KOMUNIKIMI I MUNGUAR KULTUROR MBARËSHQIPTAR

-- nga Dr. Nail Draga

Nëse në të kaluarën në sajë të rrethanave politike nuk kanë egzistuar mundesitë për një komunkim normal kulturor për shqiptarët në hapësirën e tyre etnogjeografike, në rrethana të reja shoqërore pas rënies së sistemit monist komunikimi kulturor mbarëshqiptar para së gjithash është obligim moral, kombëtar dhe institucional, ndërsa nuk ka dilemë se ne ketë aspekt përgjegjësia kryesore bie mbi Tiranën dhe Prishtinën sepse ata janë dy kryeqendrat kryesore të botës kulturore mbarëshqiptare

Mungon subjekti i manifestimeve mbarëkombëtare

Ne lidhje mbi komunikimin kulturor mbarëkombëtar nuk duhet të jemi rob të vetvehtës, por duhet pasur vizion dhe ide se si çështjet e tilla të avansohen në krahasim me të kaluarën. Nëse për shumë çka si ne të kaluarën por edhe tash mund te ketë arsyetime për mosfunksionimin ne nivel të kësaj çështjeje jo vetëm të identitetit tone kulturor është koha e fundit ne ketë asspekt të bëhën ndryshime cilësore. Nuk ka dilemë se përgjegjësinë kryesore ne lidhje me diemensionin kulturor e ka Ministria e Kulturës së Shqipërisë, sepse ajo duhet të jetë nismetare dhe bartëse e veprimtarive të tilla. Madje kjo ministri e ka obligim moral dhe profesional një veprimtari të tillë sepse financohet nga buxheti i shtetit. Eshtë çështje tjetër se sa individet e punësuar ne ketë ministri dhe stafi i saj drejtues janë të angazhuar drejtpërdrejt për çështjet përkatëse në rrafshin mbarëkombëtar.
Fillimisht mendoj se duhet të themelohet Drejtoria e veprimtarive kulturore mbarëkombëtare e cila do të përfaqësohej nga individet kompetent, të cilët janë dëshmuar me punën e tyre profesionale. Nuk do të thot se një subjekt i tillë të mos egzistojë edhe në Prishtinë në kuadër të Ministrisë së Kulturës pranë Qeverisë së Kosovës, por Shqipëria duhet të jetë model për të tjerët, sepse ajo është atdheu i gjithë shqiptarëve. Një subjekt i tillë nuk duhet të jetë sa për formë, sepse të tillë egzistojnë mjaft, por të jetë i veçantë dhe të dallohet me projekte të realizuara në mënyrë praktike.
Vetëm ne ketë formë të impenjimit do të bëhet ndarja nga e kaluara e cila në ketë aspekt ka qenë jo e favorshme dhe në kundërshtim flagrant të identitetit kulturor mbarëkombëtar.
Pasi tash janë eliminuar barrierat nga e kaluara moniste në pluralizëm egzistojnë të gjitha mundësitë për veprime cilësore në fushën e kulturës, shkencës dhe të artit, madje duke pasur edhe mbeshtetje financiare nga buxheti qeveritar. Sepse edhe idetë dhe projektët më të arrira nëse nuk kanë mbeshtetje financiare janë ide të shkruara në letër e asgjë më shumë. Andaj është obligim i strukturave përkatëse që për veprimtaritë e ndryshme mbarëkombëtare të mos bëhën pengesë e realizimit të tyre, por përkundrazi të angazhohen për realizimin e tyre me mbeshtje të nevojshme kadrovike e materiale.

Rilindja kulturore mbarëshqiptare

Në sajë të një komunikimi të këtij niveli nuk ka dilemë se do të imponohen situata të tjera në rrafshin kulturor mbarëkombëtar. Një komunikim me vlerat e veta të padiskutueshme të krijuesve të fushave të ndryshme qofshin nga Tirana, Prishtina, Shkupi, Presheva apo Ulqini do të shpalosin vlerat e mirëfillta dhe të panjohura për opinionin e gjerë shqiptar, jo vetëm për hapësiren etnogjeografike por edhe më gjerë. Dhe duke e trajtuar ne ketë mënyrë kulturën si faktorin bazë të identitetit tonë kombëtar dhe të bashkimit shiprtëror nuk ka dilemë se janë krijuar kushtet për një rilindje kulturore mbarëkombëtare. Një ide e tillë e konceptuar nga rilindasit tanë përfundimisht nuk është më dëshirë por realitet që mvarët tërësisht nga angazhimi konkret i strukturave dhe subjektëve përkatëse. Andaj në lidhje me ketë çështje nuk kanë vend paragjykimet ideologjike nga e kaluara që për ne shqiptarët ishte fatale, por duhet punuar me vizion të qartë për të ardhmen.

Manifestimet tradicionale mbarëkombëtare

Duke filluar nga viti 1991 e më pas në disa manifestime të cilat tashmë janë bërë tradicionale kanë qenë të ftuar të marrin pjesë përfaqësues të ndryshëm nga hapësira mbarëkombëtare. Kujtojmë me ketë rast festivalet e ndryshme, takimet letrare, ekspozitat artistike, sesionet shkencore etj.
Organizatorët e tyre veprimtarive duhet patjetër ti kushtojnë rëndësi hapësirës sonë etnogjeografike duke ftuar individ të ndryshëm të cilat posedojnë vlera të mirëfillta. Padyshim, ftesat duhet të jenë institucionale e jo private, sepse si të tilla ata subjektivizohen nga individ të ndryshëm të cilët edhe në këso rastesh duan të përfitojnë në aspekte të ndryshme duke mos përjashtuar edhe dimensionin politik.

Dy shembuj nga shqiptarët në Mal të Zi

Nga viti 1991 te shqiptarët në Mal të Zi disa manifestime të cilat janë organizuar nga subjekte të ndryshme të shoqërisë civile(OJQ) kanë marrë edhe karakterin mbarëkombëtar. Kujtojmë me ketë rast veprimtarinë tradicionale letrare "Kalimerja poetike" e cila organizohet tash 15 vite në sajë të angazhimit të "Art Club-it" nga Ulqini. Ne ketë manifestim kanë marrë pjesë poet eminent nga e tërë hapësira mbarëkombëtare, por edhe të tjerë në cilësinë e mysafirëve. Si e tillë kjo veprimtari është e vetmja gjatë verës në tërë hapësirën mbarëkombëtare. Edhe pse veprimtari poetike elitare organizatori vazhdimisht ka pasur vështirësi për sigurimin e fondëve materiale, që ka ndikuar në përmbajtjen por edhe zgjatjen kohore të saj.
Po ashtu duhet cekur se nga viti 2003 në organizim të SHKA "Rapsha" filloi Festivali Folklorik Mbarëkombëtar i cili është mbajtur në muajin gusht të vitit 2003 në Vitojë të Malësisë së Madhe(Tuz). Kjo veprimtari folkorike e cila ishte e para e këti niveli, është financuar tërësisht nga diaspora e Malësisë e cila jeton dhe punon kryesisht në SHBA, ndërsa nga strukturat qeveritare jo që nuk është mbeshtetur financiarisht, por janë paraqitur pengesa të ndryshme subjektive që në mënyrë indirekte kishin si qellim mos mbajtjen e këti festivali. Festivali i dytë më radhë është mbajtur në vitin 2005 ndërsa i treti parashihet të mbahet me 2008.
Andaj duke ditur rrethanat dhe situatën aspak të volitshme financiare të organizatorëve të veprimtarive të tilla kulturore është obligim moral dhe institucional që këto veprimtari të mbeshtetën financiarisht, sepse si të tilla nuk janë të karakterit lokal por mbarëkombëtar.
Nuk ka dilemë se manifestime të tilla ka edhe në pjesët tjera të hapësirës mbarëkombëtare të cilat kanë krijuar fizionominë dhe përmbajtjen e tyre, andaj kjo çështje mbetet vazhdimisht e hapur për mbeshtetje institucionale. I njëjti vlerësim vlen edhe për manifestimet të cilat sa kanë filluar siç është Festivali i këngës qytetare i cili është mbajtur në Gjakovë në muajin shtator të këti viti, që pretendon të jetë tradicional.

Nevojitet strategjia e komunikimit kulturor

Ashtu si edhe në veprimtaritë tjera edhe në dimensionin e kulturës deri më tash ka munguar strategjia e komunikimit kulturor mbarëkombëtar. Në ketë aspekt përgjegjësia kryesisht bie mbi Tiranën dhe Prishtinën, sepse këto janë kryeqendrat e botës kulturore shqiptare. Andaj është koha e fundit që ne ketë drejtim përfundimisht të merren hapa konkret që do të ishin në favor të strategjisë së komunikimit kulturor. Një vizion i tillë nuk duhet të jetë vetëm për një mandat të strukturave udhëheqëse por për një kohë më të gjatë, ashtu si punohet kudo ne ato mjedise ku subjektët përkatëse udhëhiqen nga individet profesionist të dëshmuar. Nuk ka dilemë se për mbarëvajtje të punëve në ketë dimension patjetër duhet të ekzistojë politika kulturore e institucioneve përkatëse e cila duhet të jetë model edhe për institucionet tjera të strategjisë mbarëkombëtare.