Një vepër që meriton të lexohet

-- nga Azem Gjidija, New York, nëntor 2008

(Fakte dhe dokumente në jetëshkrimin real: "Monsinjor Dr. Zef Oroshi - Një Jetë e Shkrirë për Fe e Atdhe", të studiuesit e publicistit shqiptaro - amerikan Tomë Mrijaj)

Para disa ditëve më ra në dorë libri voluminozme 400 faqe, me fakte, dokumente dhe fotografi origjinale mbi jetëshkrimin real me titull kuptimplotë: "Monsinjor Dr. Zef Oroshi - Një Jetë e Shkrirë për Fe e Atdhe" (New York), të studiuesit e publicistit të palodhur shqiptaro - amerikan Tomë Mrijaj.

Kjo dhuratë e mirëseardhur e hulumtuesit z. Tomë Mrijaj, më nderoi dhe befasoi. Është fjala për veprën e tij voluminoze: "Një Jetë e Shkrirë për Fe e Atdhe", të cilin, autori në fjalë ia kushton të ndjerit Monsinjor Dr. Zef Oroshit, themeluesit të Kishës së Parë Katolike "Zoja e Këshillit të Mirë"( Krishtlindje, 24 Dhjetor 1969 dhe më 19 Gusht 1973 me Dekret mori të drejtat e kishës), Lidhjes Katholike Shqiptaro - Amerikane (Qendra "Zoja e Shkodrës", 1962) në Amerikë, dhe në të njëjtën kohë themeluesit dhe drejtuesit të revistës fetaro - kulturore "Jeta Katholike Shqiptare - Amerikane" (Bronx, New York, 1966).

Befasitë më të mëdha për mua, gjatë leximit të veprës voluminoze të zotit Mrijaj ishin dy:
E para, dedikimi me mish e shpirt, i njohjes në detale të jetës dhe veprës së të ndjerit klerik Monsinjor Dr. Zef Oroshit dhe shumë meshtarëve dhe poetëve me renome (famë) kombëtare, siç ishin: At Gjergj Fishta, Dom Ndre Mjeda, Imzot Fan S. Noli e shumë e shumë të tjerë, të cilët, i përshkruan mjaft mirë studiuesi i kujdesshëm Tomë Mrijaj, i cili, është i ri për nga mosha, i lindur, rritur dhe shkolluar në Kosovë e Amerikë.

Duhet venë në dukje, se një punim i tillë serioz, me të gjithë elementët e rëndësishëm të një vepre jetëshkrimore voluminoze, siç është ky libër në fjalë, është një rast i rrallë, i cili, kërkon një punë e vullnet maksimal në emigracion. Befasia ime e dytë, është fakti, që prisnja, se një ditë heret ose vonë dikush nga intelektualët mërgimtar me prirje e talent, për të shkruar do të fillojnë të shkruajnë për mërgimtarët shqiptarë, të cilët, pa vullnetin e tyre, por të shtyrë nga rrethanat jetësore, u detyruan të marrin në sy rrugët e botës, që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore, duke mos u pajtuar me rregjimin sllavo - komunist e ateist të diktatorit Enver Hoxha, i cili krijoi sistemin më brutal në bllokun lindor të Europës…

Intelektualët shqiptarë të asaj kohe apo edhe më vonë, qoftë në Shqipëri apo në Kosovë, nuk patën mirësinë e guximin që të ulën pranë tryezës dhe të shkruajnë dy fjalë për këta mërgimtarë, të cilët, i lanë me dhimbje lamtumirën e fundit kombit e atdheut, familjes e farefisit, për të mos u kthyer më ndoshta shumë prej tyre për së gjalli.
Është fakt i pamohueshëm, se me qindra familje të këtyre mërgimtarëve përfunduan në kampet e përqëndrimeve e internimeve, nëpër Shqipëri e ish Jugosllavi pa dallim krahine e përkatësie fetare. Meqense ekzistonte një aleancë e ngushtë bashkëpunimi në mes të Sigurimit të shtetit shqiptar dhe UDB - së jugosllave, e cila mërgimtarët e emigruar në Kosovë i dënonte dhe transferonte nëpër Serbi e sidomos në Banatë (Kroaci e një pjesë në Serbi), të cilët, i strehonte nëpër ferma derrash, ku gjenin vdekje në kushte shumë të vështira jetësore në fillimin e vitëve 50 - ta të shekullit të kaluar, kurse pjesa tjetër e tyre përfundoi nëpër burgjet Sremska - Mitrovicës, Nishit, Gerovës dhe Prishtinës. I njëjti fat i ndoqi edhe ata, të cilët emigruan në Maqedoni e Mal të Zi.

Akoma edhe sot e kësaj dite kemi mërgimtarë të atillë, që iu përballuan këtyre vuajtjeve këtu në komunitetin tonë të ShBA - së. Ky brez i hershëm mërgimtarësh shqiptar, u flijua për Fe - Komb - Atdhe, të cilët, i luteshin Zotit të madh, që një ditë heret ose vonë t'a shohin të çliruar atdheun dhe popullin shqiptar, siç bëri edhe vetë Monsinjor Dr. Zef Oroshi, i cili, ishte lider i nderuar i komunitetit shqiptar në mërgim.
Duhet thënë me dhimbje, se rikthimin e këtyre mërgimtarëve e priste familja plot mall të zhuritur farefisi i tyre, kombi e atdheu…, por përfundimi dihet në shumicën e rasteve…

Edhe pse kanë kaluar 18 vjet, asnjëherë liderëve të pruralizmit politik në Shqipqëri, nuk iu ra nder mend që së pakut për respekt e kortezi t'iu kërkonte falje, familjarëve dhe viktimave të shumta, që prisnin takimin e tyre me të afërmit para dyerve të shtëpive e kampeve të përqendrimit në fillim të vitëve 90 - ta…
E të mos flasim për ftesën publike e cila ishte mëse e nevojshme, që duhej t'u bëhej këtyre mërgimtarëve kudo që gjindeshin nëpër botë, që të ktheheshin një ditë për të vizituar atdheun e të parëve të vet. Por ajo ditë dhe ftesë për fat të keq nuk mbërriti. Kjo ditë e shumëpritur e cila ishte bisedë e përditëshme e mërgimtarëve pa përkatësi fetare nga Veriu i Shqipërisë, të cilët, kishin lënë atje përveç të afërmëve e fare fisit edhe nuset e reja, me të cilat kishin jetuar një kohë shumë të shkurtër nga se fati i jetës bëri, që ata të mbesin duke e pritur njeri - tjetrin… Por meqë ata i lidhte besa, nderi e tradita, kombëtare, qëndruan besnik ndaj njeri - tjetrit deri në vdekje.

E jo sikurse sot në ditët tona, kur një pjesë e mirë e rinisë sonë ka marrë rrugët e ahengjeve e pijes, duke ua shpërblyer me të keqe, mundimin e prindërve, të cilët, i kanë rritë qofshin djem apo vajza, të cilët, posa të martohen, mbas një kohe të shkurtër ndahen, duke u arsyetuar se ai ose ajo nuk është tip, i cili, më pëlqen mua.
Qëndresa e më sipërme njerëzore me vuajtje e sakrifica e mbajti të gjallë popullin dhe mërgatën shqiptare nëpër botë, për të cilën shtypi dhe mjetet e informimit publik shqiptar brenda dhe jashtë atdheut s'pushuan, duke i përshkruar ata me gjuhën dhe epitetet më të përulëta që mund të mendohet, fakt të cilin e pohon edhe shkrimtari ynë me renome botërore Ismail Kadare, i cili, i pyetur nga autori i këtij shkrimi, me rastin e vizitës së tij të parë në ShBA në fillim të vitëve 90 - ta, se: Pse nuk u folë apo shkrua një fjalë e arsyeshme për mërgimtarët shqiptarë gjatë gjithë këtyre vitëve të kaluara!?

Ai u përgjegj: "Është bërë një mëkat i madh ndaj jush!" Se sa do t'i qetësoi zemrat e atij ose asaj që e përjetoi mërgimin shumëvjeçar ngushëllimi i mësipërm mvaret nga ndjenjat e individit…
Dihet mirëfilli mënyra e veprimit të pseudo - intelektualëve shqiptar të kalibrave të ndryshëm, të cilët, gjenin kohë dhe mjete financiare, për të botuar vëllime të tëra, siç ishte rasti me librin fyes e denigrues "Mërgata e qyqeve", të autorit Nasho Jorgaqit në një periudh kohe, kur populli shqiptar vuante për kafshatën e bukës.
Se sa të "lumtur" kishte qenë populli shqiptar në "Parajsën moniste" enveriane e vërtetoi koha, me rastin e eksodit dhe strehimit politik të qindra e mijëra shqiptarëve nëpër ambasadat e huaja në Tiranë (Korrik, 1990), ngjarje e cila nuk ka nevoj për koment…

Ikja e ardhja e një engjëlli
"Kjo ka kenë vullnesa e Zotit, por e ndjej thellë në zemrën time, se Zoti do të gëzojë së shpejti me një djalë!"
Mons. Dr. Zef Oroshi (1912 - 1989)

Me këtë rast, nuk mund të lë pa përmendur edhe këtë titull të kujtimeve shkruar në veprës voluminoze të zotit Tomë Mrijaj: "Ikja e ardhja e një engjëlli", përmbajtja e të cilit më përket mua personalisht, me rastin e ndarjes në mënyrë tragjike nga jeta të djalit tonë, i cili, pësoi një aksident komunikacioni kah fundi i shtatorit të vitit 1981. Ishte një dhimbje e madhe për ne, dhembje të cilën e ndau me neve mbarë komuniteti shqiptar i New York - ut me rrethina. Autori e përshkruan këtë rast tragjik me nota të dhimbshme dhe me frymë realiste.

Me rastin e vizitave në Shtëpinë Mortore (Funeral Home), në mesin e të cilëve ishin edhe Imam Isa Hoxha dhe Monsinjor Dr. Zef Oroshi, i cili, në mesin e të pranishëmve, në mes të tjerave tha: "Kjo ka kenë vullnesa e Zotit, por e ndjej thellë në zemrën time, se Zoti do të gëzojë së shpejti me një djalë!"
Parandjenjën e Monsinjor Zef Oroshit, Zoti e bëri realitet dhe me datën 30 janar 1982 lindi djali ynë i dytë (Fatmiri), sot në moshën 26 - vjeçare i diplomuar në Pace University në Manhattan NY.

Me përulje dhe respekt nderoj pjesëmarrjen e bashkëvendasve tanë pa dallim feje e krahine në Shtëpinë Mortore, të cilët ndanë dhembjen e madhe me neve. E sa i përket emrave të dy klerikëve të lartëpërmendur njeri mysliman e tjetri katolik, Zoti t'ua ketë siguruar vendin e merituar në amshim në bazë të punës me nderë e dinjitet që bënë ndaj Tij.
Vepra e mirëseardhur e zotit Tomë Mrijaj "Një Jetë e Shkrirë për Fe e Atdhe", nuk e ka vendin për të zbukuruar vitrinat e librave në shtëpi, por ajo duhet lexuar nga dashamirët e fjalës së shkruar pa dallim feje e krahine.

Mbetëm me shpresë se ndoshta edhe dikush tjetër do t'a vazhdoi punën, të cilën fatmirësisht e ka filluar studiuesi Tomë Mrijaj, apo edhe ai vetë me një vepër tjetër, në të cilën do të përfshiheshin përveç personaliteteve shqiptare me përgatitje akademike shkollore edhe ata të cilëve fati i jetës, nuk ua bëri të mundur që të dëgjohet zëri i tyre, pa të cilën historia e hidhur e mërgatës shqiptare është një kapitull i pashkruar dhe kësisoj historia jonë gjithëkombëtare mbetet e mangët.