Pse Perëndimi i nënshtrohet Putinit?

-- nga Andre Glucksmann*, 29-07-2007

Për çka ëndërroj unë? Që njerëzit e përzemërt, naivët, finokët, të cilët e konsiderojnë veten më finokë se realiteti, shkurt, që të gjithë njerëzit në Perëndim të heqin dorë nga ëndrra e tyre ruse. Që ata t'i fërkojnë sytë dhe të ndalen dhe Rusinë të mos e përfytyrojnë ashtu, siç e dëshirojnë me qejf, siç u përgjigjet utopive të tyre apo interesave. Që ata, më në fund, ta shohin atë të tillë siç është, pra thellësisht të dyshimtë dhe nganjëherë jashtëzakonisht shqetësuese. Liberalë apo kundërshtarë globalizimi, atlantistë apo urrejtës të Amerikës, shumica e aktivistëve politikë, komentatorë dhe politikanë profesionistë, të gjithë këta janë të hipnotizuar nga Vladimir Putini.

George W. Bush e ka shikuar atë në thellësinë e kaltër të syve të tij dhe është fundosur aty. Berlusconi e ka amnistuar atë nga akuzat për masakër, torturë, për qytetet e rrafshuara në Çeçeni - të gjitha këto na qenkan thashetheme, është betuar Berlusconi. Chirac-u e ka pranuar ish-njeriun e KGB-së në "kampin e tij të paqes" - Paris-Berlin-Moskë - ka shtruar qilimin e kuq para këmbëve të vrasësit dhe me atë rast duket sikur Moska po kalëron "në radhët e para të demokracisë".

Elita e dehur perëndimore

Sharmi personal i njeriut udhëheqës në Moskë luan rol minimal. Tashmë tri dekada, elita perëndimore dehet dhe ekzaltohet në "mrekullinë" ruse. E burgosur në fiksionet e saj, ajo hapëron nga fiaskoja në fiasko. Sapo Pjetri i Madh e kishte uruar Leibnitz-in dhe e kishte ftuar në Pallatet e tij, Akademia Franceze nisi t'ia thur kurorat "Carit të Përtëritjes". Sallonet e Parisit nuk qëndruan prapa kësaj, para së gjithash Voltaire, i cili pa kujdes të gabuar për të kaluarën e madhëroi carin, i cili e kishte vrarë të atin dhe e kishte torturuar deri në vdekje trashëgimtarin e tij më të dashur. Vetëm Diderot investoi kohë dhe mund t'i vizitojë "Semiramitë e Veriut" dhe erdhi në përfundim se perandoria e Katerinës së Madhe ishte kalbur nga sundimi dhe skllavërimi, para se ajo të fillonte të zhvillohej.

Në shekullin vijues qytetarët dhe zyrtarët ëndërronin, Parisi investoi në "kreditë" e mrekullueshme ruse dhe në këtë mënyrë xhepat u zbrazën edhe më shpejt, pastaj të gjithë u bënë të mençur si më parë. Në shekullin e 20-të krejt bota këndonte këngën e mjerë, para së gjithash intelektualë të angazhuar, aktivistë nga baza dhe nga udhëheqja, të mallkuar të kësaj toke dhe të zhgënjyer të qiellit sakrifikuan gjithë mendjen e tyre njerëzore, guximin, moralin dhe, para së gjithash, shumë, shumë miliona jetëra njerëzish për "diellin, i cili lind në lindje", derisa të kujdesshmit më të kujdesshëm dhe pronarët përfunduan në të njëjtin kurth. "Daja Xho" i entuziazmuar në Jaltë përpiu pa turp dhe skrupull gjysmën e Evropës së stalinizuar.

Plehu në ahurin e Putinit

Sapo ra Muri i Berlinit dhe u shkatërrua perandoria sovjetike, tërbimi perëndimor filloi sërish. Trashëgimtari i Kremlinit u lejua të bënte ç'të donte, po ashtu edhe familja e tij dhe klanet mafioze, të cilat u pasuruan nga ekonomia ruse dhe për hesap të tyre plaçkitën një demokraci që po lindte, e cila ishte e dobët për kryengritje. Me sy të mbyllur të fuqishmit e kësaj bote i mbuluan me komplimente dhe kredi ekipet që ndërroheshin në Kremlin. "Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar qenë shprehur qartë kundër çdo kredie për shtete të korruptuara, por ky ishte vetëm shkëlqimi i jashtëm, në realitet matej me kut të dyfishtë.

Derisa shtete pa rëndësi strategjike si Kenia, për shkak të korrupsionit, u përjashtuan nga të gjitha kreditë, Rusia, ku korrupsioni ishte shtrirë krahasimisht më gjerë, mori vazhdimisht dërgesa parash. Kur Fondit Monetar Ndërkombëtar iu prezantua realiteti para syve - miliardat e dollarëve, të cilat ia kishte dhënë Rusisë vetëm disa ditë më vonë u shfaqën në banka qipriote dhe zvicerane -, ai tha se këta nuk janë dollarët e tij. Mes nesh ka pasur disa, të cilët thoshin se Fondi Monetar Ndërkombëtar ua kishte lehtësuar punën, duke ua transferuar paratë drejtpërdrejtë në kontot qipriote dhe zvicerane". (Kështu shkruan nobelisti i ekonomisë Joseph Stiglitz në librin e tij "Deiluzionimi i madh").

Putini, njeriu i ri i fuqishëm, assesi nuk e ka pastruar plehun në ahurin të Augjiasit të Jelcinit, por gjatë viteve të pushtetit të tij gjithnjë e më pak të kufizuar ka bërë vetëm rindarjen e privilegjeve mes kalorësve të mëdhenj plaçkitës. Guzinski, Berezovski, Kodorkovski - kokat e oligarkëve rrokullisen, por ndarja e plaçkës vazhdon. Gjithnjë e më shumë plaçkitës shfaqen në këtë darkë festive të klanit, e cila zgjat përjetësisht dhe në të cilën kënaqen edhe autoritetet e korruptuara dhe policët, në një moçal lesh e li, prandaj edhe aq të tmerrshëm kapitalist-stalinist. Të dopinguar nga çmimi shumë i lartë i naftës, sundimtarët e rinj rusë jetojnë me fitimet e majme nga biznesi me naftë, derisa shumica përjetësisht çalon nëpër moçalin postkomunist dhe vetëm ka të drejtë të mbyllë sytë dhe të madhërojë sundimtarët. Ndërsa Perëndimi ëndërrimtar, që tani kremton Rusinë si një Arabi Saudite të re, e cila na qenkësh më e zellshme se e vjetra dhe e cila nga Kaukazi deri në Siberi mund të sigurojë dhe t'i mbajë stabile burimet energjetike të planetit.

Le të vdesin fëmijët!

Eldoradoja e re euro-aziatike zgjon ëndrra të mprehta. Ka disa vite që Komisioni Evropian në Bruksel e mbushë gojën me fjalë dhe bën reklamë për të investuar në fushat siberiane të naftës e gazit dhe në gypat e transportit. Firmat private ngurrojnë ende dhe përpiqen të peshojnë rreziqet dhe dyshimet. Evropa zyrtare këmbëngulë në linjën e saj. Çfarë roli luajnë këtu të drejtat e njeriut, liria e mendimit, vendimet arbitrare, rrëmujat e paparashikueshme për pushtet në paradhomat e Kremlinit? Gjithçka për modernizimin e pjesës së shmangur evropiane! Përpara me partneritetin energjetik, strategjik dhe bërthamor! Duma tashmë ka vendosur për këtë, industria bërthamore gjermane është bërë gati, edhe të gjelbrit e kanë miratuar: mbeturinat bërthamore nuk shkaktojnë më demonstrata spektakolare, transportet nuk sulmohen më, nuk ka më skena histerike në kufirin gjermano-francez, mbeturinat e përbuzura nukleare derdhen në Ural, nën mbikëqyrjen e ashpër të një shteti policor dhe me shpresë efikas! Shëndeti ynë e kërkon këtë, le të ngordhin fëmijët rusë!

Vetëm mos shprehni ndjenja. Një shtresë neokapitalizëm kripos këtë ëndërrim: pjesa e pazhvilluar do të na furnizojë me thesare të çmueshme toke, do të konsumojë prodhime evropiane dhe do t'i bashkohet euro-zonës. Në rrafshin industrial, Gjermania do të nisë sërish "mësymjen nga lindja"; Franca, me mendje, kuptohet, do të zhvillojë beteja napoleoneske për në Rusi dhe Evropa perëndimore do ta përpijë pa luftë Botën e Tretë në lindjen e saj. Për shkaqe të rivalitetit komercial do të bëhet garë për nënshtrim. Shiracu i ëmbël si mjaltë e ka shoqëruar Putinin deri te aeroplani i tij, Berlusconi ia ka hapur vilat e tij, Bush e pret në fermën e tij, Blair e ka pritur te Mbretëresha dhe Schrëder në pushimoren e tij. Udhëheqësi pasurohet dhe beson se gjithçka është e lejueshme. Perëndimi ëndërrimtar e ka kurorëzuar atë si car.

Një popullsi e budallallepsur

Pse duhet të shqetësohemi? Nën sundimin e despotit më të ri të iluminizuar, rusëve sërish u premtohet një modernizim i shpejtë. Shteti juridik dhe liria personale do të pasojnë dikur më vonë, si gjithnjë. Majtas mbretëron besimi i papërmirësueshëm për përparim, djathtas besimi në ekonominë liberale. Të gjithë shpallin se zhvillimi njeh vetëm një rrugë dhe të gjitha shoqëritë herët apo vonë do të bashkohen me grupin udhëheqës të demokracive të mirëqenies. Ky optimizëm aq i madh të kujton fuqishëm shekullin e 19-të të Belle Epoque, atë kohë të lumtur, kur besohej se zhvillimi i hekurudhës dhe bursës nga njëra anë, dhe përparimi i solidaritetit dhe arsimimi nga ana tjetër, automatikisht do të sjellin për të gjithë një epokë të paqes dhe të lumturisë. Bilanci: dy luftëra botërore, dy shtete totalitare, disa fashizma, një gjenocid, Auschwitz, Kolyma...

As plogështia pas përvojës as kryengritja e fakteve nuk mund ta zgjojnë Evropën somnambule, e cila sërish bëhet gati të niset drejt një Kitere në Ural. Të zgjohemi më në fund. Ushtarët, të cilët në Çeçeni plaçkitin civilët, dhunojnë dhe vrasin, pas kthimit, jo aq shpejt bëhen qytetarë normalë. Një popullsi e budallallepsur dhe e zhgënjyer përmes 70 vjet komunizmi dhe dështimeve pasuese, çalon nëpër dëshpërim paralizues. Një elitë e pa orientuar, e cila është shkolluar në totalitarizëm, kërcënon të rrëshqasë në nihilizëm pa kufi dhe tabu. Nga sundimi sovjetik ekzistojnë dy rrugë dalëse: ai i Havelit dhe ai i Millosheviqit. Rruga e një demokratizimi të mundimshëm dhe me barriera, pra e ngadalshme.

Dhe e shkurtra, luftarake dhe frikëndjellëse, në mos edhe rrugë terroriste e një restaurimi autoritar. Kur policia sekrete, ushtria dhe pjesëtarët e nomenklaturës e ndajnë Kremlinin mes vete, atëherë një çfarëdo Millosheviq mund të rrëmbejë gjithçka. Çdoherë, kur Perëndimi pa kokë ka llogaritur në mrekullinë ruse, ai ka zënë në thua dhe ka rënë në gropë të zezë. Nëse përherë gjithçka vetëm fantazohet, atëherë rrëshqet në delir dhe gjumi i arsyes pjell përbindësha. Europa, me metodat e saj përkatëse, duke i lënë dorë të lirë padronëve përkatës të Kremlit, vendoset përskaj humnerës, të cilën ndihmon që të thellohet. Ende asgjë nuk është e pakthyeshme, por liderët tanë politikë trasojnë një rrugë të gabuar.

"Psikologjia e nënshtrimit"

T'ia kundërvëmë kësaj një ëndërr tjetër. Unë ëndërroj një Rusi tjetër. Jo atë të Pjetrit të Madh deri te Putini, me një turmë carësh dhe sekretarësh të përgjithshëm komunistë mes tyre. Kasta sunduese po ia rrëmben Perëndimit instrumentet e vetme të pushtetit dhe ia refuzon të gjithëve shtetin juridik, si dhe rregullat humaniste të lojës, të cilat mirë dhe keq mundësojnë kontrollin e pushtetit. Një "diktaturë e ligjit", e cila nuk mbahet nën kontroll nga mendimi publik dhe komunikimi i lirë masiv, krijon një shoqëri nihiliste, e cila sundohet nga korrupsioni, mafia private dhe publike, nga fryma e "spetnaz"-it (forcave speciale ruse), depresionit dhe e nënshtrimit vullnetar të shumicës, që Solzhenjicin e ka quajtur "psikologji e nënshtrimit" dhe Ana Politovskaja e quante "turpi rus".

Unë ëndërroj një Rusi, e cila modernizimin e saj e pasuron me ndjenjë qytetare dhe të drejta qytetare, së pari me të drejtat europiane të njeriut, pastaj me të drejtat universale. Unë ëndërroj një Rusi, e cila është e mundshme dhe në fillim të shekullit të 20-të për pak u krijua. Letërsia, muzika, vallëzimi, teatri, piktura, matematika, linguistika, filozofia, iluminizmi nga Shën Petërburgu, Odesa dhe Moska ndriçuan mbarë kontinentin. Pa Luftën e Parë Botërore dhe revolucionin shkatërrues bolshevik Evropa e shekullit 20-të do të kishte mundur të shkëlqejë dhe të rrezatojë edhe më shndritshëm nga kultura ruse. Ajo Rusi e iluminizmit, e artit dhe e të drejtave të njeriut, me trashëgiminë e Pushkinit, Lermontovit, Çehovit, Tolstoit dhe Dostojevskit, rrezaton ende nën lëkurën e autokracisë së rikrijuar. Ne në Perëndim duhet të kemi dhe ta kultivojmë këtë shpresë të pajetësuar. Ëndërr kundër ëndrrës. Gjendemi në udhëkryq.

*Andre Glucksmann, i lindur në vitin 1937 në Francë, në një familje hebrenjsh gjermanë, është përfaqësues i "Filozofëve të rinj" të Francës, të cilët janë shquar si kritikë parimorë të totalitarizmit. Nëntitulli i esesë, është "Madhërimi i liderëve në Lindje është në traditën e Perëndimit".