Në kërkim të një Presidenti

1.
Njëra nga komeditë më të njohura të Aristofanit, hapet me një njeri që duket sikur po kërkon për të gjetur një gjësend të humbur rrugëve të Athinës. Është një njeri, të cilit i është vëne barra e rëndë për të gjetë udhëheqësin e ardhshëm të Athinës (le të themi me gjuhën moderne: Presidentin). Pra, Athina e Aristofanit po kërkon një President. Kërkuesi, atij të cilit i është lënë në dorë gjetja e Presidentit (le të themi prapë me gjuhën moderne: Parlamenti) takon rastësisht një njeri p.sh., një politikan të shquar a një gazetar të shquar të Republikës së njohur afrikane të Ishmaelias. Ndalet, dhe mes tyre zhvillohet pak a shumë ky dialog: - Ndal!

Ti më dukesh se je personi ma i përshtatshëm që po kërkoj. -Për çka? -Për President? -Unë President? Nuk bëj unë për President. Në radhë të parë, nuk kam profesionin e përshtashëm. -Pse, çfarë profesioni ke? -Bëj kukureca… Gjithfarë kukurecash, por gjithsesi kukureca. -Ke provuar që di të përziesh të brendshmet e bagëtive? Ke dhënë provën më të qartë se po ashtu do të dish të përziesh dhe punët e njerëzve. - Sidoqoftë, nëse nga profesioni qenkam i përshtatshëm, prapë nuk plotësoj një kusht tjetër, atë të shkollës. Kam veç katër klasë shkollë. -Aha, këtu ç'është e vërteta, na e prish pak planin. Katër klasë janë shumë…". Ky është dialogu i famshëm që është shkruar të paktën tash nja 2400 vjet më parë.

2.
Le të përpiqemi tani ta rindërtojmë dialogun aristofanian, në Tiranën moderne. Në ditën me diellin përzhitës të Tiranës, një njeri me kostum perëndimor, e me emër lindor (diçka si Veli Muh-Muhatedi) a me kostum italo-lindor e një emër perëndimor (diçka si Karlo Bobolino) ndalet përpara Monumentit të Kulturës kombëtare, Xhamisë Ethem Beu m'u në mes të kryeqytetit. I shkurtër, i zi, me bark të kërcyer, i mbytur në djersë dhe njëkohësisht i vetëkënaqur derrësisht. Mban të ngjeshur në vesh një telefon celular dhe flet me zë të lartë, sikur mban një fjalim: Parlamenti: Na duhet një President.

Të kuptohemi, jo për gjë tjetër, jo se një President është i dobishëm a se do ketë gjë në dorë, por ngase dhe vendet demokratike si Pakistani dhe India, kanë President, përse të mos e kemi dhe ne një të tillë? (I drejtohet Popullit, një personazhi të veshur në mënyrë të dyshimtë e që nuk e flet mirë gjuhën letrare, gjithnjë duke i folur nga celulari). Të caktojmë ty, që ta gjesh. Populli: Vallahi, një President dhe mundem me e gjetë! Po ku se? Parlamenti: Gjeje tek unë. Populli: Po pse nuk e gjen ti vetë tek vetja, ngase e ke veten ma afër. Parlamenti: Kungull. Ku kupton ti nga rregullat demokratike. Ti duhet ta caktosh Presidentin. Të jap katër minuta afat. Populli (i trembur): E gjeta! Parlamenti: Mos ja thuaj emrin. Ç'farë koincidence! Ç'farë telepatie! Është i njëjtiemër që kisha dhe unë në kokë! (Përqafohen).

3.
Fakti se në Shqipëri ekziston pothuajse një krizë në gjetjen e Presidentit, na kujton as më shumë e as më pak, se vështirësia e zgjedhjes së Presidentit vjen ngase një President në Shqipëri ka aq pak vlerë, sa kriza e gjetjes së tij mund të vazhdojë me vite e vite e vite, pa shqetësuar askënd. Historikisht, në viset tona një President i ka vlejtur dhe vazhdon t'i vlejë fare pak Shqipërisë. Por në asnjë mënyrë nuk mund të provojmë të kundërtën, se Shqipëria i ka vlejtur fare pak një Presidenti shqiptar. Në viset tona është diskutimi për zgjedhjen e Presidentit ajo që vlen, jo vetë zgjedhja e Presidentit. Citohen gjithfarëlloj emrash, citohen mënyrat e zgjedhjes, citohen afate dhe parashikime, thuhen opinionet e OKB-së dhe të BE-së, të OSBS-së dhe të NATO-s, citohen politikanë të ditës e politikanë të natës, por askush nuk thotë se çfarë kriteresh duhet të plotësojë njeriu që do të zgjidhet President i ardhshëm i Shqipërisë. Natyrisht, askush nuk mund ta thotë këtë, për faktin e thjeshtë se askush nuk e di përse Shqipërisë i duhet një President.

4.
Nicolas Sarkozy, Presidenti më i ri evropian i zgjedhur në Francë, është para së gjithash një njeri idesh. Nga idetë vijnë veprimet, nuk pushoi së thëni gjatë gjithë fushatës së tij elektorale. Ai nuk ngurroi madje të citonte me admirim dhe komunistin Antonio Gramshi, duke thënë se "Jam i një mendjeje me Gramshin, që thotë se "Idetë janë kyçi i Pushtetit". Në Saint-Etienne, Presidenti i ardhshëm i Francës tha se "Politika është impotente nëse nuk dëshiron asgjë…sepse ai që nuk dëshiron asgjë, nuk është në gjendje të bëjë asgjë". Vetëm falë ideve të tij, të artikuluara me një qartësi të jashtëzakonshme, ai arriti t'ia mbushë mendjen elektoratit francez të qendrës dhe elektoratit socialistqëta mbështetin programin e vet të djathte, në një zgjedhjeelektorale me një pjesëmarrje të jashtëzakonshme prej 83.97%. Tony Blair, që në fillimet e karrierës së vet politike ka qenë një njeri i obsesionuar me idetë.

Veç dy muaj pasi ishte zgjedhur Kryeministër, në tetorin e vitit 1997 ai i shkruan një letër filozofit dhe historianit të ideve, Isaiah Berlin. Në letrën e vet, Tony Blair e pyet filozofin e shquar, autorin e esesë "Dy Konceptet e Lirisë", se si mund të bëhet i mundur balancimi i aplikimit të një farë paternalizmi shtetëror, me mos cungimin e lirisë së individit ( dikush thotë se Tony Blair, me këtë letër kishte parasysh masat paternaliste për të ndalë varfërinë dhe mjerimin që shkakton papunësia e trashëguar, shkatërrimi i familjes, fëmijët në rrugë deri natën vone dhe largimin e parakohshëm nga shkolla të fëmijëve).

Një Kryeministër britanik si Tony Blair, nuk turpërohet për të pyetur një njeri të ideve, si Isaiah Berlin. Por kjo ndodh në Britaninë e Madhe. Kurse në viset, kurrë s'ka ndodhur që një politikan të pyesë ndokënd tjetër për të marre një mendim, ngase politikanët tonë i dinë të gjitha. Thjesht, ngaqë nuk dinë asgjë. Kjo i jep atë guximin sharlatan politikaneve tanë që t'i fillojnë fjalimet e tyre politike me vlerësime shkrimtarësh dhe artistësh, duke vendosur nga maja e Olimpit të Dushkut e të Kasharit, madje se kush është më i madhi i letrave shqipe e kush është më i vogli, kush është më i lavdishmi e kush më pak i lavdishmi.

Cilat janë idetë dhe çfarë do ai që do të jetë Presidenti i ardhshëm të Shqipërisë? A ka të drejtë publiku shqiptar të njihet së pari me idetë e atij që pretendon të zgjidhet President? E kam fjalën për idetë e tjera, veç atyre të pilafit e të paçes, përveç ideve të kolltukut e të vetëkacagjelimit, veç ideve të klanit e të mexhiz-hanit. Nuk është fjala që t'u kërkojmë presidentëve tanë ide të komplikuara filozofike: në një vend ku numri i vetëvrasjeve është në shkallen tragjikisht më të lartë, do të ishte interesante të dihej se a mendon dhe vetë Presidenti se shkaku i vetëvrasjeve tragjike të njerëzve, janë jo varfëria dhe indiferenca e shtetit ndaj mjerimit, dhe jo trysnia e papërballueshme e jetës, dhe jo korrupsioni i pashpresë në aspektet më të përditshme të jetës, por thjeshte nga "depresioni, nga i cili vuante prej kohësh i sëmuri", siç dhe raportojnë në unison Policia dhe Mediat, në pritje të "zbardhjes së krimit"... Ky President (jo-Precedent) a do të qe në gjendje të thoshte përse vetëvrasjet ndodhin tek njerëzit më të deprivuar ekonomikisht, e kurrë nuk ndodhin p.sh., mos qoftë e thënë, në mesin e skotës së përzgjedhur të politikanëve? A mund të këmbëngulte Presidenti i shtetit që politikanët e këtij vendi të mendojnë më tepër për dritat dhe ujin, që vendi ynë ende nuk i ka në masën që i kanë dhe vendet afrikane dhe aziatike, përpara se të flasin për Evropën dhe përtej?

5.
Lexoj në gazeta sihariqin (26 Qershor) se "të gjitha partitë politike kanë rënë dakord, veç në një pike: Presidenti duhet të jete me profil politik". Paturpësia dhe grykësia e atyre qenieve që quhen politikanë shqiptarë është bërë tashmë proverbiale. Në qoftë se do të kishte një pikë në të cilën njerëzit e arsyeshëm të viseve tona duhej të kishin rënë dakord, kjo duhej të qe: Të paktën Presidenti të mos jetë i racës se korruptuar dhe të degraduar të politikanit shqiptar. Të paktën ai të mos jetë i infektuar nga lebroza e politikës. Presidenti shqiptar duhej të qe i racës normale të njerëzve normalë d.m.th., një njeri që mendon jo patetikisht, tinzarisht, pas-shpinërisht, skile-sisht, skuthësisht, dilerantisht. Me këtë nuk dua të them se Presidenti thjesht duhej të qe nga Shoqëria Civile.

Presidenti duhej të qe njëfarë Ëatchdog i partive politike, një farë arbitri në ndeshjet mes partive politike (edhe pse të gjitha ndeshjet që luhen mes partive politike shqiptare janë me rezultate të paracaktuara, ose siç thuhet në Shqipëri "me gola të shitur"). E mbi të gjitha, duhej të qe një njeri që mendon dhe që ndjen. Dhe sidomos, jo një njeri që pozon njeriun e mençur e të paanshëm thjesht ngase nuk thotë asgjë. Për arsyen jo aq të komplikuar se koka e tij, dhe sidomos guximi i tij, janë bosh. Për arsyen dhe më të thjeshtë se ai e ka kuptuar se është vënë në atë post, për të mos thënë asgjë. Kurre ndonjëherë në Shqiperi nuk ka qenë më i thellë hendeku ndarës mes njeriut normal dhe politikës. Hendek? Mur Berlini a Muri i Madh i Kinës.