisht në elektorat. Por ka të keqen se deputetët janë të varur komplet nga partitë, janë "si ushtarë të bindur të kryetarit", gjë që tenton të krijojë parti policore, me kryetar shumë të fuqishëm, me diktator.

Sistemi ynë aktual
Është në mes të maxhoritarit dhe proporcionalit: ka 140 deputetë, 100 zona elektorale, dhe votohet "me dy vota", veç për deputetin e veç për partinë. Në rastin ekstrem, të katër partive me të njëjtën përkrahje në elektorat, por me dy parti që bien në marrëveshje për megadushk, p.sh. PD dhe LZHK, mund të rezultojë teorikisht që PD-LZHK të marë 120 deputetë dhe PS 10 deputetë dhe LSI 10 deputetë. Kjo megjithëse kanë faktikisht vetëm nga 25% të elektoratit.

Ja si mund të bëhet teorikisht: PD dhe LZHK i japin të gjitha votat për deputetët e PD-së, dhe PD-ja del me 100 deputetë nga zonat, meqë kanë fare pak mbi 50% të elektoratit të dyja së bashku, PD+LZHK. Për partitë, të dyja i japin votat për LZHK-në, dhe kështu LZHK merr 50% të votave si parti, PD nuk merr asnjë votë, kurse PS dhe LSI marrin nga 25% të votave. Kujtojmë se sipas Kushtetutës aktuale, numri i deputetëve duhet të ishte afërsisht proporcional, pra me nga rreth 35 deputetë çdo parti, e jo 120 etj.!

Mesi i artë
"Mesi i artë" do të ishte një sistem me 140 deputetë në Kuvend, por me 70 zona elektorale, dhe me votim me një raund dhe me një votë: të njejtën, edhe për deputetin, edhe për partinë që mbështet deputetin. Të gjitha rregullat e tjera të sistemit aktual mund të mbahen siç janë, si kufizimi 2,5% për hyrjen e partive në kuvend, etj. Ky sistem i "mesit të artë", do të kishte edhe të mirat e sistemit maxhoritar, edhe të atij proporcional: do të kishim një kuvend ku çdo parti do të kishte një numër deputetësh mjaft në proporcion me votat që ka marrë partia në të gjithë vendin, dhe do të kishim gjysmën e deputetëve që kanë fituar direkt në zona, pra që kanë një farë pavarësie nga kryetari i partisë, gjë që do të kontribuonte për mosardhjen e diktatorëve në krye të partive. Mendojmë, se në periudhën që kalojmë, ky do të ishte sistemi zgjedhor më i përshtatshëm.

Kërkohet vetëm një ndryshim në Kushtetutë
Në nenin 64 të Kushtetutës, duhet korrigjuar numri 100, me 70 deputetë që zgjidhen drejtpërdrejtë, dhe numri 40 me 70 deputetë që zgjidhen nga lista shumemrore.