Historia e ngritjes së kryqit në malin e Zefjanës

Kryqi i famshëm për të cilin është shkruar disa herë nëpër gazeta javët e fundit është ngritur në vitin 2001, kur unë kisha disa muaj që isha emëruar famullitar në zonën e Bushatit. Pasi kjo zonë është një famulli e vetme, por që përbehet nga gjashtë fshatra, për mua si famullitar lindi nevoja e konkretizimit të mësimit te kishës për sa i përket njësisë së bashkësisë besimtare. Për arsye rrethanore nuk ishte e mundur të realizohej dëshira e kremtimit të një meshe të vetme për të gjithë fshatrat e famullisë sime në ditën e diele, prandaj duheshin kremtuar meshë të veçanta në të gjashtë fshatrat. Për këtë arsye, në mendjen time dhe në planet e organizimit të famullisë për jetimin sa më të mirë të ungjillit lindi nevoja e gjetjes së formave qe shprehnin bashkimin, njësimin e grigjës.

Në këtë kontekst, me propozim të këshillit baritor, lindën dy ide. Njëra ishte për një bashkim në kremtimin e Meshës 10 here në vit tek ish-kisha e Shën Rrokut e rrënuar gjer në themel nga komunizmi, e cila ishte edhe kisha e pajtorit të famullisë dhe e barazlarguar nga ë gjitha fshatrat...; ndërsa tjetra ishte Udha e Kryqit mbi malin e Zefjanës, e cila do të bëhej një herë në vit, ditën e së Premtes së Madhe, ku u zgjodh mali, jo për pompozitet apo për t’u shfaqur si fetarë pata të tjerëve, por për të mos bërë kaos në rrugën kombetare dhe për ta jetuar më me përshpirtëri atë moment besimi gjithsecili në brendësi te shpirtit të vet...

Kështu, krijuam traditën e kremtimit të meshës mbi rrënojat e kishës së Shën Rrokut dhe njëkohësisht edhe sistemimin e varrezave (te cilave u ishte vënë buldozeri në ‘67) dhe të një vendi më të denjë për t’u mbledhur bashkësia e për t’u kremtuar Mesha e Shenjtë. Gjithashtu te Premten e Madhe të vitit 2001 bëmë Udhën e Kryqit në mal. Fillimi i saj ishte jashtë qendrës së Bushatit sipër shkollës dhe pikëmbërritja ishte maja e malit: simbol i malit te Kalvarit ku Jezu Krishti dha jetën për në. U mblodhën besimtarë nga të gjitha fshatrat, mbi 2000 vetë. Kishte edhe mjaft të rinj myslimanë të cilët janë lutur me ne. Në majë të malit bekuam dhe vumë një kryq rreth 2.3 metra të lartë. Pak muaj më vonë, iu dha leja kompanisë së AMC-së për të vënë antenën e saj pikërisht në atë vend. Firma ndërtuese e hoqi kryqin dhe e hodhi tej.

Askush nga bashkësia katolike nuk bëri zë dhe nuk protestoi pasi ajo armë kishte lejen e ndërtimit. Pak ditë më vonë tre persona, prej të cilëve njëri ishte i besimit mysliman, e kanë ringritur kryqin jashtë rrethimit të sipërfaqes së antenës. Por pavarësisht se kryqi ishte ringritur, ne nuk e përdorem më atë kodër në vitet në vazhdim për të analizuar udhën e kryqit, sepse sheshi në majë të malit ishte i pamjaftueshëm për t’u ulur mijërat e njerëzve që shtoheshin çdo vit, prandaj zgjodhëm kodrën tjetër në ekstrem te Zefjanes, mbi Rranxa, për të analizuar përkujtimin e vdekjes së Zotit tonë në Kryq në Mal të Kalvarit. Aty ngritëm kryqin tjetër rreth 5.20 m. të lartë. Tek ky i fundit kemi bërë liturgjinë e së Premtes së Madhe nga viti 2002 e në vazhdim. Pra sqaroj edhe një herë: kemi bërë liturgjinë, e cila fillon ne orën 9:00 dhe përfundon në orën 16:00. Ndërsa kryqi në kodrën e Plezhës, u vu për arsye se Plezha ishte i vetmi katund që për nga tradita i kishte përkitur tradicionalisht dioqezës së Sapës dhe nuk kishte qenë kurrë e bashkuar me Famullinë e Bushatit, dhe me ndarjen e re administrative, ai fshat iu bashkëngjit famullisë së lartpërmendur.

Kjo ndarje e re administrative i kishte çorientuar pakëz anëtarët e famullisë, të cilët në këtë situatë të re mungonin në jetën e kishës, pavarësisht nga dëshira e tyre për pjesëmarrje. Ndaj me të rinjtë dhe këshilltarët e Plezhës u vendos që udha e kryqit të bëhej në fshatin e tyre një herë në vit, pa llogaritur atë në malin e Zefjanës, që shërben si moment bashkimi për të gjithë famullinë. Dhe u vendos edhe kryqi në kodrën e Plezhës. Pas sqarimit të historisë së vënies së kryqave, ku nuk kanë dorë të huajt, siç është aluduar jo vetëm nga gazetarët, por në mungesë të plotë informacioni edhe nga vetë kreu i komunitetit mysliman, dëshiroj të parashtroj disa shqyrtime personale. Nuk e di pse dhe ku mund t’i fyhen ndjenjat ndonjë besimtari i çfarëdolloj besimi qoftë, pse një grup tjetër shpreh besimin e vet në format që ai i mban si më të përshtatshmet? Mua nuk më ka ngjallur problem zënia e rrugës para xhamisë së sheshit Skënderbe për festën e Bajramit për lutjet e besimtarëve myslimanë; nuk kam arsye t’u them vëllezërve orthodoksë: mos hidhni kryqe në ujin e lumenjve “publikë” sepse... (nuk kam një mendje aq “pjellore” në përçarje sa për të shpikur një arsye kundër...!!!). Por besimi nuk është thjesht ndjenjë... Ai është një përkatësi e bindur dhe e themeluar që nuk tundet as fyhet as nga kryqet e heshtur dhe të paqëm, as nga altoparlantët e zhurmshëm. Nuk kuptoj se ku qëndron gabimi i një bashkësie që tërhiqet në male të shkreta për të bërë liturgjinë vet, duke u thënë të gjithëve: ju jetoni e punoni të qetë? Kujt i bën keq Kryqi në një vend ku nuk prish as pengon ndonjë plan urbanistik... Ku e gjen mbështetjen “avokati i popullit” t’i kërkojë policisë ndërtimore prishjen e simboleve, domethënë të kryqeve, në veri e në jug të vendit? Por ende ka njerëz që nuk e dinë se Kryqi është simboli maksimal i paqes dhe i dashurisë. Nuk mendoj se duhet pasur frikë ata që ngrenë kryqa, sepse na komunikojnë angazhimin tyre për aktualizimin e paqes dhe dashurisë, përkundrazi duhet shqetësuar shumë kur dikush ngre zërin kundër këtij simboli, sepse dëshmon të kundërtën e vlerave që kryqi përçon..., pra: tendenciozitetin, konfliktin, përçarjen, urrejtjen....

Të marrim si shembull Bosnjen, një vend me përbërje fetare njësoj si Shqipëria. Sa kryqe janë të vënë mbi malet e saj? Jam i bindur se inteligjenca e boshnjakëve e tejkalon instinktin e papërmbajtshëm të fanatizmit që ka për nënë injorancën dhe urrejtjen. Po sikur Shqipëria te hyje në Bashkimin Europian dhe flamuri ynë kombëtar të vihet afër ndonjë tjetri që përmban kryqin, si do t’i bëhet hallit, do dalim nga Bashkimi Europian, apo do t’u kërkojmë edhe shteteve të tjera t’i heqin kryqet nga flamurët? Pse vallë ca elementë, që natyrisht nuk janë e gjithë Shqipëria, shfaqen të trazuar, duke u ankuar nën kthetrat e një farë paranoje? Kush po i lufton ata? Kush u është kundërvënë ndonjëherë? Besoj se asnjë komunitet fetar nuk duhet të krijojë komplekse inferioriteti që shpiejnë në reagime të dëmshme.

Detyra e drejtuesve të feve në Shqipëri është t’u përçojnë besimtareve te tyre jo përçarje e mëri, por fytyrën dashuriplote dhe të dhembshur të Zotit; detyra e shtetit shqiptar është të garantojë ushtrimin e lirisë së ndërgjegjes së çdo individi apo grupi shoqëror, jo në mënyrë arbitrare dhe të njëanshme, por demokratike dhe të ekuilibruar. Më sipër pamë motivet e vërteta fetare të vënies së kryqeve në Bushat e përreth, pra jo për pompozitet dhe prepotencë, as për shenjë mbizotërimi, por si shenjë përvujtërie personale dhe dashurie për të gjithë njerëzit. Shembull ky i dhënë nga Jezu Krishti. Prandaj duam të dimë, kush e rrëzoi kryqin? Pse e bëri atë? Mos të fshihen, por të na sjellin arsyet për të cilat e kanë bërë këtë akt, që është më shumë se vandal. I rikthehem edhe një herë bashkësisë së nderuar të besimtarëve të Bushatit, ku kam jetuar dhe drejtuar besimtarët katolikë për 5 vjet. Ajo nuk e meriton gjithë këtë kundërvënie. Ajo nuk e meritonte shembjen e kryqit mbi malin e tyre, sepse është një bashkësi që i jeton vlerat që burojnë nga kryqi. Ajo është bashkësia e parë fetare, për sa di unë, ku janë mbledhur armët në mënyrë krejt vullnetare nën shenjën e kryqit. Për sasinë dhe mënyrën e mbledhjes së armëve, mund të dëshmojë vetë policia apo Ministria e Punëve të Brendshme, e cila më ka dërguar letër falënderimi.

Le t’i referohemi, reagimit të kësaj bashkësie ndaj vrasjes makabre të Orland Gjonit, djalit 16 vjeçar që, ndërsa po kulloste lopën në fushë, duke luajtur futboll me bashkëmoshatarët e tij, u qëllua nga një 50 e ca vjeçar më 28 gusht të viti 2004. Kjo ngjarje makabër, terrori i krijuar për jetën e një fëmije të këputur në lulen e saj, urrejtja që mund të lindte, zemërata për shkak të pabarazisë në krim, e shtynë bashkësinë e krishterë të Bushatit që në emër të Zotit dhe të kryqit të Krishtit të dorëzonte armët. Në këmbim të një Kryqi, që dikush dëshiron ta kthejë në “shenjë përçarjeje” çdo familje dorëzoi armët me bindje të plotë, në emër të paqes, në emër të jetës së Orlandit... E kështu, besimtarët e krishterë të Bushatit dëshmuan me një vepër konkrete, distancimin nga ideja e vetëmbrojtjes dhe e hakmarrjes, duke hequr armët, simbol vdekjeje. Edhe pse merrej me mend se ç’është “drejtësia” shqiptare, e cila atë kriminel që vuri dorë vdekshëm në jetën e Orlandit 16 vjeçar do ta dënonte në një shumë vitesh, që për nga simbolika është më barbare se vetë barbariteti i krimit.

Si mund të flasë dikush sot, në emër të drejtësisë, mbi një kryq metali, druri apo betoni qoftë ai, duke heshtur para të drejtës për të jetuar të individëve që përbëjnë shtetin!? Jo vetëm kaq, por çuditërisht, edhe masmedia, asaj kohe, jetës së një 16 vjeçari i kushtoi vetëm 30 sekonda kohë e ndonjë paragraf të shkurtër, ndërsa vënies së drejtësisë mbi Orlandin e vrarë nuk pati mundësi t’i kushtoi aspak kohë!! Edhe pse ajo s’ishte drejtësi, por vrasje për te dytën here e Orlandit, mediat nuk gjetën hapësirë për të pasqyruar një fakt të tillë. Ndërsa sot, e gjithë masmedia pati të gjithë kohën dhe hapësirën e mundur në gatishmëri për kryqet në majë të malit. E ndjeva për detyrë te shkruaja, si ish famullitar i Bushatit, pasi ky argument ose çon në degjenerim polemikash fetare, ose vetëm trajtohet në nivel opinionesh. Jo, duhet njohur e vërteta dhe kjo është e vërteta e kryqeve të Bushatit. Tani të dalin atentatorët e të thonë të vërtetën e tyre. Të kërkojnë falje gazetarët e papërgjegjshëm që janë argëtuar duke përshkallëzuar urrejtjen. Avokatët e popullit të bëjnë më me përgjegjshmëri detyrën e tyre dhe të mos bëjnë avokatët e djallit. Ndonjë kryetar komuniteti fetar të mos shpallë gënjeshtra nëpër gazeta.

E tani dua ta mbyll këtë artikull me fjalët e Papës Gjon Pali II, me bindjen se do të kuptohet nga të gjithë. Ne lidhje me Kryqin ne Bushat, gazeta zyrtare e Vatikanit: L’Osservatore Romano, e dt. 12 janar ‘06, citon fjalimin e papës në Heldenplatz të Austrisë, me 21 qershor 1998, në të cilin thotë: “Shumë gjëra mund t’u hiqen të krishterëve, por Kryqin, që është shenja e shpëtimit, nuk do të mund të na e heqin. Nuk do të lejojmë që ai të përjashtohet nga jeta publike!”

-- marrë prej numrit te pare te gazetes "Fjala", e permuejshme e bashkësisë katolike shqiptare në Torino, nga Klajd Kapinova