Weird Places - Knollwood Estates
Kėshtjella e Zogut nė Nju Jork - Monument Kulture, mbrohet nga shteti
-- nga Beqir SINA, New York, SHBA
Zogu Mbreti shqiptarė qė ka bėrė histori nė historinė e mbretėrve
Knollwood, Long Island, NY: Ahmet Zogu mbreti i shqiptarėve ėshtė i vetmi mbret nė botė qė ėshtė betuar mbi Kuran dhe Bibėl. Ai ėshtė mbreti qė nė historinė e mbretėrve ka njė histori tė larmishme dhe shumė interesante. Mbreti i shqiptarėve Zogu, fillimisht pėrkohėsisht qėndrojė nė Egjypt, si mik i mbretit me origjinė shqiptare tė Mbretit Farruk. Mė pasė ai dhe familja e tij ndrrojė disa vende. Familja mbretėrore shqiptare jetojė disa kohė nė Angli si nė "The Ritz" nė Londėr. Nė vitin 1941 u vendosė nė Sunninghill, Berkshire, pastaj nė Parmoor House, Parmoor,afėr Frieth, nė Buckinghamshire Ai dhe familja e tij ishin mysafirė tė evenimenteve aristokratike nė Claridge's nė Brook Street - Mayfair. Tek vetė shqiptarėt pas njė periudhe gjysmė shekullore izolimi ėshtė thėnė e shkruar shumė pas zhvillimeve demokratike pėr mbretin tė shqiptarėve Ahmet Zogun. Megjithse deri athere nuk kanė munguar tė shkruajn historian, dhe studiues tė njohur botėror, por
ekzistojnė ende mistere tė pazbuluara mbi jetėn e tij dhe njėrėz tė tjerė janė duke "gėrrmuar" tė pa njohurat e mbretit Zog dhe familjes sė tij.
Njė temė interesante shkruan njė studiues anglez janė gjashtė vitet e tij nė
Angli, ato janė anashkaluar deri mė tani, thjesht duke e pėrmendur si fakt,
por kjo nuk ka pėr tė zgjatur shumė. Ky njeri qė kėrkon tė na sjell tė reja
mbi mbretin tonė ėshtė njė anglez i pasionuar pas historisė sė shqiptarėve.
Ai quhet sipas njė shkrimi mė tė fundit nga Londra, Neil Rees, qė ka
ndėrmarrė njė mision "zbulimi" mbi jetėn e mbretit Zog nė Angli. Sė shpejti,
ithtarėt modernė tė Mbretit dhe kundėrshtarėt e tij, do tė kenė shumė mė
tepėr "municione" pėr tė ndezur debate tė vjetra ka thėnė Neil Rees.
"Unė kam konsultuar tė gjitha dokumentet arkivore, dosjet sekrete tė shėrbimeve
informative, por tė gjitha kėto do tė jenė nė plan tė dytė. Ajo qė mė
intereson mė shumė janė vetė dėshmitarėt; ata qė jetuan nė atė kohė dhe qė
qenė pranė Mbretit. Pėr fatin tim disa prej tyre janė ende gjallė dhe
pėrbėjnė njė thesar qė duhet tė shfrytėzohet tani. Koha nuk pret", - thotė
Neil Rees. Nė dhomėn e tij tė pritjes, ai tashmė ka varur njė flamur kuq e zi, dhuratė nga
studiuesi Bejtullah Destani. Nė zonėn e Buckinghamshire ku ai jeton, njė "ushtri" e
vogėl janė mobilizuar pėr ta ndihmuar nė projektin e tij pėr tė hedhur nė libėr atė pjesė tė historisė sė Ahmet Zogut nė Angli.
Lind pyetja a nuk ishte njė lajm intersant ky agjensisė zyrtare tė lajmeve tė
Shteteve tė Bashkuara tė Amerikes, Asociatted Press (AP) se ish kandidati pėr
president senatori Xhon Kerri, ėshtė me gjak mbretėror shqiptar. Ish
kandidati demokrat pėr President tė Shteteve tė Bashkuara tė Amerikės, ka njė
linjė trashėgimie qė rrjedh pėrmes gjakut tė nėnės, mes tė tjerave dhe nga
familja Mbretėrore Shqiptare. Lajmi ėshtė publikuar tre vite mė parė nga
Asociatted Press, agjensia zyrtare amerikane e lajmeve. Njė lidhje
gjeanologjike, nėpėrmjet Nėnės Mbretėreshė Geraldine, me prejardhje nga njė familje e famshme fisnike e Hungarisė.
Senatori Xhon Kerri, ish kandidati demokrat pėr President i SHBA, ka gjak blu,
e rrjedhur veē tė tjerash edhe nga familja mbretėrore e Shqipėrisė. Lajmi
interesant pėr shqiptarėt, ėshtė publikuar nga agjensia zyrtare e lajmeve tė
Shteteve tė Bashkuara tė Amerikės, Asociatted Press (AP). Lajmi i ėshtė
referuar studimit njė mujor tė tė mirėnjohurit nė fushėn e gjeanalogjisė,
Harold Brooks- Baker, Drejtori i Burke's Peerage, njė lloj bible pėr
aristokracinė britanike. Kėshtu qė pas zellit tonė tė njohur, pėr tė gjetur
lidhjen e figurave mė tė shquara tė tė gjitha fushave nė botė, me Shqipėrinė
dhe shqiptarėt, kėtė radhė duket se lajmi ka vlerė zyrtare: Xhon Kerri, njeriu
qė pretendonte qė pas kandidimit tė 2004, tė drejtonte SHBA, duket se ka nė
dejet e tij, edhe gjak shqiptar tė trasheguar nga nėna. Gjak mbretėror madje.
Sipas AP, "senatori Xhon Kerri ka gjak blu dhe atė e ka tė trashėguar nga
tė gjithė Familjet Mbretėrore tė Europės. Madje, kėtė lidhje e ka edhe mė
tė madhe se lidhja e Presidentit aktual Xhorxh Bush". Lajmi ėshtė bėrė i
njohur nė media, duke i'u referuar Burke's Peerage. I njėjti burim, qė
ėshtė i famshėm pėr kėrkimet nė fushėn e gjenealogjisė, ka thėnė se ish
kandidati demokrat pėr nė Shtepinė e Bardhė ka njė linjė trashėgimie, qė
rrjedh pėrmes gjakut tė sė jemės nga Shtėpitė Mbreterore tė Shqipėrisė,
Anglisė, Suedisė, Norvegjisė, Danimarkės, Rusisė, Bizantit, Persise (Iranit) dhe Francės.
Vdekja e Nėnės Mbretėreshė Geraldina Appony, vetėm nė SHBA, pati faqe tė tėra gazetash, e informacionesh tė tė gjitha formave.
Nė disa raste dukej se ato mburreshin, se ajo kishte gjak tė lidhur me kombin
amerikan. Kėshtu dukej edhe tek gazeta New York Times, e cila me atė titull tė
madh hapte dhe faqen "metropol" nė gazetė. Thuajse tė gjitha mjetet informative
amerikane dhe ato nga me presitigjozet nė botė, i kushtuan shkrime tė tėra
"Cinderelles Shqiptare", Nanės Mbretėreshė Geralidina de Appony. Ēfarė nuk
shkruan ato!?!. Me fjalėt mė tė bukura e kanė pėrshkruar ato jetėn e kėsaj
gruaje: tė zgjuar, tė bukur, bujare e fisnike. Geraldina e Shqipėrisė, siē u
pėlqen atyre t'a thėrasin atė, qe si gruaja e Mbretit Zog, e cila pėr njė vit
ishte dhe e para zonjė Evropiane me gjak Amerikan. Geralidina vdiq nė Tiranė.
Ajo ishte 87 vjeēare. Jeta e asaj ishte si njė fantazi nga ato tė filmave tė Hollivudit.
Njė tjetėr gazetė e madhe amerikane e shtetit federal tė Floridės, "Miami
Herald", ka shkruar se: "Mbretėresha Geralidinė e gjatė dhe e bukur,
megjithė propozimet e saj nuk pranoi asnjėherė qė ajo tė luajė nė filma,
pasi pati oferta nga kinematografitė e njohura boterore si Hollivudi. Njė
muaj nė Kėshtjellėn e Versait, njė muaj tek pallati mbretėror nė Egjipt,
kur ishte gjallė Mbreti Farruk, dhe ai me gjak shqiptari, ishin pėr
familjen mbreterore nė egzil, pėr t'u prezantuar." "Los Angels Time" e
Kalifornisė, shkruan se: "Geraldine Apponyi u lind ne Budapest mė 6 Gusht
1915. Babai i saj ishte aristokrati Kont Gyula Apponyi de Nagy-Appony dhe
mamaja e asaj ishte Gladys Virginia Steeart, nga njė familje e vjetėr nė
Virginia. Familje, e cila ėshtė nga tė parat nė kėtė vend, ndaj shteti
federal Virginia edhe sot e kėsaj dite mban kėtė emėr, nga qė ka marrė
emėrin e kėsaj familje fisnike e mbretėrore europiane. Ndėrsa, revista e njohur "Time", theksonte se :" Geraldina nga lidhja e gjakut bie kushuri i tetė me ish-presidentin Nikson. Gjyshi i Geraldines, sipas Time, ishte njė oficer i madh nė oborrin mbretėror, Hapsburg.
Por, nė atė kohe mbretėritė e Evropės Qėndrore, po vinin mė nė fund mbas humbjes se
fuqisė. Pasuria dhe prestigji i mbretėrive mbas Luftės sė parė Boterore ra shumė.
Babai i Geraldines vdiq nė 1924, dhe e ėma pas vdekjes se tė shoqit, u martua me
njė oficer Francez. Familja e edukoj Geraldinėn dhe dy motrat e saj nė shkollat
hungareze. Kur ajo ishte 17 vjeēe, fotografia e Geraldinės u bė simbol i bukurisė
tek monarkistėt hungarezė. Njė nga ato fotografitė e cila ka mbrritur origjinale
edhe nė ditėt e sotme pėrdoret nė shumė revista e kartolina.
Ngjarja mė interesante e tij dhe qė ka mbetur enigėm, ėshtė ajo e vitit 1951.
Kur mbreti i shqiptarve Zogu, bleu njė kėshtjell nė njė zonė turistike e cila
quhet Knollwood nė Muttontown, New York, pėrafėrsisht 102,800 dollarė
amerikanė. Kėshtjella 550 hektarė kishte 60 dhoma, dhe mendohet se do tė
pėrdorej si pallati Mbretėror Shqiptarė, ku mbreti Zog kishte nė plan tė
sillte familjen dhe tė gjithė anėtarėt e oborrit mbretėror. Tash flitet se
autoritetet lokale tė ishullit kanė bėrė gati restaurimi i vilės sė mbretit Zog nė SHBA, tė hapin dyert e saj pėr turistėt.
Knollwood, prona qė mbreti Zog, bleu nė vitet 51 nė Long Island do tė
restaurohet. Prona me njė shtėpi gjigande, nga e cila tashmė ka mbetur vetėm
ndėrtesa, gjendet nė fshatin Mutontoun nė zonėn qė i pėrket ishullit tė Long
Island - Nju Jorkut. Gazeta lokale Northender shkruan se ky lokalitet ėshtė i
interesuar nė rinovimin e asaj, ēka quhen King Zogs Gates, si e vetmja gjė
qė ka mbetur nga ajo ēka e lidh Long Island-in, me njė prej figurave mė tė
ēuditshme tė Evropės sė shekullit tė njėzetė. Sipas punonjėses tė zyrės sė
kėtij lokaliteti, Vivian Van Vagner, ideja e restaurimit tė portave hyrėse
ėshtė prezantuar gjatė njė takimi administratės sė fshatit. Kjo administratė i
ka dėrguar kontesė njė studim tė zonės. Unė kam kontaktuar me Departamentin e
Kontesė pėr Parqe dhe po presim pėr njė pėrgjigje, shprehet zonja Van Vanger.
Gazeta vazhdon mė tej duke shkruar se sipas tė thėnave nė popull mendohet se
mbreti Zog synonte sjelljen e familjes dhe tė oborrit tė tij - mbretėror nė Knollwood.
Ky version i historisė gjithashtu shkon mė tej duke pretenduar se zyrtarėt
amerikanė tė doganave e shkatėrruan kėtė plan, duke kufizuar numrin e
patriotėve qė mbreti Zog mund tė merrte nė fshatin e vogėl, ku sapo kishte
blerė pronėn. Mbreti Zog e bleu pronėn e quajtur Knollwood nė vitin 1951.
Ajo ishte njė pronė e ndėrtuar sipas tipit tė Erės sė Artė tė Bregut, erė
kjo qė nisi nė vitin 1891 kur tė pasurit filluan tė ndėrtonin shtėpi me
arkitekturė qė binte nė sy nė Long Island. Kėshtjella nė Knollywood, ishte
ndėrtuar fillimisht pėr manjatin e rrugėve Charles Hudson. Bėhet fjalė pėr
njė kėshtjellė tė ndėrtuar nė vitet 1906 -1907, me 60 dhoma tė derdhura nė
mermer dhe tė skalitura me madhėshti. Pasi mbreti Zog e braktisi
pėrfundimisht pronėn, kishte zėra rreth e rrotull zonės se ai kishte fshehur
nė muret e kėshtjellės thesare. Mbase, kjo ishte arsyeja pse shumė shpejt
ndėrtesa u sulmua nga grabitės tė ndryshėm, ēka shkaktoi dhe shkatėrrimin gradual tė kėsaj prone me domethėnie historike.