HYRJE | HISTORI | LETĖRSI | FOTOGRAFI | LAJME | INFO | RRETH NESH |     FJALA e LIRĖ


Kontakto: [ ] ose [ Kontakti ]

 
  [ Prapa ]


Krijuesit shqiptarė nė Greqi nė Antologjinė e Prozės dhe Antologjinė e Poezisė

-- nga Pierre-Pandeli Simsia, Nju Jork

Pierre-Pandeli Simsia Jemi nė muajin Mars.
Nėse kujtesėn tonė do t'a ēojmė 16-17-tė vjetė tė shkuara, pikėrisht nė muajin Mars do tė na dalin ato skena rrėnqethėse dhe tepėr tė dhimbėshme, kur Shqipėrisė mėmė po i shkėputeshin bijtė dhe bijat e saja tė urritur, tė babėzitur pėr tė parė botėn e jashtėme pas njė izolimi totalitar pesėdhjetė vjeēar... Vargu i gjatė dhe i pėrditshėm i moshave dhe profesioneve tė ndryshme, qarje fėmijėsh, rrėnkime, dridhje nga tė ftohtit ecnin drejt njė shteti tė huaj, drejt maleve, natėn, nė mes shiut, erės dhe tufanit, mes egėrsirash nė pyje, nė male, nė tokė tė panjohur, drejt njė shteti tė huaj, pa e ditur as ata vetė se kush do t'i priste...
Po ecnin ata, ėndėrrimtarėt e njė bote imagjinare tė paparė ndonjėherė, ata, qė iu mohua pėr vite e vite me radhė e drejta e lirisė e tė shprehurit, e tė jetuarit lirshėm nė vendin e tyre, e rinisė sė munguar, ata, tė urriturit, tė ushqyerit me tollona, ata... , duke lėnė pas vatrat, prindėrit, gjithė tė dashurit e tyre, tokėn, trashėgim tė tė parėve, varret e prindėrve dhe tė parėve tė tyre, tokėn e shtrenjtė ku u lindėn dhe u rritėn...
Nė vargun e gjatė dhe tė pafund tė tė ikurve ishin edhe ata, krijuesit e shumtė, qė shpirtit tė tyre poetik dhe letrar iu mohua e drejta e tė krijuarit dhe e tė botuarit nė tokėn e tyre, pėr t'iu hapur rrugėn atyre, tė pėrkėdhelurve tė regjimit komunist gjakatar shqiptar, bijtė e betuar besnikė tė atij regjimi, qė i shėrbenin me devotshmėri, duke ui dhėnė e drejta tė krijonin duke i bėrė elozhe dhe lėpirė prapanicėn partisė shtet komuniste vrastare shqiptare.
Edhe pse nė tokė tė huaj, me popull, gjuhė dhe tradita tė huaj, duke bėrė punėt mė tė rėndomta, jashtė, shumė larg profesionit tė tyre, me njė emėr tė tjetėrsuar, emigrantė, refugjatėt shqiptarė, shpirti i tyre krijues letrar ishte njė burim i pashtershėm frymėzimi. Ata ditėn ta mbledhin atė "ujė" pėr tė qenė i pavdekshėm, pėr tė gjithė ne tė ikurit nga vendi ynė.
Me "ujėt" e atij "burimi" te rrjedhshėm plot dhimbje dhe mall, plot dashuri dhe fantazi do tė shuhej pak etja e madhe e emigrantit per vendin dhe njerėzit qė lanė pas, do tė freskohej shpirti i pėrvuajtur i emigrantit fatkeq i pėrbuzur nė tokė tė huaj.
Maska e ditės - antologji Ėshtė pėrsėri ky muaj Mars i kėtij viti 2007 ku ata, tė ikurit e asaj kohe tė largėt, krijuesit letrarė tė vendosur nė shtetin fqinj, Greqi, mė sjellin nė duart e mija njė thesar plot dritė dhe margaritarė; dy Antologji: Antologjia e Prozės dhe Antologjia e Poezisė tė poetėve dhe shkrimtarėve shqiptarė qė ndodhen nė Greqi, 1990-2006.

"Maska e ditės" titullohet Antologjia e Prozės dhe "Qiejt e shpirtit" titullohet ajo e poezisė. Drejtoresha e kėtyre dy Antologjive, artisja e mirėnjohur shqiptare qė pėr vite me radhė i ka dhėnė shumė artit shqiptar Merita Dabulla, sė bashku me kolegėt e saj, grupit tė punės kanė ditur me mjeshtėri tė pėrzgjedhin materialin pėr t'i vendosur nė kėto dy Antologji.
Nuk ėshtė punė e lehtė, ėshtė tepėr e vėshtirė, por me ndihmėn e njerėzve tė shquar tė artit dhe letrave shqipe, Redaktorit, Shkrimtarit tė mirėnjohur Hiqmet Meēja, Shoqatat "Lite Art", Klubi "Drita", "Fjala e lirė" si edhe komisioni i grumbullimit tė materialeve zotėrinjtė Agim Basha, Myslim Maska dhe Pirro Loli, me kopertinė tė Leonidha Bullgarit, dy antologjitė janė vepra tė arrira tė shqiptarėve qė jetojnė dhe punojnė nė Greqi.
Mjafton tė hapėsh portėn hyrėse tė kėtyre dy pėrmbledhje nė prozė dhe nė poezi, ėshtė e vėshtirė tė shkėputesh, tė dalėsh pastaj prej saj.
Temat e ndryshme qė trajtojnė krijuesit shqiptarė janė tepėr tė larmishme, sa tė dhimbėshme, aq edhe tė dashura dhe tė pėlqyera. Jo vetėm ata lexues qė e kanė shpirtin e tyre tė ndjeshėm, por edhe njeriu mė i durueshėm ndjen dhimbje, brengė, mall, pse jo edhe pėrlotesh. Po po, pėrlotesh. Ky ėshtė arti, kjo ėshtė mjeshtėria dhe filozofia krijuese e autorėve nė dy librat, qė kanė ditur me mjeshtėrinė e mėndjes dhe penės sė tyre t'i pėrcjellin ngjarjet sa reale aq edhe qarta. Kjo ndodh pothuajse nė tė gjitha krijimet, por le tė pėrmend disa prej tyre: Spiro Petromilo, ky artist i skenės dhe kinematografisė nga qyteti i Vlorės nė tregimin etij "Klandestinėt", me mjeshtėrinė e tij tė tė shkruarit, jo pak herė tė bėn tė pėrlotesh dhe tė jetosh bashkė me artin e tij tė krijuar qė na ofron...
I tillė ėshtė edhe autori tjetėr Spiro P. Xhavara nė tregimin e tij "Mėrgimtari". Ky mjeshtėr nė tė shkruar tė mban me ankth gjatė gjithė kohės sė leximit tė tregimit tė tij dhe nė fund... shkrepėtin, shkrepėtin ai mall, mungesė e mėrgimtarit tė shumėpritur e bashkė me shkrepėtimėn shpėrthejnė edhe lotėt...
Qiejt e shpirtit - antologji Mjeshtri i madh i penės Miho Gjini tė merr e tė fut nė botėn e artit duke parė se si vriteshin artistėt nė Shqipėrinė diktatoriale. Tregimi i tij "Vrasja e Artistit", ndoshta ky njė tregim autobiografik i tij, tė duket se ke pėrpara njė libėr tė shkrimtarit tė famshėm gjerman Erih Maria Remark dhe po e lexon.
Dhe vargu i emrave krijues vazhdon, tė tillė janė i mirėnjohuri Primo Shllaku me tregimine tij "Tė nesėrmen e barbarėve", Myslim Maska tė befason me krijimet e tij nė kėtė libėr, i cili paraqitet para lexuesit me tre tregime: "Fqinji", njė tregim shumė i arrirė, "Dritė dhe Hije", "Tregim i bukur shumė apo jo?!.
Njė tjetėr befasi me temė nga e kaluara jo shumė e largėt komuniste shqiptare, shkruan edhe Iljaz Bobaj tregimin "Dosja". Ah ato dosjet e fshehta, tė tmerrshmet dosjet e sigurimit famėkeq shqiptar. Janė ato dosje, qė ai regjim i urryer kaliti njerėzit qė jo vetėm shoku, por vėllai tė spiunonte vėllanė, gruaja burrin e saj..., sipas ngjarjeve rrėnqethėse qė na sjell autori nė "Dosja" "Kutia e duhanit" sjell qytetari himariot Odise Goro, tregimin e tij, duke na sjellė traditėn shqiptare nė kohė lufte. Ajo kuti duhani, e sjellė pėr ngushėllim nga njė mik i familiarit tė shtėpisė ku ka rrėnė zija e madhe, vrasja e djalit tė vetėm nga plumbi i gjermanit, sipas zakonit ēohet nė atė shtėpi. Dhe sipas zakonit duhet ta ndizte cigaren i pari ai qė s'ishte helmuar nga plumbi i gjermanit, por fatkeqėsisht, tė gjithė kishin nga njė plagė...
Nėpėrmjet Internetit gjithmonė jam tėrhequr pas krijimeve tė shkrimtarėve Pirro Loli, Hiqmet Meēja, Nase Jani, Mihallaq Qilleri, dhe gjėja e parė qė bėra kur morra librat pėr t'i lexuar, menjėherė i shfletova fletėt nė emrat e kėtyre shkrimtarėve. Mjeshtėria e tė shkruarit nga Hiqmet Meēja, kėtė herė, mė bėri tė mėsojė edhe "Sekretin e fluturimit"
E mendoja se ē'art do na kishte sjellė Pirro Loli. "Zogjtė prej letre" tė tijtė mė ēuan edhe mua t'i ngjitesha atij mali per tė kapur majėn e tij dhe pėr tė shpuar renė dhe bashkė me Blertėn "eca" edhe unė disa ēaste si dikur, fshatrave piktoreskė dhe ajėrpastėr tė malit Tomorr...
Mjeshtėrinė e tij nė frymėzim dhe nė trajtim si gjithmonė edhe kėsaj here Mihallaq Qilleri na e sjell nė tregimin e tij "Rikthimi i tė vdekurit".
"Xheku im i dashur" e titullon tregimin e tij nje shkrimtar tjetėr i shquar, Dhimitėr L. Gjoka. Tema qė ai ka gjetur dhe e ka trajtuar nė tregimin e tij ėshtė e dhimbėshme dhe shumė kuptimplote. Nė tokė tė huaj, qeni vendas ka mė shumė vlerė se emigranti njeri i huaj, prandaj dhe mjeshtėrisht ky autor e mbyll tregimin e tij me pyetjen: Nga ne tė dy, kush ėshtė qeni dhe kush ėshtė njeriu?"
Tepėr "simpatik" nė kėtė antologji proze vjen edhe i mirėnjohuri Robert Goro me tre tregime. Pas atyre dhimbjeve dhe vuajtjeve qė ke jetuar duke lexuar disa tregime nė libėr Roberti si me magji na i heq ato, pėr tė jetuar disa ēaste intime nė hotel me gruan pa emėr. Edhe pse tė "lodhur" nga ēastet intime tė trajtuara nė tregim, edhe pse Robert Goro kėrkon tė flemė..., "gjumi" nuk na zė. Jetojmė ēastet... me gruan pa emėr...
Artistja nga qyteti i Durrėsit, e mirėnjohura Eglantina Kume sjell Vjollcat, tregimin me tė njėjtin titull, duke na bėrė tė kujtojmė dhe tė festojmė si atėkohė festat e 7 dhe 8 marsit.. Do tė na hajė kohė dhe lexuesi bėhet i bezdisshėm, nėse mund tė jap mendime pėr secilin autor dhe krijimet e tij. Tė mė ndjejnė krijuesit e tjerė, autorė tė kėtyre dy antologjive, qė nuk po ndėrhyj nė krijimtarinė e tyre pėr arėsyet e mėsipėrme.
Edhe pse titulli i librit "Maska e ditės" ėshtė titulli i njė tregimi tė shkurtėr me tė njėjtin titull tė krijuesit Filip Panajoti, mendimi im ėshtė se edhe njė titull tjetėr mund t'i shkonte shumė mirė si: "Malli i Mėrgimtarit", "Klandestinėt", "Pėllumbat e shtetit".
Astrit Hajdini shumė bukur e ka sjellė mesnatėn nė "Sindagma", veē se i duhej bėrė e qartė lexuesit me njė shėnim nė fund tė tregimit se ēfarė dhe kush ėshtė Sindagma. Mirė ata qė jetojnė dhe ne qė kemi jetuar nė Athinė e dimė se ēfarė ėshtė Sindagma, (Vendi, sheshi nė qendėr tė Athinės ku ndodhet ndėrtesa e Parlamentit grek dhe ku ndizen dritat me pemėn e lartė nė Festėn e Krishtlindjeve) ndėrsa lexuesit tjetėr i duhej bėrė e ditur...
Dy Antologjitė e botuara nga shqiptarėt me banim nė Greqi, janė dy libra tė arrirė; njėri me 385 faqe dhe tjetri me 350 faqe. Kjo punė e madhe ėshtė meritė e drejtoreshės Dabulla dhe gjithė grupit tė punės qė kanė punuar pėr kėto dy Antologji me vlera tė larta krijuese artistike.
Nuk besoj tė jetė harruar pa iu botuar edhe ndonjė krijuesi tjetėr shqiptar me banim nė Greqi, megjithėse mė rra nė sy menjėherė mungesa e shkrimtarit tė talentuar Robert Martiko me banim nė Korfuz. Kjo mungesė e tij nė libėr, ndoshta se Martiko nuk ka pasur tregime apo poezi per t'i pėrmbledhur nė kėto dy libra.
Nuk ka vend pėr justifikim, nėse ėshtė harruar pa u vėnė edhe ndonjė krijues tjetėr. Nuk e dėshiroj tė ketė ndodhur ajo qė ndodhi me "organizatorėt" e tė ashtuquajturės "Antologjia e Krijuesve Shqiptarė nė Amerikė", ku redaktorėt (Nga askush nuk u mėsua se si dhe qysh u gjendėn ato redaktore tė asaj Antologjie) gjetėn gjuhėn e shkurtėr tė justifikimit, tė papranueshme nga tė gjithė, duke shprehur edhe "merakun" e tyre se: "Kanė mbetur edhe poetė tė tjerė pa u botuar nė Antologji, pėr shkak tė mungesės sė informacionit, vendndodhjes..."
Ky justifikim ėshtė i papranueshėm dhe qesharak, sepse vetė pyetja tė thotė: "Pse u shpejtuat pėr botimin e asaj Antologjie?"; apo i premtoni lexuesit botimin e njė Antologjie tė dytė..? Qesharake! Autorėt krijues tė dy Antologjive tė shqiptarėve me banim nė Greqi 1990-2006 pėrveē emrave tė sipėrpėrmendur janė edhe: Algert Siqeca, Andi meēaj, Andrea Petomillo, Astrit Hajdini, Bujar Muēa, Dashnor Selimi, Miri Dhrami, Murat Aliaj, Novruz Abilekaj, Vasil, Vasili, Ziko LL. Kaparuni, Agim Basha, Alush Avduli, Ardita Jatru, Arian Bogdani, Armela Hysi, Aristotel Spiro, Arqile Gjata, Bedri Hoxha, Dionis Qirzidhi, Evis Qaja, Eva B. Rudi, Gėzim Stroja, Laureta lamaj, Luan Xhuli, Llambi Gjikuli, Romeo Ēollaku, Rafaela Bregu, Stefan Martiko, Tatiana V. Mici, Ton Zmali, Theodhori V. Baba. Luan Xhuli: "Pa shkak shqetėsimi" / U vonua tė dalė Hėna sonte/ Dhe vajza e madhe tė kthehej nė kohė u vonua/ Qė tė dyja kishin lėnė takim, Hėna me yjet, vajza me moshėn/ Pa shkak u shqetėsova sonte/ Nė njė ēast ndjeva se vajza u bė hėnė e plotė/ Dhe Hėna trokiti nė portėn e dhomės sime/ Qė tė dyja ndrinin nga dashuria/.
Tatiana V. Mici: "Sonte" / S'di nėse jam vetja sonte?!/ As shpirtin tim s'e njoh dhe pse e di qė ėshtė shpirti im.../ Jam e pagjumė dhe pas mesnate/ shkruaj dhe s'mė njohin as vargjet e mi.../ Tė gjitha mbeten pa mua, tė gjitha mbeten jashtė meje/ Dhe koha dhe mendimi, dhe ato qė kanė qenė dhe ato qė do tė vijnė.../ Veē ora troket mbi tavolinė.../

Tė dy librat janė botuar nga Shtėpia Botuese "Bota Shqiptare & Meda Dea"
Botues ėshtė Genti Gjonaj

Drejtoreshė e dy Antologjive ėshtė Merita Dabulla

Merita Dabulla Kush ėshtė Merita Dabulla?

Merita Dabulla u lind m 18 Janar 1957 nė Tiranė.
Ka mbaruar Liceun artistik "Jordan Misja" pėr balet. U emėrua nė tetrin e operas dhe Baletit ku punoi pėr njė kohė tė shkurtėr 1 vjeēare, sepse filloi studimet nė Akademinė e Lartė tė Arteve, nė degėn e dramės, 1976-1980.
Gjatė viteve tė shkollės si studente nė atė Akademi interpretoi njė sėrė rolesh si: "Hajria" nė komedinė "Prefekti", "Nekia" te "Zonja nga Qyteti", "Belina" te "I sėmuri pėr mend" tė Molierit, "Shėrbėtorja" te "Martesa" e Gogolit, te drama "gryka e Nėmur", "E verbėra" dhe "Gruaja e markut", njė spektakėl me "Numra tė zgjedhura Estrade, "Lezja", te drama me tė njėjtin titull, etj.
Talenti si artiste nė teatrin e Operas dhe baletit e bėri kėrcimtare tė mirėnjohur tė atyre viteve. Pėrmend kėtu rolin e saj si kėrcimtare te "Cuca e maleve", "Familja e peshkatarit", "Detashmenti i kuq i grave", "Lola", "Halili dhe Hajria", etj.
Me emėrimin nė tetrin Kombėtar si aktore teatri mbrojti edhe diplomėn nė Estradėn e Shtetit nė komwedinė: "Mimoza pyeti zemrėn" dhe me temė diplomė teorike pėr Historikun e Cirkut tė Tiranės. Nė Cirkun e Shtetit punoi 13 vjetė.
Nė Estradėn e Shtetit dhe nė Cirk ka dhėnė mbi 30-tė premiera tė ndryshme dhe mbi 220 shfaqje nė vit. Krahas interpretimeve tė shumta punoi edhe si spikere dhe si regjisore. Nė tė njėjtėn kohė ka dhėnė edhe mėsim Mjeshtėri Aktori pėr kllounat dhe pantonimistėt. Edhe vetė ka luajtur pantnima si: "gruaja e Ēarli Ēaplinit", etj.
Nė Cirkun e shtetit ėshtė marrė edhe me numra shpejtėsie dhe si prestigjatore.
Ajo qė vlen tė pėrmendet nė jetėn e saj si artiste e formuar ėshtė edhe aktivizimi nė radiotelevizion si prezantuese e Koncerteve variete qė jepeshin ēdo tė shtunė.
Nė radio tirana ka realizuar rubrikėn pėr fėmijė: "dėgjoni emisionin e Pionierit"
Aktorja Merita Dabulla ka dhėnė njė kontribut tė veēantė nė artin kinematografik, duke luajtur nė shumė filma role kryesorė dhe nė shumė tė tjerė role episodikė.
Disa nga filmat ku ajo ka luajtur janė: "Balonat", "Dorta e ngrohtė", "Pesha e Kohės", "Dy herė mat", "Edhe ashtu edhe kėshtu", "Kur hapen dyert e jetės", etj.
Prej 14 vjetėsh artistja e mirėnjohur shqiptare e skenės dhe kinematografisė jeton dhe punonė nė Athinė, Greqi.
Pėr rreth 10-tė vjetė punon nė njė shtėpi botuese greke. Atje mėson mjaft gjėra qė i vlejnė nė punėn e saj nė vazhdimėsi.
Aktualisht ėshtė anėtare e Lidhjes sė Shkrimtarėve nė Athinė nė Shoqatėn "Liter Art", e zgjedhur edhe nė komisionin e saj.
Shkruan nė gazetėn e Athinės dhe nė gazetėn "Tribuna" qė qarkullon nė tė gjithė greqinė. Ėshtė bashkpunėtore e revistės "Iliriana".
Ėshtė aktiviste e palodhur dhe e kudogjendur, duke dhėnė shfaqje me recitime, kėngė, koncerte, promovime librash, konkuruese e shumė aktiviteteve tė tjera.
Ka luajtur edhe nė disa filma artistikė dhe televizivė me aktorė grekė si: "7 vjehėrat e pavdekshme", "Poshtė Akropolit", "Vodkaportokalli", "Kafeja e Harrasė", "Stallat e Erieta Zaimit", "Guzhina Qytetare", etj.
Dashuria pėr Artin dhe Letėrsinė bėnė qė tė ndėrmarrė botimin e kėtyre dy Antologjive, dy vepra tė mirėfillta, me krijimtarinė e shkrimtarėve dhe poetėve tė ardhur nga Shqipėria, qė jetojnė nė Greqi. Ky ėshtė njė kontribut edhe i brezave qė ndodhen nė atė vend. kėta breza, qė vazhdojnė tė lexojnė, tė shkruajnė dhe tė lexojnė gjuhėn tonė tė bukur, si "Gjuhė Perėndie", siē thoshte Naimi, do tė lexojnė nė mes tė tjerash edhe poezitė edhe tregimet e bukura tė kėtyre dy antologjive tė autorėve shqiptarė, qė po botohen nėn kujdesin dhe pėrkushtimin e bashkatdhetares sė tyre Merita Dabulla.

Duke u njohur me veprimtarinė e pasur tė kėsaj artisteje shqiptare ndjen dhimbjen e thellė edhe pėr shumė artistė dhe intelektualė tė tjerė qė i janė larguar dhe vazhdojnė t'i largohen Shqipėrisė mėmė. A do t'i kthehemi ndonjė ditė tokės mėmė? Tė gjithė e dėshirojmė tė punojmė, tė krijojmė, tė jetojmė nė tokėn tonė, por... Le t'ia lėmė kohės...

Shkoder.net... - Fjala e Lirė | Tė drejtat e rezervuara