PABARAZIA GJUHËSORE E SHQIPTARËVE NË MAL TË ZI

-- nga Dr. Nail Draga, 17.1.2007

Pabarazia e vazhdueshme gjuhësore e shqiptarëve ne Mal të Zi, deshmon në mënyrë transparente pabarazinë kombëtare ne ketë mjedis shumëgjuhësor qe është në kundërshtim flagrant me Kushtetuten dhe standardët demokratike ndërkombëtare

Trajtimi i çështjeve nga fusha e barazisë gjuhësore në Mal të Zi si mjedis shumëkombesh dhe shumëgjuhësor nuk janë çështje e re dhe e panjohur. Ne sajë të struktures së popullsisë e cila dëshmohet edhe nga regjistrimi i popullsisë në vitin 2003, dëshmohet në mënyrë transparente se ky mjedis është specific, jo vetëm për regjionin por edhe më gjerë, sepse asnjë popull nuk është shumicë dominuese numërike. Andaj duke marrë parasysh një konstatim të tillë përkatësia gjuhësore gjegjësisht barazia gjuhësore e popujve përkatës në Mal të Zi, paraqet çështje me interes të veçantë. Por, kur ceket një çështje e tillë nuk ka dilemë se vend të veçantë zë gjuha shqipe si e vetmja gjuhë me origjinë josllave sikurse edhe shqiptarët si popull. Këtu kryesisht kemi të bëjmë me pjesëtarët e popullit shqiptarë të cilët si popullsi autoktone janë të pranishëm ne pesë komuna në kuadër të Malit të Zi.

Mungesë e vullnetit politik të pushtetit
Por, edhe pse Mali i Zi ka pasur mundësi reale si ne të kaluarën në monizëm por edhe tash në pluralizëm për të qenë shëmbull për të tjerët nuk ka dilemë se ka munguar vullneti politik i pushtetit për avansimin e barazisë së gjuhës shqipe e me ate edhe të shqiptarëve si pjesëtarë te mozaikut të përgjithshëm nacional në Mal të Zi. Madje edhe kur është marrë ndonjë nismë ne ketë drejtim nga viti 1968 e këndej çdo gjë ishte utilitare e asgjë më shumë në sajë te rrethanave shoqërore.
Por, me të drejtë është pritur që përvoja e trashëguar negative nga monizmi dhe tash në pluralizëm të fillojë te eliminohet pikërisht nga 21 maji 2006 prej kur Mali i Zi fitoi pavarësinë pas vitit 1918. Pasi shqiptarët pothuaj në mënyrë unanime kanë votuar për pavarësi, madje duhet thënë haptazi se vota e elektoratit shqiptarë kanë qenë vendimtare, me të drejtë kemi pritur fillim të ndryshimeve pozitive në avansimin e pozitës dhe të statusit të shqiptarëve në Mal të Zi.
Por, një ide e tillë ishte vetëm iluzion, sepse pushteti aktual, ne vend që të tregohej mirënjohes për kontributin e shqiptarëve për demokratizimin e procesve politike dhe pavarësinë e Malit të Zi, vazhdon gjithnjë me të vjetrën.

Pasaportat e reja me gjuhë të vjetër(!)
Një veprim i tillë dëshmohet në mënyrë transparente me rastin e publikimit të tenderit për pasaportat e reja të qytetarëve. Ne sajë të informacionit që disponojmë pasaportat e reja do të shtypen ne dy gjuhë, malazeze dhe angleze, për të gjithë qytetarët e Republikës. Përfaqësuesit e Mininsitrisë së Punëve të Brendshme harrojnë se në Mal të Zi jetojnë edhe pjesëtarët e popullit shqiptarë të cilët kanë gjuhën dhe shkrimin e tyre të veçantë nga gjuhet sllave. Një veprim i tillë sa apsurd dhe i papërgjegjshëm dëshmon se strukturat qeveritare vazhdojnë me të vjetrën duke injoruar kërkesat elementare të shqiptarëve për barazi gjuhësore, kombëtare dhe qytetare.

Nuk respektohet Kushtetuta
Nuk ka dilemë se një veprim i tillë bie ndesh edhe me Kushtetutën aktuale të Malit të Zi(1992), sepse ne ate është shënuar qartë përdorimi i gjuhëve dhe i shkrimeve të tyre, që është definuar në dy nene(neni 9 dhe 68). Kështu në nenin 9 thuhet se "në komunat ku shumica apo pjesë të konsiderueshme të popullsisë e përbëjnë pjesëtarët e grupeve nacionale dhe etnike, në përdorim zyrtar është edhe gjuha dhe shkrimi i tyre".Nga përmbajtja e këti neni del së ekziston një barazi gjuhësore për të gjithë qytetarët, qe kësaj here i përkasin kategorisë së grupeve nacionale dhe etnike., apo më mirë të themi për jo serbo-malazezët. Sa për sqarim duhet thënë se në këtë kategori, që më parë quhej herë pakicë nacionale apo kombësi, bëjnë pjesë shqiptarët, boshnjakët/myslimanët dhe kroatët. Sipas mendimit tonë ky nen meriton një analizë të veçantë, sepse formulimi i tillë jep mundësi për komplikime praktike. Fjala është për definimin preciz të pjesës ku thuhet "pjesë të konsiderueshme", sepse nëse për shumicë çdo gjë është e qartë, për këtë kategori është e paqartë. Vetë fakti se nuk është përcaktuar në përqindje sasia "e konsiderueshme", organet kompetente lehtë mund ta keqpërdorin këtë nen, andaj si i tillë ky nen është i paprecizuar si duhet dhe me mundësi të mëdha për komplikime. Nëse ne ato komuna ku shqiptarët janë shumicë si psh. Ulqini, përdorimi i gjuhës shqipe dhe shkrimit të saj nuk duhet për të paraqitur problem të veçantë, por problemet paraqiten në ato komuna ku shqiptarët janë numërikisht pakë siç është psh. Rozhaja(4%).

Barazia gjuhësore e drejtë natyrore
Andaj duke marrë parasysh këtë të dhënë jemi të mendimit së kjo çështje është dashur të definohet ndryshe, sepse e drejta e përdorimit të gjuhës është e drejtë natyrore dhe universale e çdo populli në çdo mjedis. Kjo çështje nuk bën të kufizohet në shifra të ndryshme numërike sepse ne shtetet demokratike barazia e gjuhëve është e drejtë elementare e barazisë nacionale.
Barazisë së gjuhëve i është kushtuar kujdes edhe në kapitullin e pestë të Kushtetutës (neni 68) e cila është enkas për grupet nacionale dhe etnike. Më një fjalë del së kemi një mbrojtje të veçantë të tyre, me çka dëshmohet praktikisht se Mali i Zi sa i përket kushtetutës është shtet nacional e jo qytetar, sepse po të ishte i tillë, ky kapitull nuk ka pasur nevojë të ekzistojë.
Duke u bazuar ne përvojën e deritashme të diskriminimit të vazhdueshëm praktik të gjuhës shqipe në relacionet ekzistuese politike në Mal të Zi, është iluzore të pritet së do të bëhën kthesa pozitive në këtë aspekt, sepse për diçka të tillë nevoitet vullneti politik i pushtetit.

Papërgjegjësia e pushtetit vendor të Ulqinit
Sa i përkët kësaj çështje me të drejtë është pritur qe të bëhën kthesa pozitive ne komunën e Ulqinit, sepse nga viti 1990-2006, pushtetin lokal e kanë pasur shqiptarët permes subjektëve të ndryshme apo në koalicion (LDMZ(1990-1996), LDMZ-LLMZ (1996-1998), LDMZ-UDSH(1998-2002), UDSH-LDMZ-PPD(2002-2006), por më gjithë premtimet e dhëna në fushatat parazgjedhore pothuaj çdo gjë është si më parë, që është për çdo kritikë.Madje jemi dëshmitarë se në parlamentin lokal të Ulqinit në rend të ditës janë venë shumë çështje, madje edhe stërpikja e mushkajave ndërsa çështja e barazisë së gjuhës shqipe dhe shkrimit të saj nuk është trajtuar asnjëherë.
Edhe pse ne lidhje mbi ketë temë mund të flitet gjatë me ketë rast po theksoj vetëm tre raste të cilët dëshmojnë në mënyrë transparente papërgjegjësinë e pushtetit vendor të Ulqinit.
1.Ne qershor të vitit 2003 me inisiativë të Ministrisë së Turizmit edhe në territorin e komunës së Ulqinit janë vendosur tabelat për monumentet kulturo-historike dhe turistike. Tabelat kishin mbishkrimin ne dy gjuhë ate malazeze dhe angleze, por jo edhe ne gjuhën shqipe.
2. Ndërsa në muajt gusht- shtator 2006 nga ana e NP"Crnagoraput" u vendosen tabelat e vendbanimeve e ate vetëm ne gjuihën malazeze, duke injoruar në tërësi gjuhën shqipe. Si ne rastin e parë ashtu edhe atë të dytë ka munguar reagimi i pushtetit vendor të Ulqinit duke demaskuar një veprim të tillë të subjektëve përkatëse që është ne kundërshtim flagrant me barazinë e gjuhëve ne ketë mjedis.
3.Ndërsa kulmi i këti turpi nga ana e pushtetit vendor të Ulqinit arrin me rastin e votimeve të 10 shtatorit 2006. Fjalen e kemi për një vendvotim të ri i cili i shtohet regjistrit të vendvotimeve të komunës së Ulqinit. Vendimi për të themeluar një vendvotim të ri për fshatin e Selitës ishte i qelluar sepse një nevojë e tillë ka qenë edhe më herët, por është skandaloze emërtimi i ti vendvotimi, në saje të emrit të një lagjeje apo të një patronimi të banorëve të fshatit Selitë e ate në varianten sllave Gjonoviq(!), Nëse kanë dashur ta emërtojnë ketë vendvotim me emrin e lagjës atëher është dashur Gjonaj si njihet ne popull e jo ne variantin sllave(!).
Një veprim i tillë absurd është turp për të gjithë ne por ne veçanti për punonjësit e administratës komunale në Ulqin. Por, nuk është për të befasuar një veprim i tillë i kësaj administrate sepse ne mënyrë identike kanë vepruar edhe me herët. Sepse ne vend që të evidentohet vendvotimi i fshatit Brajshë e kanë evidentuar si vendvotimi Objekti Osmanoviq e po ashtu edhe vendvotiminë Bojkë si vendvotimi Objekti Smajloviq(!).
Nuk ka dilemë se veprimet e tilla të administrates komunale të Ulqinit janë anakronike të bëra nga individ të papërgjegjshëm të cilëve iu mungon dinjiteti njerëzor dhe profesional.
E tërë kjo papërgjegjësi nuk ka dilemë se iu takon atyre subjekteve të cilët kanë udhëhequr pushtetin vendor(2002-2006) ku ne ketë mandat madje kanë pas formuar koalicionin trepartiak(UDSH-LDMZ-PPD) të quajtur me emrin "Shqiptarët bashkë". Për fat te keq koha e dëshmoi se një koalicion i tillë ishte vetëm formal sepse nuk ka egzistuar sinqeriteti dhe gadishmëria për bashkëpunim korekt për një qeverisje optimale lokale sepse janë manifestuar në mënyrë perfide interesat personale, klanore e partiake.
Madje egzistojnë argumente të mjaftueshme për të konkluduar se ky mandat ishte qeverisja me e dobët lokale që ka pasur Ulqini nga viti 1990 e kendëj.
Andaj përbërjes së re parlamentare e cila ka dalur nga zgjedhjet lokale të 10 shtatorit 2006 e ate kryesisht Forcës si subjekti më i madh politik në kuadër të subjektëve që përbëjnë shumicën në kuvendin komunal të Ulqinit, i takon të përpiqet për të eliminuar këto devijime të cilat janë të dëmshme për të gjithë qytetarët në përgjithësi dhe shqiptarët në veçanti.

Gjuha nuk është çështje private
Një veprim i tillë thënë më së buti është papërgjegjësi e subjektëve përkatëse politike, sepse kjo nuk është çështje partiake dhe private por ekskluzive kombëtare. Dhe ata të cilët nuk patën guxim që këtë çështje për vite të tëra ta vejnë në rëndin e ditës të pushtetit lokal, nuk kanë të drejtë morale të premtojnë se në të ardhmen do të punojnë në këtë drejtim, sepse kësaj propagande parazgjedhore nuk i bëson më askush.
Deri sa shqiptarët dokumentet e tyre personale si letërnjoftimi, pasaporta,çërtifikatat dhe dokumente të tjera t i kenë vetëm në gjuhën sllave, dëshmon në mënyrë transparente diskriminimin praktik të gjuhës shqipe.Veprimet e tilla të pushtetit duke injoruar elementin kryesor të identitetit kombëtar të një populli dëshmon për aspiratat asimiluese të ati pushteti.

Hipokrizia e pushtetit republikan
Se pushteti republikan mund të veprojë në mënyrë të drejtë kur ato duan dhe është ne interesin e tyre, dëshmon e dhëna se me rastin e votimeve të përgjithshme parlamentare republikane, apo siç ishte rasti i referendumit (21 maj 2006) shqiptarët fletëvotimet e tyre i kanë të shtypura edhe në gjuhën shqipe. Një veprim i tillë nuk ka dilemë se është pozitiv dhe në favor të barazisë gjuhësore të shqiptarëve, por një veprim i tillë është iritues sepse ka dimensionin e veçantë e ate kryesisht për të fituar pikë politike te elektorati votues por edhe të faktori ndërkombëtar.
Nuk ka dilemë se nga një veprim i tillë del qartë hipokrizia e pushtetit që paraqet një manipulim momental, sepse kur i njëjti vendim është i marrur nga Kuvendi republikan për fletëvotimet edhe në gjuhën shqipe, pse nuk veprohet ne të njëjtën mënyrë edhe me dokumentat e identitetit personal për shqiptarët në Mal të Zi. Por, edhe pse një hipokrizie te tillë i ka dalë boja dhe është transparente për çdo kënd, me të drejtë bëhet pyetja deri kur do të vazhdohet me të vejtrën duke injoruar barazinë gjuhësore në mënyrë praktike të qytetarëve shqiptarë ne ketë mjedis.

Qendrim indiferent nga Ministria e Pakicave
Edhe pse nga data 10 maj 2006, në Kuvendin e Malit të Zi është miratuar Ligji për Liritë dhe të Drejtat e Pakicave, deri me tash nuk kemi asnjë ndryshim pozitiv edhe pse nga data 10 nëntor 2006, ka qenë e udhës për të filluar zbatimi praktik i tij që do të ishte ne favor të barazisë së popujve pakicë në Mal të Zi. Qendrimi indiferent nga ana e Ministrisë së Popujve Pakicë pikërisht ne lidhje mbi ketë çështje shumë të rëndësishme dëshmon paaftësinë e tyre për tu ballafaquar me ralitetin.
Nëse edhe me tutje veprohet si më parë duke qenë dekor i qeverisë e jo duke u marrë me çështjet kyçe që kanë të bëjnë me identitetin kombëtar ne rastin konkret të shqiptarëve me të drejtë bëhët pyetja se për çka është dhe kuj i shërben një ministri e tillë.