Shkodra - shqiponja e Albanisë

-- nga Agron & Meri Luka

Dokumenti i parë i gjuhës albanishte të shkruar më parë, pastaj edhe i shqipes.

Meriton përgëzimet dhe urimet më të mira dr. Musa Ahmeti, zbuluesi i të parit dokument të shkruar deri më sot të zbuluar të albanishtes/shqipes së shkruar. Por, shkencërisht, realisht dhe kronologjikisht i bie që ky dokument të jetë dokumentimi i parë i gjuhës së shkruar albanishte, sepse emërtimet "gjuhë shqipe, shqiptar, Shqipëri" nuk rezultojnë që të kenë ekzistuar aso kohe dhe i përkasin një formimi dhe kohe të përgjatë okupacionit turk. Natyrisht një përdorim sipas preferencës së lirë lejohet në përdorimet vulgare (popullore), porse jo në terminologjinë ekzakte të historisë dhe në ato të gjuhësisë. Pjesa më e madhe e dijetarëve të shqipetarologjisë, me në krye prof. E. Cabejin janë shprehur se emërtimet "gjuhë shqipe, shqipëtar, Shqipëri", janë të reja, përgjatë kohës turke dhe për rrethanat e reja që krijoi ky pushtim, zëvëndësuan, kryesisht në përdorimin e brendëshëm, emërtimet tradicionale nacionale të mëparshme.
Disa autorë mendojnë në hipotezë se përdorimi si "gjuhë shqipe", si një përdorim i dytë popullor, duhet të ketë qenë edhe përpara shek XVI-XV, mirëpo deri më sot mungon dokumentimi.
Autorë të vecuar, përfaqësuar nga Mustafa Kruja, mendojnë se emërtimet e reja, janë një "vepër monumentale e klerit katolik", mirëpo kjo ide deri tani nuk ka asnjë lloj argumentimi, as sa të quhet si hipotezë dhe jo më "të imponojë me detyrim" zhdukjen përfundimtare nga përdorimi të emërtimeve tradicionale nacionale.
Tërheqim vëmendjen se kemi të bëjmë "me dokumentin e parë të derisotëm të gjuhës albanishte të shkruar" dhe se emërtimet e ashtuquajtura "si të vjetra dhe të zhdukura nga përdorimi", duhet të kushtetucionalizohen në funksionin që ata realisht e kryejnë: në vetprezantimin tonë në të gjithë fushën internacionale. Mos i harroni këto vogëlsira!

Fragment analet "In vernacula lingua" ishin cituar nga M.Barleti në fillim të shek XVI, porse ato vetë datoheshin përpara v.1200.
Në Janar të vitit 1504, M.Barleti kishte botuar në Venedik librin "De obsidione Scodrensi" (Rrethimi i Shkodrës).
Sipas studiuesit M. Prendushi, përvec se për historinë, ky libër qe botuar për nevojat e "Scuola degli albanesi".(1)
Pothuajse gati në një kohë me Prendushin, ne na kishte rezultuar se botohej edhe me rastin e 25 vjetorit të rënies së Shkodrës.(2)
(Urojmë që bashkiatarët e shkencëtarët historianë lokalë tanët të mos e harrojnë 500 vjetorin e botimit të librit të M.Barletit, më 2004, ashtu sic kishin harruar, 600 vjetorin e të parit sulm shkatërrues turk, fatal për Shkodrën, për të cilin kishte shkruar po ky Barlet...) Barleti kishte shkruar: "...nuk mund të themi asgjë të sigurtë rreth ndërtuesve të parë të këtij qyteti.
Tani vonë më ranë në dorë disa anale, që është më drejtë t'i quash fragmente se sa anale, të cilat janë referuar nga memoria/gojdhëna e të vjetërve tanë, (dhe ato) flasin më shumë për rindërtimin (instaurationem) se sa për themelimin e parë (aedificationem). Në to, në gjuhë të popullit (in vernacula lingua) është shkruar: njëfarë Roza (Rosam) me motrën Fa (Pha) kanë qenë themelueset e para të qytetit të Shkodrës. Ato të dyja mbretëruan për shumë kohë me fatbardhësi e qetësi. Pastaj thonë se pas tyre, (edhe këtë e mbajnë mend, sepse është gjë e freskët) erdhi si sundimtar njëfarë Nemajani..."(3) Prof. Shuteriqi e kishte lidhur "in vernacula lingua" me "gjuhën shqipe" dhe megjithatë në mënyrë paradoksale këtë dëshmi ai e radhiste si të v. 1504, kur "i kishte rënë në dorë Barletit dhe jo kur mund të ishin shkruar"!!!(4) Më 1981, ne ishim marrë gjërë e gjatë me datimin e këtyre analeve, të cilat më 1504 kishin qenë reduktuar në fragmente. Na rezultonin të përtej vitit 1198, aty te parakoha e Stefan Nemanjës dhe jo të Uroshit II (1282-1321), siç e kishte datuar përkthyesi dhe Prof. A. Buda.5
Vetkuptohet se Roza dhe Fa, kanë qenë personazhe mitologjike dhe nuk shtrohej ndonjë lloj identifikimi real i tyre fill para ardhjes së pushtimit të Nemanjëve serbë.
Megjithatë, atje flitej për një dokument të zhdukur nga koha, tani fatbardhësisht kemi një të gjallë.