Diplomacia shqiptare duhet tė kalojė nė ofensivė
-- nga Esat Stavileci, profesor i Universitetit tė Prishtinės
- Ėshtė papėrgjegjėsi tė mos bėsh atė qė duhet tė bėsh nė kohėn e duhur dhe nė mėnyrėn e duhur -
Detyra tė mėdha dhe me pėrgjegjėsi shtrohen sot pėr diplomacinė shqiptare. Po qe se ajo deri mė dje ka heshtur pozitėn e shqiptarėve jashtė kufijve tė tashėm administrativė tė Shqipėrisė, kėtė nuk mund dhe nuk duhet ta bėjė edhe sot. Diplomacia shqiptare do tė duhej, nė mėnyrė aktive, tė pėrkujdesej pėr fatet e shqiptarėve tė shkėputur nga trungu kombėtar. Ajo do tė duhej qė, mė nė fund, tė kuptojė se nuk ka fqinjėsi tė mirė nė Ballkan, por tė kundėrtėn, ajo do tė duhej tė ruhej dhe tė mbrohej prej kurtheve tė vendeve fqinje.
Siē ėshtė e njohur, nė ecjen kombėtare, nėpėr udhėt e historisė, shqiptarėt padrejtėsisht u ndanėnė disa shtete dhe u vendosėnnėn sundimin e tė huajve. Madje, ata u bėnė pakicė kombėtare nė trojet e veta etnike. Nė kėtė mėnyrė, duke fale vendimeve tė kancelarive evropiane, shqiptarėt u bėnė qiraxhinj nė shtėpitė e veta. Ata, edhe sot e kėsaj dite, janė me status i cili u ėshtė imponuardhe, tė cilin ata,padashtas e kanė miratuar.
Lufta nė Kosovė, e cila pati pėr pasojė vendosjen e saj nėn Administrimin e Pėrkohshėm Civil Ndėrkombėtar, konflikti nė Kosovėn Lindore i cili arriti tė ndėrkombėtarizojė pozitėn denigruese tė shqiptarėve nė tri komunat Preshevė, Bujanoc e Medvegjė dhe lufta nė Ish/Republikėn Jugosllave tė Maqedonisė, e cila nxori nė sipėrfaqeqėndrimin armiqėsor tė maqedonasve ndaj shqiptarėve etnikė, veēsa rrumbullakuan pėrshtypjen se Evropa nuk ishte e gatshme tė ndėrmerrte asgjė pėr shqiptarėt, pėrderisa vetė ata nuk do ta bėnin kėtė. Shqiptarėt, tė cilėt pėr njė kohė tė gjatė ia dinin rendin heshtjes, sikur e mėsuan rendin e fjalės. Ky aprim do tė duhej tė ndiqej edhe nga diplomacia shqiptare.
Me luftėn nė Kosovė, nė Kosovėn Lindore dhe nė Ish/Republikėn Jugosllave tė Maqedonisė, shqiptarėt, mė nė fund, sikundėr u ndėrgjegjėsuan pėr ndėrlikueshmėrinė e proceseve politike qė ndodhen me ta dhe pėr rreth tyre; pėr ndėrlikueshmėrinė e shkaqeve qė sollėn atė gjendje nė tė cilėn ata u ndodhėn dhe pėr ndėrlikueshmėrinė e masave qė u deshtėn tė ndėrmarrin pėr ta pėrballuar atė gjendje dhe, pėrgjithėsisht, pėr ta mbrojtur substancėn kombėtare tė tyre.
Pėr nevojėn veprimit sa mė tė bashkėrenditur
Kohėve tė fundit, me tė drejtė, flitet pėr nevojėn e veprimit sa mė tė bashkėrenditur tė faktorit shqiptar, me qėllim tė ndikimit tė drejtpėrdrejt tė tij nė rrjedhat e kohės.
Ajo qė do tė duhej tė ndėrmerrnin shqiptarėt nė ecje me kohėndo tė duhej tė ishin veprimet racionale tė tyre. Nė kuadėr tė kėtyre veprimeve, unė shoh me shumė interes vendosjen e rregullave tė komunikimit tė ndėrsjellė tė tyre nė trojet etnike shqiptare. Prej shqiptarėve kėrkohet qė tė vendosin raporte tė reja tė komunikimit ndėrmjet tyre, nė mėnyrė qė tė paraqiten me njė zė tė artikuluar kur ėshtė nė pyetje ēėshtja e Kosovės dhe ēėshtja kombėtare nė pėrgjithėsi.
Shqiptarėt deri mė dje kanė jetuar si botė tė ndara. Vėshtirėsitė nė raportet e deridjeshme tė ndėrvetshme tė shqiptarėve nuk mund tė pėrballohen pa ndėrtimin e modeleve tė reja tė veprimeve tė pėrbashkėta nė rrafshin kombėtar. Preokupim themelor i subjektit politik shqiptar ėshtė dhe do tė duhej tė ishte ndryshimi, nė mė tė favorshme , i pozitės sė shqiptarėve. Kjo kohė do tė duhej tė shfrytėzohej pikėrisht si nxitje pėr ndėrmarrje tė veprimeve tė pėrbashkėta. Pėrgjithėsisht ėshtė kohė e vetėdijėsimit pėr ti vėnė interesat kombėtare mbi ēfarėdo interesash tė tjera.
Shqiptarėt po kalojnė sot nė njėren prej periudhave tė tyre mė tė rėndėsishme, por dhe mė dramatike tė historisė sė vet mė tė re si popull dhe si komb. Vetė gjendja nė tė cilėn ndodhet populli dhe kombi shqiptar, shtron domosdoshmėrinė e marrėveshjes sė subjektit shqiptar pėr ta drejtuar timonin drejt objektivave kombėtare. Asnjė forcė politike nuk duhet tė jetojė nė iluzione se ka bėrė gjithė atė qė ėshtė pritur prej saj ose se ajo qė ka bėrė ėshtė e tėrė e kryer dhe e pėrkryer.
Populli dhe kombi shqiptar, nė tė kaluarėn e vet tė hidhur,ėshtė ngopur me deklarata dhe zotime
Ai sot pret vetėm realizime. Koha nėpėr tė cilėn po ecin shqiptarėt sot, nuk duhet tė lėnė indiferentė asnjė prej forcave politike, nė mėnyrė tė veēantė diplomacinė shqiptare. Problemi ėshtė se si shqiptarėt mund tė ecin bashkėtė ndarė. Ēėshtja shqiptare ende nuk shtrohet si njė dhe e bashkuar dhe ky ėshtė boshti i problemit me shqiptarėt sot. Epilogu dihet: ēėshtja shqiptare jo vetėm qė nuk ėshtė zgjidhur si tėrėsi, por as nė pjesėt e copėzuara tė saj.
Shqiptarėt ende nuk kanė krijuar njė strumbullar rreth tė cilit do tė silleshin. Kur hedhin hapin, nuk fikėsojnė qėllimin e madh, prandaj bėjnė gabime nė hapa. Kosova duhet tė ruhet prej gabimeve nė hapa. Pėrcaktimet e pjesshme mund ta dėmtojnė tėrėsinė e ēėshtjes. Pastaj, as vrapi nuk mund tė ndihmojė, sepse ēvlerė do tė ketė vrapi, nėse jeni nė rrugė tė gabuar?.
Nė kohėn kur ēėshtja e Kosovės pėrballet ende me sfida pėr tė ardhmen e saj, ndihet nevoja pėr njė konsensus brendashqiptar pėr tė dalė si njė komb politikisht i konsoliduar. Njeriu mund ti rezistojė pothuaj gjithēkaje kur ėshtė i bashkuar. Me tė drejtė thuhet se I vetmi njeri qė mund tė ndryshojė mendjen, ėshtė ai qė ka njė mendje. Ka edhe njė mendim tjetėr qė e plotėson tė parin: Nuk kanė fajė sytė kur mendja nuk shikon.
E ardhmja e Kosovės duhet tė korrespondojė me tė ardhmen e shqiptarėve
E ardhmja e shqiptarėve duhet tė zhvillohet nė dy drejtime kryesore.
E para, nė integrimin e plotė tė kombit shqiptar nė qytetėrimin perėndimor.
E dyta, nė zhvillimin e mėtejshėm tė entitetit dhe identitetit etnopolitik tė tij drejt bashkimit kombėtar. Pėrderisa popujt fqinj kanė zhvilluar propagandė shumėvjeēare kundėrshqiptare, shqiptarėt pėrgjithėsisht, ndėrsa diplomacia shqiptare veēanėrisht, nuk i kanė dalė zot ēėshtjes sė vet. Kanė vazhduar tė ecin vetėm, edhe pse u ėshtė kėrcėnuar rreziku se do ta humbasim rrugėn. Duke vepruar kėshtu, bashkėsia ndėrkombėtare ka mbajtur njė gjykim shpėrfillės ndaj tyre: nuk i ka pėrfillur si njė njėsi kombėtare, historike, gjeografike, ekonomike e kulturore dhe kėtė shqiptarėt edhe vetė e kanė miratuar, duke heshtur nė kohėn kur duhej tė flisnin.
Ėshtė kohė e fundit qė shqiptarėt tė mėsojnė rendin e fjalės. Nė njė fjali tė urtė thuhet se Ujėrave qė nuk ecin dhe njerėzve qė nuk flasin nuk mund tu besohet.
Nė mungesė tė Ministrisė sė Jashtme dhe tė zyrave tė Kosovės nėpėr botė, institucionet e Kosovės dhe pėrfaqėsuesit e saj dhe gjithė ata qė mund tė ndihmojnė Kosovėn duhet tė sillen mė shumė rreth botės, nė kohėn kur bota po sillet rreth Kosovės. Do tė ishte shumė i gabuar gjykimi se sikur gjithēka ka pėrfunduar me Kosovėn, nė kohėn kur posa ėshtė hapur dosja e saj. Komunikimi me qendrat e vendosjes, takimi me diplomatė me ndikim dhe avokimi pėr pavarėsinė e Kosovės janė sot prioritete tė gjithė diplomacisė shqiptare. Ēdo neglizhim i saj i ēėshtjes sė Kosovės mund tė prodhojė pasoja tė pariparueshme jo vetėm pėr Kosovėn, por pėr gjithė ēėshtjen shqiptare.
Ėshtė papėrgjegjėsi tė mos bėsh atė qė duhesh tė bėsh nė kohėn e duhur dhe nė mėnyrėn e duhur.
Prishtinė, 18 janar 2006