Fait accompli

-- nga Albin Kurti

Humanizmi i shqiptarëve jo vetëm që nuk po shpërblehet, por po dënohet. Anekënd Kosovës, ku serbët jetojnë tradicionalisht të pacenuar nga shqiptarët, ata do të fitojnë komuna të reja. Këto komuna do të jenë të lidhura vertikalisht me Beogradin dhe horizontalisht me njëra-tjetrën. Strukturat e Serbisë në njërën anë do të legalizohen e në anën tjetër do të mund ta formojnë federatën e komunave serbe në Kosovë. Duke i sajuar komunat serbe gjithandej ku janë koncentruar serbët pas përfundimit të luftës, Plani i Ahtisarit u dërgoi shqiptarëve një sinjal shumë të keq. Ai iu tha atyre që është dashur t’i dëbojnë serbët nga Kosova në mënyrë që të mos e kenë Serbinë brenda. Plani i Ahtisarit është nisur nga realiteti në terren i shikuar me syze etnike. Ai e ka normuar dhe kodifikuar atë realitet, çfarëdo që ka qenë ai dhe ashtu si ka qenë në momentin e kundrimit.

Gjatë këtyre nëntë viteve të pasluftës, bashkësia ndërkombëtare me misionet e saj në Kosovë e ka dëshmuar se nuk intervenon seriozisht kundër ekstremistëve të strukturave të Serbisë. Policët e ushtarët ndërkombëtarë më parë se t’i vrasin ekstremistët serbë janë të gatshëm që të vriten prej tyre. Më pas, ata nuk janë të gatshëm as ta arrestojnë ndonjërin prej vrasësve. Kjo sjellje e forcave ndërkombëtare është dëshmuar në vazhdimësi: në shkurt të vitit 2000 në veri të Kosovës kur u vranë 11 e u dëbuan 11364 shqiptarë prej andej, mandej në prill të vitit 2002, kur u plagosën 22 policë polakë në veriun e Mitrovicës, e deri te përleshjet e 17 marsit të vitit 2008, kur u vra polici ukrainas. Asnjë serb nuk ishte dhe nuk është në burg për asnjërin prej këtyre rasteve. Veriu i Kosovës mbetet i ndarë si kurrë më parë. Shqiptarët i shesin pronat që ua blen Serbia, ose i braktisin ato meqë për çdo natë i dëgjojnë më afër krismat e armëve. Asnjë çështje e vogël si ajo e ujësjellësit në Suhodoll nuk u zgjidh dot – punimet për ujësjellësin mbetën përgjysmë dhe ai nuk u ndërtua. Thjesht, dhuna e Serbisë në Kosovë (ndonëse e lokalizuar) është më efikase se kurdoherë. Me dhunë, ajo po krijon realitet të ri në terren, të cilin ndërkombëtarët thonë se nuk do ta pranojnë, ndërkohë që e tolerojnë krijimin e tij.

Në anën tjetër, zëvendëskryeministri i Kosovës, Hajredin Kuçi, deklaroi tash së fundi se autoritetin e saj në veri të Kosovës Qeveria nuk do ta shtrijë me dhunë. Kjo do të thotë se Qeveria atje nuk do ta shtrijë autoritetin fare. Qeveria e Kosovës, duke e vendosur njohjen e pavarësisë së Kosovës si prioritet kategorik dhe jashtëkohor, faktikisht ka hequr dorë nga integrimi i veriut. Çdo gjë vihet në funksion të njohjeve të mëtutjeshme. Madje, nuk thuhet që njohjet e deritanishme duhet të shfrytëzohen për integrimin e veriut, por që mosintegrimi i veriut i ka bllokuar njohjet. Thuajse ne duhet të jetojmë që të njihemi, e jo që njohjet të na ndihmojnë që të jetojmë më mirë. Qeveria e Kosovës nuk e shpall veriun e Kosovës territor të okupuar, sepse nuk është e interesuar ta çlirojë atë. Mosidentifikimi i duhur gjithsesi e mirëmban problemin dhe nuk lejon zgjidhjen e tij. Kjo është një çështje tepër e thjeshtë që të mos jetë e bërë me paramendim nga ana e Qeverisë së Kosovës.

Kujt i flet Qeveria kur thotë se nuk e ka ndërmend të ndërhyjë me dhunë në veri? Më e rëndësishme është se çfarë kuptojnë ata që dëgjojnë. Serbia e kupton këtë si një konfirmim se Kosova për dhunën e saj është terren pa rezistencë. UNMIK-u e kupton si shans që t’ia bëjë vetes vendin në Kosovë, duke u dukur i nevojshëm që me një prezencë formale në veri ta mirëmbajë iluzionin se Kosova është një dhe e tërë. Qytetarët naivë besojnë se Qeveria na paska mekanizma të dhunës për të intervenuar, por ja që paska vendosur të mos e bëjë këtë gjë.

Qeveritë normale flasin se janë duke u sjellë në mënyrë paqësore vetëm atëherë kur bëhet fjalë për ndonjë vend a shtet tjetër. Qeveritë nuk flasin për jo violencën e tyre kur është në pyetje shteti i tyre. Çka duhet të bëjë Serbia më shumë në veri që Qeveria ta ndryshojë mendjen për jo violencën e saj? Cili është pragu deri kur Qeveria duron? Apo, a ka aso farë pragu? Edhe sa territor jep Qeveria e Kosovës? Deri ku(r)? Sa territor ajo duron t’i iki nga Kosova para se të ndryshojë mendje? Sepse, përndryshe i bie që ajo e lë të shkojë gjithë territorin e Kosovës (mbase përveç trojeve ku i kanë shtëpitë e vilat e tyre zyrtarët e Qeverisë).

Qeveria e Kosovës duke reaguar vetëm atëherë kur duhet të tregojë se si nuk do të reagojë po e inkurajon Serbinë për dhunën e saj në Kosovë. Natyrisht, përveç përkrahjes materiale që po ia bën asaj, p.sh., duke ia ruajtur pagat pjesëtarëve të suspenduar serbë të ShPK-së, të cilët ndërkohë punojnë për strukturat paralele të Serbisë. Inspektorati Policor i Kosovës ka rekomanduar që të përfundojë pagesa për policët serbë. Qeveria e ka kundërshtuar këtë dhe me një vendim të pastër politik ua ruan rrogat atyre. A nuk është ky inkurajim për serbët që duan ta rrënojnë pavarësinë? Pas veriut të Kosovës, Serbia kaloi te komuna e Shtërpcës – nga Shtërpca për çdo ditë na vijnë lajme se atje po xhirohet filmi “Veriu 2”. Nuk bëhet fjalë këtu për zhvendosje të thjeshtë të vëmendjes nga veriu i Kosovës dhe as vetëm për sedimentim të mëtutjeshëm të gjendjes atje, por për fazën e re të planit të Serbisë: shndërrimin e komunës së Shtërpcës në një tjetër ‘situatë veriore’. Përveç kësaj, Shtërpca është edhe uverturë për Anamoravën. Pas Shtërpcës vjen Anamorava. Mos reagimi në veri e solli Shtërpcën. Mos reagimi në Shtërpcë e sjell Anamoravën. Nuk ekziston status quo-ja. Ose do ta integrojmë veriun e Kosovës në Kosovë ose do të nis dezintegrimi i Anamoravës. Procesi nuk do të ndalet. Atij mund t’i ndryshohet kahja. Natyrisht, pikësëpari nëse ka vullnet politik për këtë gjë (e i cili assesi nuk po gjendet te Qeveria e Kosovës).

Zhvillimet e deritanishme janë dëshmi e supremacisë së realitetit në terren që ndryshon veçse dhunshëm. Jetojmë në epokën fait accompli (nëse ndonjëherë kishim të tjera epoka). Kufijtë e Kosovës dhe integriteti territorial po treten sikurse uji që të ikën ndërmjet gishtave të dorës. Kosova nuk po ndahet përfundimisht jo se këtë gjë nuk do ta pranonte Qeveria e Kosovës (e cila nuk pyetet kur vjen puna te çështjet thelbësore), por për shkak se Serbia do edhe më shumë territor në veriperëndim e në lindje të Kosovës. Në këtë situatë, dy alternativa po shfaqen para Kosovës: marrja e kontrollit mbi policinë dhe inicimi i ushtrisë së Kosovës, ose nënshtrimi kolektiv i shqiptarëve të Kosovës para procesit që atyre ua merr territorin. Kjo politikë aktuale do ta sjellë popullin në buzë të luftës, të cilën do të mund ta evitojmë vetëm përmes nënshtrimit.

Sepse, kur nuk ke forca të armatosura, atëherë lufta bëhet fatale: ajo është operacioni që nuk e mbijeton pacienti. E di se më pas nuk do të na mungojnë politikanët dhe analistët që do të na ngushëllojnë se si humbëm territor për t’i shpëtuar njerëzit. Ama, neve na nevojiten njerëz që vijnë para ngjarjeve, e jo pas tyre. Nëse nuk do të arrijmë të forcohemi ne vetë, Serbia nuk do të zmbrapset. Në një moment të volitshëm politik, ajo shumë kollaj mund t’i ndërsejë strukturat e saj për një konflikt disaditor përbrenda Kosovës dhe asisoj ta rivizatojë hartën e Kosovës. Sepse jetojmë në kohën e luftërave të rrufeshme disaditore dhe të faktit të kryer në terren. Jetojmë në kohën e blitzkrieg dhe fait accompli. Në një rast të tillë tragjik për Kosovën (aspak të pamundshëm pikërisht për shkak të letargjisë joviolente të Qeverisë) a thua çka do t’u thoshte gazetarëve Hajredin Kuçi? Zaten, ky është sërish problemi i njëjtë që e trajtova në këtë shkrim: Hajredin Kuçi do të brengosej vetëm për atë se çka do të duhej t’u thoshte gazetarëve.