PËR NJË INTEGRIM TË INSTITUCIONEVE SHKENCORE NË PROJEKTET KOMBËTARE

Në fund të Seminarit Ndërkombëtar “Shkodra në shekuj”, 20-22 nëntor 2000, mikpritësi Muzeu Historik dhe Universiteti “Luigj Gurakuqi” nga Shkodra, kishin përgatitur një projekt-rezolutë, e cila pavarësisht nga vërejtjet dhe plotësimet që iu bënë, u diskutua dhe u nënshkrua nga të gjithë të pranishmit në tryezën e rrumbullakët për bashkëpunimin kulturor-shkencor Shkodër-Ulqin-Prishtinë-Tetovë-Shkup-Diasporë. Sigurisht për të pasur më të plotë mendimin për projekt-rezoluten e nënshkruar, ne e shohim të arsyeshme që të paraqesim tekstin e plotë për të dhënë më pas jo vetëm komentet tona por për të lënë hapsirë edhe për komentet e lexuesve:

“Tryeza e rrumbullakët për bashkëpunim kulturor-shkencor Shkodër-Ulqin-Prishtinë-Tetovë-Shkup—Diasporë, e mbajtur në kuadrin e seminarit IV Ndërkombëtar “Shkodra në shekuj”, më 22 nëntor 2000, vlerëson factor vlerësues për bashkëpunim shpirtëror të të gjithë shqiptarëve:

- Rrezatimin që lëshon Shkodra në trevat përreth.
- Traditën kulturore-shkencore të Shkodrës.
- Rruga e sigurtë që ka marrë Kosova drejt pavarësisë.
- Rritjen e faktorit shqiptar në tërë rajonin.
- Rritjen e komunitetit ndërkombëtar për demokratizimin e Ballkanit.
- Rolin që kanë kultura e shkenca në mbijetesen e kombit.

Tryeza rekomandon marrjen e masave konkrete për një bashkëpunim kulturor-shkencor Shkodër-Ulqin-Prishtinë-Shkup-Diasporë:

1. Krijimin e një komisioni të përbashkët koordinator, i cili do të punojë për institucionalizimin e këtij bashkëpunimi, do të hartjë dokumentet bazë që do të mbështesin funksionin e këtij bashkëpunimi, do të drejtojë gjithë veprimtarinë që lindin nga ky bashkëpunim.

2. Seminari IV Ndërkombëtar “Shkodra në Shekuj”, që organizohet periodikisht në Shkodër, të koordinohet me seminare të tilla të përafërta homologe në Prishtinë, Ulqin, Tetovë, Romë, Diasporë (ndër arbëreshët e Italisë e të Greqisë, dhe në Amerikë).

3. Të realizohet lidhja institucionale midis institutive shkencore, kulturore, artistike e arsimore mes këture trevave:
- Lidhja midis muzeumeve të Shkodrës, Ulqinit, Prishtinës, etj.
- Lidhja midis universiteteve të Shkodrës, Prishtinës, Prishtinës, Shkupit, Tetovës, shkollave të larta të Gjilanit, Pejes, Gjakovës, Prizrenit.
- Lidhja midis Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, Akademisë “Iliria” Romë dhe të mundësohet krijimi i Akademisë Shkencore në Shkodër.
- Lidhja midis Instituti Albanologjik të Prishtinës dhe sektorit Albanologjik të Universitetit të Shkodrës.
- Lidhja midis bibliotekës “Marin Barleti” të Shkodrës, Bibliotekës Kombëtare të Kosovës, etj.
- Lidhja midis Arkivit të Shkodrës, Arkivit të Kosovës, Drejtorisë së arkivave të shtetit në Tiranë.
- Mundësim e koordinim i nevojave të studentëve shqiptarë për t’u arsimuar e integruar në jetën kulturore-shkencore mbarëshqiptare.

1. Të realizohet bashkëpunimi i ndërsjellë ndër revista shkencore:
2. “Studime” (Akademija e Shkencave dhe Arteve e Kosovës), “Gjurmime albanologjike (tri seritë), “Përparimi”, “Jeta e re”, “Filologjia”(Fakulteti i Filologjisë), “Jehona”, “Shqyrtime albanologjike” (Shkup), “Lemba”(Ulqin), “Zjarri” (San Demetro Corone), “Lidhja” (Kozencë), “Buletin shkencor” (Shkodër). Të thmelohet pranë Muzeut Historik të Shkodrës, një revistë shkencore tremujore: “Mendimi”.
3. Të krojohen katalogët e fondeve albanologjike të bibliotekës së Shkodrës, Prishtinës, Shkupit, Tetovës, Ulqinit, Kozencës, etj. Këto indekse të kompjuterizohen dhe t’u kalojnë bibliotekave të sipërmendura me qëllim që dijetarët, studentët e punonjësit shkencor të dine pasuritë albanologjike të këtyre institucioneve.
4. Të themelohet një Buletin Informativ dymujor pranë Muzeut Historik të Shkodrës për lëvizjen mendore albanologjike që zhvillohet në Shkodër, Kosovë e viset etnike shqiptare.
5. Të studiohet mundësia e caktimit permanent të një sekretari shkencor (poliglot) për koordinim, bashkëpunim, rrezatim, në oganikën e sotme, në mënyrë që mos i lihet spontanitetit bashkëpunimi, por të institucionalizohet.

Vijojnë firmat e pjesëmarrësve të tryezës së rrumbullakët. Prej projektit të përshkruar më lartë nuk është vështirë për të parë qëllimin e organizuesit, përpjekjet dhe vlerat e tij. Pa dashur që të merrem tani edhe me diskutimin largëvajtës të prof. Jup Kastratit apo vërejtjet e të pranishme, sidomos ate të prof. Shefki Sejdiut rreth mundësisë së ngritjes së një Akademije në Shkodër, kur tha se “ne jemi jo për një Akademi të re po për bashkimin edhe të atyre dy Akademive në Tiranë dhe në Prishtinë. Tjetër është ndërkaq nëse mendohet të themelohet një Akademi e llojit të vaçantë, qfarë i kanë shumë qyteti të Evropes, përveç atyre nacionale”.

Iniciativë largëvajtëse Rezultatet e deritashme në organizmin e Seminarit ndërkombëtar “Shkodra në shekuj” besoj, me të drejtë i kanë dhënë arsye organizatorit të bëjë projekte të mëdha shkencore, sikur është ky projekt, i cili për nga niveli organizativ e studimor nuk do të kushtonte më shtrenjtë se një Seminar, ndërsa për nga niveli i rezultateve shkencore do të ishte shumë më i avansuar. Pra, do të kishim më shumë rezultate shkencore e më pak punë teknike në nivel të organizmit, a kjo do të thotë më pak shpenzime materiale dhe aktivitet permanent në lëvizjen mendore e shkencore të shqiptarëve. Rëndësia e kësaj nisme është qensore ndërsa sa për mundësitë e bartësit (institucionet shkencore të Shkodrës), kjo nuk mund të vehet në dyshim.

Shkodra ka traditë të pasur shkencore dhe institucione e studiues që janë në gjendje të organizohen e të organizojnë.

Mungesat dhe pengesat
Problemi që shtrohet që në fillim është ky: Ky projekt a është projekt rajonal apo gjithkombëtar për të mos thenë me përmasa të qendrave të studimeve albanologjike. Ndryshe si të shpjegohet fakti se në këtë projekt nuk përmendet asnjëra prej qendrave universitare në Tiranë, Vlorë, Korçë, Gjirokastër e Elbasan ndërsa merret në konsiderim edhe Universiteti i Shkupit ku funksionon vetëm një degë e albanologjisë me shumë lëndë në gjuhen maqedone. Le të kujtojmë se bashkëpunimi me Tetoven është shtuar më vonë, me gjasë pas interevenimit të ndonjërit prej pjesëmarrësve të tryezës, por shtesa është bërë me dorë. Në projekt parashihet bashkëpunimi edhe me revista të harruara në Prtishtinë, sikur është “Përparimi”, por jo edhe me revistat simotra të Shqipërisë.

Unë këtu mbase nuk e përjashtoj edhe mundësinë e keqkuptimit. Mund të thuhet se Shkodra me të gjitha këto institucione të vendit bashkëpunon dhe puna është të shtrohet bashkëpunimi me institucionet jashtë Shqipërie dhe nëse në këtë projekt nuk i ka përfshirë këto institucione, këtë e ka bërë nga frika se flamurin e organizmit mund ta marr Tirana e jo Shkodra. Me të drejtë. Besoj se në Shkodër jo njëherë është humbur kjo betejë dhe prandaj edhe ky projekt është organizuar kështu nga përvoja e hidhur. Nga një aspekt ky Projekt ka karakter rajonal, gjë që për studiuesit dhe institucionet jashtë Shqipërisë nuk mendoj se është në interes në këtë kohë kur po bëhen përpjekje për të krijuar vlera të përbashkëta dhe sa më të plota në nivel kombëtar, përballë zhvillimeve shkencore në Ballkan dhe Evropë.

Katër ide interesante
Themelimin e një reviste shkencore tremujore “Mendimi”, krijimi i një katalogu të fondeve albanologjike, Buletini Informativ dymujor dhe caktimi i një sekretari shkencor për koordinim duken ide mjaft interesante për shqyrtim. Në aspektin organizativ do të mud t’i bëhej vërejtje vetëm fakti se të dy revistat janë grumbulluar rreth Muzeut Historik të Shkodrës dhe jo edhe në kulmin e institucioneve të tjera po të Shkodrës. Megjithëse nuk thuhet se çfar do të duhej të ishte ajo revistë tremujore, kam përshtypjen se sipas titullit, revista “Mendimi” do të duhej të ishte revistë e karakterit shkencor-intelektual ndërshqiptarë. Kësaj do t’i shtoja një propozim. Që revista të jetë vetëm në gjuhë të hauj, të dal me rregull dhe të merret vetëm me tema aktuale që trajtojnë çështjen shqiptare, që paraqesin nivelin actual të zhvillimeve albanologjike, që mbrojnë vlerat kombëtare nga të pavërtetat e paraqitura në studimet e studiuesve të huaj etj.

Revista, në mënyra të ndryshme do të dërgohej në rrethe shkencore, diplomatike, informative edhe perms internetit e mjeteve tjera elektronike. Rrjeti i internetit –një ide e re Komunikimi: Në qoftëse komunikimi ndërshqiptar dhe ndërinstitucional është njëri prej problemeve kryesore me të cilin po ndeshemi tash e një kohë të gjatë (njëherë për shkaqe politike e tani për shkeqe ekonimike), hapi i pare i projektueit do të ishte mire të ishte projekti i një rrjeti të internetit qendra e të cilës do të ishte në Shkodër. Kjo, së pari, për arsye se iniciative vie nga kjo qendër shkencore, së dyti për arsye se të gjitha angazhimet e saj tregojnë që studiuesit në shkodër janë shumë homogjen në aspektin organizativ dhe së treti, mjetet për krijimin e këtij rrjeti do të mund të siguroheshim në lehtë edhe nga donatorët ndërkombëtar. Interesi i këtij rrjeti qëndrin edhe në mundësinë e lidhjes së dyfisht të studiuesve veç e veç dhe të institucioneve.

Faqja e përbashkët e internetit do të na jepte mundësin që të njohemi dhe të paraqitemi para njëri tjetrit fillimisht me biografitë tona, së dyti me bibliografitë e veçanta dhe të përgjithëshme dhe më në fund me interesimet tona për çështje të caktuara alabanologjike. Kjo do të ishte në interes sidomos të studiuesve të rinjë të cilët jatojnë në vende të ndryshme të globit dhe kanë shumë interes për njohjen me njëri tjetrin. Prej këtyre të dhënave Shkodra do të mund të bëhej botuesja e pare Fjalorëve të parë enciklopedik të shkrimtarëve, studiuesve, bibliografive, indeksave të temave shkencore me prioritet për albanologjinë në mileniumin e ardhshëm etj.

Organizimi: Duke qenë të lidhur në një faqe interneti, ne individualisht dhe në shkallë institucionale do të konkuronim në projektet shkencore dhe me projektet shkencore, ndërsa bartësit e projekteve dhe organizimi i tyre do të caktoheshim me marrveshtje ndërinstitucionale, në shkallë vendi(qyteti) dhe institucioni, duke eleminuar mundësinë e organizmit të dyfishtë të temave dhe projekteve shkencore. Pas caktimit të sekretarit të Shkodrës do të duhej të kishim edhe sekretar në të gjitha bërthamat shkencore ku ekzistojnë kushtet të cilat në qendren kryesore të internetit do të përcillnin temat e hulumtuara kudo ku studiohet albanologjia, mundësisht me një hyrje në gjuhën shqipe, në ato raste kur tema është e shkruar në gjuhët më pakë të njohura ndër ne, si bullgarishtja, rumanishtja etj., apo edhe ato tema ku trajtohen shqiptarët.