Takimi i Fan Nolit me Behar Shtyllën

-- nga Gani Perolli

Në Shqipërinë e Behar Shtyllës dhe padronëve të tij, eshtrat e thara të patriotit Faik Konica do dilnin në “Gjyqin e Popullit” që të dënoheshin. Fan Noli u befasua nga ky shpjegim i Behar Shtyllës.

Fan Noli e kalonte, zakonisht dimrin, çdo vit në Florida. Ishte viti 1964. Fan Noli bashkë më Qerim Panaritin, që vinin nga Bostoni për të shkuar për pushimet dimërore u ndalën në stacionin Pensilvania të New York-ut. Aty u takuan me Behar Shtyllën, atëherë Ministër i Jashtëm i Shqipërisë, që kishte ardhur për vizitë pranë delegacionit të Shqipërisë në Organizatën e Kombëve të Bashkuara.

Në një restorant brënda stacjonit të trenit u ulëm që të bisedonin. Pas përshëndetjeve të zakonshme, biseda nisi kështu:

Fan Noli: Shkëlqesi, si janë punët?
Behar Shtylla: Shum mirë, Hirësi.
Fan Noli: Si e kemi Komandarin? (Enverin)
Behar Shtylla: Mirë, ju bën shumë të fala.
Fan Noli: A mund t'ju bëj një kërkesë?
Behar Shtylla: Fjalë janë këto, Hirësi! Urdhëroni.
Fan Noli: Është për Faik Konicën. Ai e ka lënë një amanet që eshtrat e tij të dërgohen në Shqipëri për ri-varrim. A pranon Governa e juaj këtë gjë?
Behar Shtylla: Ai mund të kthehet në Shqipëri, por duhet të dalë në gjyqin e popullit dhe sipas dënimit të gjyqit të popullit duhet të varroset në varret e të dënuarve për aq kohë sa ta dënojë gjyqi. Pas mbarimit të dënimit mund të rivarroset në varrezat e rregullta.
Fan Noli: Pse të shkojë në gjyq Faik Konica?
Dhe fillon të përshkruajë të gjitha veprat dhe meritat e Faik Konocës, duke filluar me zbulimin e flamurit të Skënderbeut në muzeun e Londrës. Fan Noli në çdo bisedë i referohej Faik Konicës me termin “Ustaj”. Behar Shtylla: Me vjen keq, por ai duhet të dalë në gjyqin e popullit. Pastaj të gjitha varen në vendimin e gjyqit të popullit.

Qerim Panariti më ka thënë se Fan Noli u habit nga përgjigjia e Behar Shtyllës, dhe ishte hera e parë që Fan Noli filloi të krijojë njëfarë dyshimi për qeverinë e Tiranës.

Nuk është aspak i çuditshëm, për ata që e njohin komunizmin e Shqipërisë, shpjegimi i Behar Shtyllës.

Më i habitshëm është fakti që iu deshën Fan Nolit plot njëzet vjetë, prej 1944 e deri në 1964, që të kuptonte se cili ishte rregjimi komunist në Shqipëri.

Kur erdhëm në Amerikë dhe u strehuem në Boston, në Nëntor të vitit 1956, babai i im, Hamit Perolli, i shoqëruar me z. Robis, i cili kryesonte shoqatën e Veteranëve Shqiptaro-Amerikan të luftës së dytë botërore shkoj tek “Vatra” dhe u takua me Qerim Panaritin. Shoqatë e Veteranëve botonte gazetën “Albanian-Amerikan”, në numrin II të botuar në Nëntor të atij viti në faqën e parë është fotografia e mbarë familjes sime, të cilën e kishin marrë nga gazeta Amerikane “Christian Science Monitor”. Në atë kohë “Shoqata e Veteranëve” dhe “Vatra” kishin qëndime të ndryshme politike, por ruajshin një miqësi të mirë përsonale. “Shoqata e Veteranëve” kishte qendrim antikomunist dhe pro-amerikan, kurse “Vatra” mbante qëndrim të mire ndaj regjimit komunist të Tiranës dhe një qëndrim kritikues ndaj politikës së jashtme të Amerikës.

Më vonë së bashku me z. Panaritin kemi vizituar Fan Nolit në banesën e tij modeste në Boston dy herë. Në atë kohë nuk na u duk me vend t’i kërkonim Fan Nolit të fotografoheshim së bashku si kujtim, po ashtu nuk e kishim përvojën që të kërkonim nënshkrimin e autorit për librat e dhuruara.

Në një rast Fan Noli zhvilloi një bisedë me babain tim mjaft interesante për largimin tonë nga Shqiperia, këtu nuk do të zgjatem me këtë, sepse kërkon një trajtim të veçantë në një shkrim tjetër.

Fan Nolin e kemi parë shumë herë tjera duke dhënë meshë në kishën e Shën Gjergjin në Boston dhe New York. Pas meshës, zakonisht jemi ndalë që të përshëndeteshim me të.

Për fat të keq, u deshën afërsisht edhe njëzet vjetë të tjera pas bisedës së Fan Nolit me Behar Shtyllën, që të plotsohej amaneti i Faik Konicës.