Rruga e mundimshme e Kosovës drejt Pavarësisë

-- nga ROMEO GURAKUQI*

Objekti i trajtesës së mëposhtme është të risjellë në vëmendje të opinionit, historinë e trajtimit juridik të: 1. procesit konstitucional të shkëputjes së Kosovës nga Serbia; 2. të procesit të heqjes “konstitucionale” të autonomisë federative të Kosovës nga ana e Serbisë; 3. të ballafaqojë këto dy procese juridike të përkundërta me tre parime themeltare të së drejtës ndërkombëtare në njohjen e pavarësisë së një shteti: parimin e vetvendosjes, mbrojtjen e një populli nga genocidi dhe doktrinën e uti possidetis. 4. të argumentojë se statusi i ardhshëm i Kosovës, nuk mund të ketë fill të ndryshëm shqyrtimi nga diplomacia perëndimore nga startet e ndjekura edhe për njësitë e tjera federative të ish RSFJ. 5. se kuadri legal i krijuar mbi Kosovën në kornizën e të drejtës ndërkombëtare nga Rezoluta 1244 ka qenë vetëm një situatë e përkohshme juridike dhe plotësisht paradoksale nga pikëpamja teknike, e ndërtuar nga nevoja e kompromisit politik me Rusinë postdiktatoriale; 6. se paketa e Presidentit Ahtisaari është vetëm një rikthim logjik i të drejtës ndërkombëtare mbi Kosovën afërsisht në të njëjtat linja që kjo e drejtë është zbatuar edhe për njësitë e tjera shtetformuese të ish RSFJ.

A. Disa konsiderata politike për situatën aktuale
Procesi vijues 120 ditor i bisedimeve të përsëritura u ka dhënë mundësi shqiptarëve dhe ekipit të tyre negociator, të argumentojnë jo vetëm se plani i President Martti Ahtisaari është rruga e kompromisit të mundshëm për t’u pranuar prej shqiptarëve, por njëkohësisht kjo mund të kosiderohet si një periudhë e artë për të filluar procesin e njohjes ndërkombëtare të Kosovës si shtet i pavarur, bazuar në pretendimin dhe faktin e të sjellurit si shtet. Pra, ka ardhur momenti për një argumentim, të bazuar në parimet e të drejtës ndërkombëtare, dhe në logjikën e ndjekur nga komuniteti ndërkombëtar edhe për rastet e shteteve të tjera të ish Jugosllavisë, se Kosova, aktualisht protektorat i OKB, zotëron de facto, të gjitha elementet e shtetësisë. Këto elementë, që në planin e brendshëm kosovar kanë filluar të krijohen nga momenti i shpalljes së Republikës së Kosovës, në planin e jashtëm ndërkombëtar janë njohur deri në nivelin e kushteve të veçanta të krijuara nga Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit (më tej K.S.) të OKB dhe më vështirësi po zgjaten drejt projektit Ahtisari.

Të njëjtën gjë, por në kahun e kundërt, po bën Serbia dhe institucionet e saj: ajo po përpiqet te argumentojë se Kosova, në bazë të të drejtës ndërkombëtare, është pjesë integrale e Serbisë. Serbia, e ndodhur në pozicionin e vështirë të humbjes de facto, të territorit të fituar si plackë lufte nga vendimet e Konferencës së Ambasadorëve në Londër më 1913 (Rezoluta 1244 e KS të OKB përjashtoi autoritetin e Serbisë mbi Kosovën, por pranoi tërësinë territoriale të RFJ), po përpiqet të shpërbëjë përgjegjësinë shtetërore të Serbisë aktuale nga ajo e Serbisë së drejtuar nga Sllobodan Millosheviq. Dhe kjo shpërbërje mund të ndodhë vetëm në rast “harrese” të etnocidit shtetëror të Serbisë, 1998-1999, dhe të historisë politiko-juridike të shkëputjes së Republikës së Kosovës nga RSFJ. Vetëm kjo “harresë” mund ta shpëtojë, mund ta nullifikojë të drejtën e një populli për shkëputje.

Një objektiv mjaft i vështirë, por jo i pamundur, kur mendon se Serbia ka në krah një aleat aq të rëndësishëm dhe aq të fuqishëm si Rusia, trashëgimtare e denjë e Perandorisë Cariste. (Kujtoj se një objektiv të ngjashëm me atë që në axhenden e tij ka Vuk Jeremiq, ka pasur ministri i Jashtëm i Francës së Luigjit të XVIII në Kongresin e Vjenës 1814-1815 Talleyrand: shpërbërja e përgjegjësisë së Francës së epokës së Restaurimit nga përgjegjësia e Francës së përiudhës Napoleoniane, i cili edhe ia pat arritur, por kuptohet, në kushtet e reaksionit restaurues post-napoleonian. Sot jemi në kushte historike krejtësisht të ndryshme, dhe në të drejtën ndërkombëtare, shkëputja dhe formimi i një shteti të ri mund të pranohet kur së paku, konstatohet genocidi, shpërngulja e dhunshme dhe shfarosja pa lënë gjurmë e popullsisë civile, kur qeveria qendrore nuk përfaqëson më prej dekadash popullin e një entiteti shtetformues).

Serbia mund ta realizojë objektivin e saj vetëm nëse SHBA dhe BE do të detyrohen të lëshojnë terren në mbrojtjen e parimeve të së drejtës ndërkombëtare të pranuara botërisht për njohjen e shteteve të reja të çliruara nga zgjedhat kolonialiste, të shpëtuara nga genocidi dhe shteteve të tjera të lindura nga shpërbërja e ish Jugosllavisë, para presioneve anakronike të Rusisë.

B. Kosova de facto shtet
Megjithëse Kosova në këtë moment, në aspektin ndërkombëtar nuk njihet si shtet, ajo zotëron karakteristikat materiale dhe ato të brendshme juridike të shtetësisë. Shtetësia, vertetë është një koncept i rregulluar prej të drejtës ndërkombëtare dhe jo një çeshtje materialisht faktike, por të qenurit materialisht dhe faktikisht shtet është thelbësisht një cilësi ligjore, e cila e bën një entitet parimisht shtet. Shteti, si një përson i të drejtës ndërkombëtare, duhet të zotërojë cilësimet e mëposhme:1.të ketë një popullsi të përhershme; 2. një territor të përcaktuar qartë; 3. një qeveri sovrane; 4. kapacitetin për të hyrë në marrëdhënie me shtetet e tjera.

Rezoluta 1244 e KS të OKB, pas etnocidit të viteve 1998 dhe 1999, dhe ndërhyrjes së NATO-s për shpëtimin e popullit shqiptar nga spastrimi etnik, ka krijuar mbi Kosovën, si njësi e veçantë federative i ish RSFJ, kushtet për zhvillimin e një qeverisjeje të strukturuar sovrane. Kosova, nga 15 maji 2001, ka një “Constitutional Framework for Provisional Self-Government." Kjo “kornizë kushtetuese për vetqeverisjen e përkohshme” e përcakton Kosovën një entitet të veçantë, një protektorat nën administrimin e përkohshëm ndërkombëtar dhe një territor të pandashëm. Kosova ka një sistem ligjor të veçantë, ka një sistem qeverisjeje qendrore dhe lokale të zgjedhur në mënyrë demokratike, ka një sistem të drejtësisë të veçantë dhe kapacitetin de facto për të pritur misionet diplomatike të shteteve të tjera. Sovraniteti i këtyre institucioneve është i kufizuar vetëm nga pozicioni i kreut të Misionit të UNMIK dhe funksioni mbrojtës i KFOR. Është e vertëtë që Rezoluta 1244 respekton sovranitetin dhe integritetin territorial të RFJ përfshi Kosovën, por natyra e këtij sovraniteti ka qenë pastërtisht nominale, përderisa kjo rezolutë, nepërmjet konsiderimit “popull” të banorëve të kësaj krahine, ka njohur në fakt edhe të drejtën për vetvendosje të këtij entiteti. Kosova është de facto protektorat i OKB dhe protektoratet e deritanishmee të OKB kanë përfunduar me pavarësi.

Territori mbi të cilin ushtron aktivitetin qeveria e zgjedhur e Kosovës është gjegjësisht territori i njëres prej 8 njesive të barabarta federative të ish RSFJ, Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës, bazuar në kushtetutën e vitit 1974, që përkon me territorin që Serbia pushtoi nga tokat e konsideruara shqiptare të Perandorisë Osmane më 1913. Me Rezoluten 1244, u ndërmor vetëm hapi i parë për shkëputjen e njësisë federative të radhës së ish Jugosllavisë nga Serbia. Kjo sepse ndarja konsensuale e kërkuar nga shqiptarët, si një opsion i pranuar nga e drejta ndërkombëtare, u kapërcye nga terrori i viteve 1998-1999. Duke njohur realitetet konstitucionale të ish RSFJ, Rezoluta 1244 u përpoq ta trajtonte Kosovën si një prej shkëputjeve të radhës së njësive përbërëse të Federatës jugosllave, por u detyrua të ndiqte një rrugë të ndërmjetme nga nevoja për të bërë llogari me kundërshtimin sistematik të Rusisë. D.m.th., nevoja e një kompromisi politik me Rusinë, krijoi një realitet të pangjashëm juridik në marrëdhëniet ndërkombëtare për Kosovën, me të cilin po duhet sot të bëjë llogari jo vetëm Kosova, por edhe fuqitë perëndimorë në këtë moment final vendimarrjeje.

C. PROCESI INSTITUCIONAL I SHKËPUTJES SË KOSOVËS NGA SERBIA, 1990-1998
Duhet të kujtojmë se, njëlloj si të gjitha njësitë e tjera përbërëse federative të ish Jugosllavisë, Kosova, nën drejtimin e urtë të presidentit të saj legjendar Ibrahim Rugova, ndoqi deri më 1999, rrugët normale të vetvendosjes, duke u udhëhequr nga ky parim udhërrefyes i të drejtës ndërkombëtare, për krijimin e Shtetit dhe përcaktimin e njohjen e kufijve të saj. Delegatët e Kuvendit të Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës më 2 korrik të vitit 1990 miratuan shpalljen e Deklaratës Kushtetuese për Kosovën, si njësi e pavarur dhe e barabartë në kuadër të Federatës Jugosllave. Materializimin kushtetues kjo deklaratë e mori me 7 shtator 1990 në Kaçanik, ku Kuvendi i Kosovës (pas shpartallimit që i bëri Serbia ligjit kushtetues të saj), shpalli Kushtetutën e Republikës së Kosovës. Pas fillimit të proceseve dezintegruese të Jugosllavisë, më 26-30 shtator 1991, në Kosovë u mbajt një referendum mbarëpopullor, i cili njohu konstituimin e Kosovës si shtet i pavarur dhe sovran. Kuvendi i Kosovës, më 18 tetor 1991, miratoi më pas Rezulutën për Kosovën si shtet sovran dhe i pavarur, amandamentet kushtetuese në kushtetutën e Republikës së Kosovës (19 tetor 1991), ndërsa zgjedhjet e lira shumëpartiake për Kuvendin e Republikës së Kosovës, u mbajten më 24 maj 1991 dhe për të dytën herë më 22 mars 1998.

Siç mund të vërehet qartë, tërësia e rregullave ligjore të të drejtës së vetëvendosjes ka pasur dhe ka një impakt të thellë në idenë dhe praktikën e shtetësisë. Ndaj rruga e ndjekur nga liderët historikë të Republikës së Kosovës, fillimisht si njësi e barabartë e RSFJ e më pas si shtet i shkëputur nga Jugosllavia, mund të themi ishte një rrugë e vlefshme nga pikpamja juridike, por politikisht dhe ushtarakisht e pamundur nga pikpamja praktike, për shkak të përmasës së turbulencës që shkaktoi në politikën globale procesi tërësor dezintegrues i Jugosllavisë dhe vonesa që liderët botërorë bënë në dhënien e përgjigjeve të vlefshme këtij procesi mjaft të ndërlikuar, juridik, politik dhe mbi të gjitha ushtarak. Rruga e ndjekur nga udhëheqësit kosovarë u nullifikua nga regjimi ushtarako-policor që Serbia vendosi në Kosovë, që imponoi de facto një përiudhë të gjatë dypushtetesh: pushtetit të krijuar nga liderët e Republikës së Pavarur të Kosovës dhe atë të imponuar ushtarakisht nga regjimi i Millosheviqit, nepërmjet një sërë aktesh me veshje kushtetuese. Për 9 vite, në mes të Europës, ndodhi që qeveria qendroree një shteti nuk përfaqësonte dot një entitet të përbërë nga më shumë se dy milion banorë.

D. PROCESI I HEQJES SË AUTONOMISË FEDERATIVE TË KOSOVËS NGA ANA E SERBISË, 1989-1991
Dhunimi i pozitës juridike kushtetuese të Kosovës, të kushtetutës së 1974, është bërë me një mori veprimesh dhe aktesh antikushtetuese nga pala serbe duke filluar që nga viti 1981. Projekti i shkatërrimit të pozitës konstitucionale është mbështetur në të ashtuquajturin "Libri i Kaltër", ku në kuadër të udhëheqësisë politike të Serbisë, përcaktohej strategjia e veprimit politik për ta ngushtuar dhe rrënuar mëvetësinë kushtetuese dhe politike të Kosovës. Sulmet ndaj pozitës kushtetuese të Kosovës u intensifikuan pas demostratave të vitit 1981. Që nga viti 1981, e sidomos pas debateve kushtetuese të vitit 1988-89, në opinionin serb dhe jugosllav u trajtua e ashtuquajtura "padrejtësi", që i ishte bërë Serbisë në raport me njësitë e tjera federale të Jugosllavisë. Aktet më të rëndësishme antikushtetuese të Serbisë, mbi bazën e të cilave ajo e rrënoi ushtarakisht subjektivitetin politik të Kosovës, janë si më poshtë vijon: amandamentet 4-49, të Kushtetutës së Serbisë, 28 mars 1989; ligji mbi veprimin e organeve republikane në rrethana të veçanta, 26 qershor 1990; Kushtetuta e Republikës së Serbisë, 28 qershor 1990; Ligji mbi Ndalimin e Punës së Kuvendit të Kosovës dhe të Këshillit Ekzekutiv të Kuvendit të Kosovës, 5 korrik 1990; Ligji mbi Pezullimin e Punës së Kryesisë së KSA të Kosovës, 18 mars 1991; vendimi i Kuvendit të Serbisë për shkarkimin e përfaqësuesit të Kosovës në kryesin e RSFJ-s, 18 mars 1991, Kushtetuta e RFJ 27 prill 1991.

E. RRUGA E MUNDISHME DREJT NJOHJES DJE
Në fillimet e procesit të dezintegrimit të ish Jugosllavisë, vendet e Komunitetit Europian (më tej KE) qenë fillimisht pro ruajtjes së unitetit të Jugosllavisë dhe me lejen e autoriteteve federative, u përfshinë në proceset politike të trajtimit të situatës. Shtetet e KE synonin në këtë fazë fillestare, një Jugosllavi të re më pak të centralizuar nga pikpamja konstitucionale. Për të mbështetur lëvizjet politike, shtetet e KE themeluan Komisionin Badinter, një njësi vlerësuese, që ndihmonte me këshilla përfaqësuesit e vendeve të KE për Jugosllavinë. Mirëpo, zhvillimet e vrullshme jugosllave, e bënë gjithnjë e më evidente shpërbërjen e federatës, e kjo ndikoi që në vjeshtën e vitit 1991, vlerësimi i vendeve të KE të ndryshojë. Këto vende u përpoqën të ushtrojnë një lloj ndikimi mbi mënyrën se si do të duhej të menaxhohej procesi. Kjo sepse ishte e qartë që shtete të reja do të lindnin, e me këtë rast do të duhej të krijoheshin disa linja bazore mbi të cilat do të duhej të mbështetej identifikimi shtetësisë. Për këtë, më 16 dhjetor 1991, ministrat e jashtëm të vendeve të Komunitetit Europian shpallën të ashtuquajturen “Declaration on the Guidelines on Recognition of New States in Eastern Europe and the Soviet Union”.

Në bazë të këtij dokumenti, vendet anëtare shprehen gadishmërinë për të njohur si subjekte shtetet e reja, bazuar në standartet normale të praktikës ndërkombëtare dhe realiteteve politike në secilin rast. Deklarata asokohe vendosi një numër kushtesh, për garantimin e minoriteteve, respektimin e kufijve, të cilët mund të ndryshoheshin vetëm me mjete paqësore, nepërmjet marrëveshjeve të përbashkëta, pranimit të një marrëveshjeje për kontrollin e disa armëve, dhe angazhimit për të zgjidhur nëpërmjet marrëveshjes të gjitha çështjet e trashëgimisë shtetërore të RSFJ. Në fund, deklarata përfundonte se shtetet e KE nuk do të njihnin entitetet, të cilat ishin krijuar si rezultat e agresioneve. Është për të ardhur keq që vendet e KE dështuan aso kohë në artikulimin e frazës finale që mund të kishte shmangur shumë orekset nacionaliste të Serbisë, jo vetëm mbi Kosovën: ata ndoshta do të duhej të deklaronin se nuk do të njihnin edhe sovranitetet e shteteve pasuese të Jugosllavisë, të shtrira mbi entitetet e veçanta federative të Jugosllavisë, nepërmjet agresionit ushtarako-policor dhe jo nepërmjet veprimit demokratik dhe konstitucional.

Me kalimin e kohës, vendet e KE paraqiten një element tjetër të ri për sa i përket Jugosllavisë. Nepërmjet “Declaration on Yugoslavia”, këto vende propozuan një procedurë për të përcaktuar kushtet që duhet të plotësoheshin për njohjen: së pari, duhej që vetë entitetet të dëshironin njohjen si shtete të pavarura; së dyti, këto entitete duhej të pranonin angazhimet e përcaktuara në “Guidelines...”; së treti ata duhej të pranonin që mbrojtja e të drejtave njërëzore të minoriteteve të merrej në shqyrtim prej Konferencës mbi Jugosllavinë; së katërti, që këto entitete të përshtasnin garanci kushtetuese dhe politike, se nuk paraqisnin pretendime territoriale përkundrejt ndonjë vendi të KE.

Në këto rrethana, njëlloj sikurse Sllovenia, Kroacia, Bosnja dhe Maqedonia, qeveria kosovare e drejtuar nga Rugova, pavarësisht se në kushtet e pushtimit ushtarak, që në fillimet e veprimtarisë së vet, aplikoi për njohje pranë shteteve të KE. Kërkesa për njohje u shqyrtua nga Badinter Commission. Megjithëse komisioni i lartëpërmendur dha mendimin se statusi si shtet ishte një çështje fakti dhe njohja një çështje deklarative, dhe megjithëse komisioni shkoi përtej pozicioneve tradicionale duke vendosur theksin në të drejtën e popujve për vetvendosje mbi bazat e kufijve ekzistues territorialë, vendet e KE, nën presionin e vendeve mike të Serbise brenda kësaj bashkësie (Greqia dhe disa lobe drejtuese të politikës italiane), hodhën poshtë kërkesen e qeverisë kosovare. Në këtë rast, jo e drejta ndërkombëtare, por arsyet e nevojave politike për kompromis brenda KE ndërhynë në dhënien e një përgjigjeje, që duhej të ishte plotësisht juridike, në një kohë që përgjegjësia politike duhej të ishte para së gjithash humanitare.

F. RRUGA E MUNDISHME DREJT NJOHJES, SOT
Duke kapërcyer tërësinë e ngjarjeve të mirënjohura në historinë e vështirë të mëvetësimit të Kosovës, nga 1991 deri më 1999, më duhet të sjell trajtesën edhe një herë në kohën tonë. Dy janë çështjet me të cilat tashmë po merret intensivisht diplomacia lëvizëve dhe jo lëvizëse e aktorëve kryesorë të politikës globale, pas shpalljes së planit Ahtisaari: 1. Njohja ose jo e pavarësisë së mbikqyrur; 2. territori mbi të cilin do të duhet të njihet kjo lloj pavarësie.

Para së gjithash duhet të nënvizojmë se për arsye historike, juridike dhe politike, të dyja çështjet janë të lidhura dhe të ndërvarura. Ato janë pjesë e aktit të fundit të shpërbërjes së ish Jugosllavisë, krijesës që Franca realizoi në përfundim të Luftës së Parë Botërore, dhe mund të them pa ndrojtje, lindjes së vështirë të shtetit të fundit nga ish RSFJ. Si pasojë e kësaj lindjeje të mundishme, Serbia do të mund të kthehet në kufijtë e saj natyrorë duke pritur procesin integrues në BE, ndërsa Kosova, e banuar historikisht përhershmërisht nga shqiptarë, serbë dhe të tjerë, do të mund të konstituohet si shtet europian, që respekton njimendësisht standardet europiane e të drejtat politike dhe kulturore të barabarta të të gjitha popujve dhe pakicave.

Kostituimi i këtij shteti nuk mund të ndodhë ndryshe veçse brenda territorit të ish KSA të Kosovës. Kjo sepse në të gjithë historinë 16 vjeçare të dezintegrimit të Jugosllavisë, linjat territoriale dezintegruese dhe shteformuese janë bazuar tërësisht dhe pa asnjë përjashtim në parimin e të drejtës ndërkombëtare të UTI POSSIDETIS. Uti posidetis është një parim i përgjithshëm, i cili është logjikisht i lidhur me fenomenin e fitores së pavarësisë, kudo ku ky fenomen shfaqet. Qellimi i tij i vetëm është që të parandalojë që pavarësia dhe qendrueshmëria e shteteve të reja të dëmtohet prej luftrave vëllavrasëse të shkaktuara prej ndryshimit të kufijve që pason tërheqjen e ish administruesve të dikurshëm. Ky parim, i formuluar kështu, nuk është vetëm një parim teorik i shkencëtarëve të së drejtës ndërkombëtare, por ka gjetur zbatim edhe në një interpretim i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, i mirënjohur nga të gjithë, realizuar më 1986 në kohën e shqyrtimit të çështjes Burkina Faso-Mali.

Për të qenë më të qartë le të ndjekim pak historinë: Pas Luftës së Dytë Botërore, në përgjithësi, shtetësia u njoh ose u vendos brenda territoreve të secilës njësi administrative koloniale, kufijtë e të cilave ishin nganjëherë kufijtë ndërkombëtare në mes kolonive të shteteve të ndryshme, ose ishin kufijtë e brendshëm administrativë të një fuqie të vetme koloniale. Kjo praktikë e ndjekur për njohjen e shtëtësisë dhe kufijve ishte një adoptim i parimit të së drejtës romake të uti possidetis, që kishte filluar të zbatohej që me krijimin e shteteve në kolonitë spanjolle të Amerikës Latine. Duke përdorur kufijtë tashmë të vendosur, krijohej thelbësisht mundësia për të identifikuar si territorin në të cilin opsioni i shtetësisë do të ushtrohej, ashtu edhe popullsinë e këtij territori, e cila është e titulluar për ta bërë këtë zgjedhje pavarësimi. Parimi i uti possidetis është tashmë një parim që zbatohet në formë të përgjithshme dhe të padiskutueshme. Gjithashtu është e nevojshme të cilësojmë se në mes parimit të uti possidetis dhe parimit të vetvendosjes, ekziston një marrëdhënie e ngushtë. Në kuptimin normativ më së pari duhet të bazohemi në dy konventat e Kombeve të Bashkuara mbi të drejtat e njëriut, të cilat flasin për të drejtën e vetvendosjes për të gjithë popujt. Zhvillimi i të drejtës së vetvendosjes ka pasur një impakt thelbësor mbi përmbajtjen e kritereve të shtetësisë. Parimi i vetvendosjes ka qenë operativ jo vetëm në procesin e dekolonializmit, por u bë veprues edhe përtej kontekstit kolonial, duke u shtrirë edhe në rastin e dezintegrimit të ish Jugosllavisë, nga i cili proces Kosova s’ka pse të bëjë përjashtim.

Gjithsesi, këto parashikime nuk u japin të drejtën çdo grupi të vetshpallur popull, të formojnë një shtet. Si mund të interpretohet sa më sipër për rastin tonë? Kosova nuk përbëhet nga një grup minoritar brenda një shteti, që kërkon të vetëngrihet në statusin e një populli. Kosova banohet nga më shumë se 2 milion shqiptarë dhe popuj të tjerë, është ish pjesë shtetformuesee Jugosllavisë, njëlloj si Sllovenia, Kroacia, Bosnja, Maqedonia, Mali Zi, Serbia, territor i cili, nga viti 1981 deri më 1999, iu nënshtrua një terrori diktatorial policor të mirënjohur, ndërsa më 1999 popullsia e këtij tërritori iu nënshtrua as më pak dhe as më shumë, por një etnocidi të paparë, ndjekur live nga e gjithë bota. Vetë rezoluta 1244 i cilëson banorët e këtij entiteti “popull”. Rasti i Kosovës nuk është rasti i një grupi popullsie të një territori të një shteti, le të themi si rasti i Quebec në Kanada, ku qeveria qendrore e përfaqësonte popullin në tëresi mbi bazën e barazisë dhe pa diskrimim, por rasti i një populli të barabartë shtetformues të ish Jugosllavisë, që në momentin e trazirës jugosllave iu nënshtrue etnocidit më të pashembullt të fundshekullit të XX, ku nga viti 1990 e deri më 2007 ka qenë e papërfaqësuar në qeverisjen qendrore në Beograd, qoftë në planin republikan qoftë në planin federativ dhe konfederativ.

Kësisoj, Serbia aktuale nuk mund të fshijë këtë boshllek 18 vjeçar mospërfaqësismi institucional dhe politik, dhe nuk mund ta shpërbëjë vetvehten nga përgjegjësia shtetërore e Serbisë së drejtuar nga Millosheviq për genocidin e ushtruar. Kosova është një prej njësive shtetformuese trashëgimtare e ish Jugosllavisë bazuar në kushtetutën e vitit 1974. Ndokush mund të pretendojë se ky status shtetformues i është hequr Kosovës mbi bazën e atyre akteve “kushtetuese” që i dhamë më lart, por kushdo qe ka ndjekur me vëmendje ngjarjet e ish Jugosllavisë dhe ka parë tanket e Millosheviqit mbi Slloveninë, Kroacinë dhe mbi fëmijët e Bosnjës e Kosovës, mund ta kuptojë mjaft mirë se nuk kemi të bëjmë me një akt të vlefshëm për t’u marrë në konsideratë nga pikpamja juridike, përderisa një gjë e tillë nuk është kryer në kushtet normale të funksionimit të mekanizmave demokratikë ligjore dhe referendarë. Kësisoj, vendimi i ardhshëm, bazuar në konceptet ligjore të shtetësisë dhe të vetvendosjes, njëlloj sikurse për të gjitha njësitë e tjera përbërëse të ish-Jugosllavisë, do të duhet të zbatohet edhe në rastin e njohjes ndërkombëtare të pavarësisë së Kosovës. Shqiptarët kanë ndjekur vetë të njejtat rrugë sikurse edhe njësitë e tjera shtetformuese të ish Jugosllavisë, pavarësisht se tanket e ushtrisë serbe e bënë praktikisht të pamundshme ushtrimin e plotë të pavarësisë. Rasti i Kosovës nuk ka asgjë të përbashkët me rastin rajonit të Krajinës në Kroaci, ku kemi të bëjmë me një grup etnik territorial, që asnjëherë nuk i ka pasur të drejta shtetformuese të njohura konstitucionalisht.

Pranimi i paketës së propozuar nga Ahtisaari do të përfaqësojë kthimin më të përafërt në legjitimitetin në të drejtën ndërkombëtare, njohjen e një realiteti juridiko-politik të ndërtuar tashmë nga populli kosovar, ngjashmërisht me popujt e tjerë shteformues të ish RSFJ nga viti 1990, është njohja de jure e të drejtës së një populli për vetevendosje deri në shkëputje, në rrethanat e një shtypjeje genocidale dhe në kushtet e mospërfaqësimit institucional e demokratik nga Serbia nga vitit 1990 deri më 2007. Pranimi i këtij plani do të përmbyllte paqësisht fazën e fundit të dezintegrimit të Jugosllavisë së dytë dhe hapjen e rrugës për integrimin europian të Serbisë dhe europianizimin politik e institucional të Kosovës. Moszbatimi i tij do të shkaktojë një shkëputje të njëanshme të Kosovës dhe një situatë të qartë në Europën Juglindore.