Paradokset e rezolutës 1244

-- nga Arbën XHAFERI

Ligjet për nga natyra e vet mëtojnë të vendosin rregull, kontrollin në relacionet e ndryshme shoqërore, mes individit dhe shtetit, mes shteteve etj. Ato në vete ngërthejnë një interes nga i cili dikush përfiton më shumë e dikush më pak, në varësi nga të qenit faktor, një standard, një dëshmi që flet për stadin e zhvillimit të një qytetërimi. Aristoteli, njëri ndër mendjet më të ndritura logjike njerëzore, në kohën e tij pati thënë një mendim që vlon nga inkoherenca logjike: "Të gjithë njerëzit janë të barabartë, pos robërve dhe grave". Kjo inkonzistencë logjike shpjegohet me ndikimin të parezistueshëm të standardeve ideologjike të kohës së tij. Megjithatë, historia e njerëzimit është e përshkuar me tendencën që këto rregulla dhe ligje të jenë sa më koherente dhe në përputhje me drejtësinë, me postulatet morale, që nënkupton domosdoshmërinë e universalizimin e parimeve.

Antropologët kanë konstatuar se ligji ka filluar të aplikohet në shoqëritë e para njerëzore për të garantuar paprekshmërinë e një interesi dominant. Bie fjala një fis gjuetarësh për të siguruar mbijetesën sulmonin një fis bujqish dhe u grabisnin të korrat. Ata e bëjnë një veprim të tillë disa herë, derisa gjeniu primitiv ofron idenë e marrëveshjes: bujqit të pranojnë vullnetarisht t'u dorëzojnë grabitqarëve një përqindje të prodhimeve për këmbim të sigurisë së tyre. Kjo marrëveshje është forma e parë e instalimit të ligjit. Së këndejmi ligjet në thelb sanksionojnë një interes konkret, ndonëse shoqëritë e zhvilluara i kanë kufizuar, i kanë zbutur këto interesa duke i humanizuar ato. Mirëpo ende sot e kësaj dite ligjet dhe format e ndryshme të saj, si rezolutat, vendimet etj., ngërthejnë në vete këtë dimension të interesit. Është e qartë se interesi shpeshherë nuk përputhet me realitetin e as me parimet e etikës.

Bëra këtë hyrje për të kundruar nga një kënd më real Rezolutën 1244 të OKB-së. Kjo rezolutë sanksionon një varg interesash që dhunojnë sa realitetin, po aq edhe parimet që duhet të jenë universale. Rezoluta 1244 trajton Kosovën si pjesë përbërëse e Jugosllavisë duke legjitimuar një kohë kur me mjete të dhunës është imponuar një interes, është dhunuar një realitet. Kosova u bë pjesë e Jugollavisë me aneksimin e dhunshëm të Serbisë në vitin 1918, kur u themelua Jugosllavia e parë. Në atë kohë kur me dhunë formoheshin shtetet, legalitetet e reja, legjitimohej ekspansionizmi, dijetarët dhe politikët e spikatur, të brengosur nga universalizimi i këtij parimi johuman u kundërvunë me një parim tjetër, që më vonë do të jetë fondamenti kryesor për themelimin e OKB-së: me të drejtën për vetëvendosje, çlirim, dekolonizim etj.

Bartës kryesor i këtij parimi që synonte ta kufizojë përdorimin e dhunës, ta parandalojë ekspansionizmin, kolonizimin ishte Presidenti amerikan Uoudrou Uillson. Më vonë themeluesit e OKB-së përqafuan këtë parim si postulat të veprimtarisë së tyre, duke legalizuar dhe legjitimuar në këtë mënyrë të drejtën e popujve për çlirim dhe dekolonizim. Që nga ajo periudhë sa e sa shtete janë formuar duke kontestuar legalitetin paraprak të vendosur me dhunë dhe e afirmuan legalitetin e ri të bazuar mbi vullnetin, mbi të drejtën e patjetërsueshme të popujve për vetëvendosje. Së këndejmi Rezoluta 1244 është vendim paradoksal që mohon parimin kryesor mbi të cilin janë ngritur themelet e OKB-së, atë të vetëvendosjes, të çlirimit, të dekolonizimit. Por, pse u soll ky vendim nga ana e OKB-së?. Përgjigjen nuk mund ta gjejmë në realitetin dhe as në parimet fondamentale të OKB-së, por thjeshtë në fushën e real-politikës, në politikën e vazhdueshme të krijimit të balanceve mes fuqive të mëdha.

Një kohë të gjatë faktori rus ka sponsorizuar ekspansionizmin e shteteve sllave në Ballkan. Kjo politikë është e vazhdueshme që nga periudha e sundimit otoman e deri në ditët e sotme, kur ata e përdorin të drejtën e vetos, jo për t'i mbrojtur parimet sublime njerëzore por interesat e zhveshura gjeopolitike, gjeostrategjike apo kulturore. Nga ana tjetër, në Këshillin e Sigurimit të OKB-së nuk mund të nxirrej rezolutë tjetër, që do të sanksiononte të drejtën e popullit të Kosovës për vetëvendosje nga frika e precedentit. Kina dhe Rusia frikësohen nga precedenti kosovar për arsye të interesave të tyre në Çeçeni, Tibet apo Tajvan. Në këtë mënyrë me brengosje konstatohet degjenerimi i misionit të OKB-së.

Shtrohet pyetja a u themelua kjo organizatë për të humanizuar botën, apo për të qenë një instrument i ri për mbrojtjen e interesave të shteteve të mëdha, të cilat pastaj ofrojnë shërbimet e tyre për sponsorizime të interesave të vogla? Trajtimi i Kosovës si territor të Jugosllavisë sipas Rezolutës 1244 është legjitimim i ekspansionizmit, i hegjemonizmit, i kolonializmit dhe dhunës së vazhdueshme që i nëpërkëmbi parimet për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të njeriut që në vitin 1999, përfundimisht mori trajtën e një politike gjenocidale. Rezoluta 1244 përmban në vete këtë interes ekspansionist serb, këtë sponsorizim, që kjo çështje në një kohë të gjatë e gëzon nga Rusia, por edhe nga interesat e tjera anësorë, si frika nga precedenti etj. Rezoluta 1244 instalon një parim inkoherent dhe segregues: "Të gjithë popujt e Jugosllavisë dhe entitetet konstituive të saja janë të barabarta, pos shqiptarëve dhe Kosovës".

Ky interes një kohë të gjatë fshihet prapa përcaktimeve për respektim të legalitetit, por në këtë pikë medoemos duhet hapur çështja e zanafillës së legaliteteve serbe mbi disa hapësira ku ata kanë imponuar sundimin e tyre.Zanafilla e këtyre legaliteteve është e dhunshme. Kosovën e aneksuan me dhunë, ashtu si me dhunë krijuan një legalitet të ri në një pjesë të Bosnje-Hercegovinës që e pagëzuan Republika Serbska. Natyrisht se këto ndërhyrje brutale fshihen me vellon e një propagande mitike që përhap bindjen se në Kosovë mbrohet historia e tyre, ndërkaq në Bosnje realiteti i tyre. Është fakt se serbët kanë ndërtuar një mit lidhur me Kosovën, por histori në të nuk kanë.

Edhe realitetin historik në Kosovë edhe atë etnik në Bosnje ata e krijojnë artificialisht, me propagandë dhe dhunë. Asnjë lëvizje politike, asnjë kryengritje nuk është organizuar në territorin e Kosovës për të ndërtuar Serbinë moderne. Këto procese janë zhvilluar ekskluzivisht jashtë territorit të Kosovës dhe kjo është krejtësisht e kuptueshme nëse merret parasysh fakti se në vitin 1906 në Kosovë ka pasur vetëm 6% serb. Ç'është e vërteta, ata në Kosovë kanë një histori të bujshme, atë të periudhës jugosllave, të kolonizimit, të spastrimit etnik, të popullzimit artificial.

Ndërkaq përpjekjet shqiptare për krijim të shtetit modern të pavarur shqiptar, zanafillën e vet e kanë në territor të Kosovës. Pra, Rezoluta 1244 krahas faktit se legalizon një të drejtë që zanafillën e vet e ka në dhunë dhe vazhdimisht me dhunë është përpjekuar ta ruajë këtë të drejtë, ajo, nga ana tjetër, dhunshëm mohon një fakt historik dhe një realitet aktual.

Këto vendime duhen analizuar dhe kuptuar vetëm nga ky kënd i real-politikës, i respektimit të faktorëve kanosës dhe jo i parimeve të legalitetit, apo të atyre mbi të cilët janë ngritur dhe ndërtuar themelet e OKB-së. Në përgjithësi në fushën e së drejtës ndërkombëtare haset në kontradiktë mes dy parimeve që mëtojnë të vendosin rregulla në marrëdhëniet e ndërsjellta mes popujve dhe shteteve, pra mes:
1- parimit të vetëvendosjes, së drejtës për çlirim, dekolonizimet, dhe
2- parimit të mosndryshueshmërisë së kufijve.

Parimi i parë ka forcë inherente, për nga natyra është i pandryshueshëm. Askush nuk ka të drejtë t'i imponojë një populli zgjedhën, sundimin, keqtrajtimin që përkufizohet me përpjekje për gjenocid. Të gjithë pajtohen me faktin se liria është e drejtë absolute e njeriut dhe e popujve. Është e qartë dhe e dokumentuar se serbët në vazhdimësi ua mohuan shqiptarëve të drejtën për liri, barazi dhe drejtësi, por jo vetëm kaq. Ata hartonin projekte të detajuara sesi të shpërngulin kosovarët me dhunë ose t'i shfarosnin tërësisht. Rezoluta 1244, e hartuar dhe votuar nën presionin e sponsorve të hegjemonizmit, të ekspansionizmit serb, mjerisht nuk e përfilli këtë parim inherent, të patjetërsueshëm, por i dha përparësi parimit të dytë, atij teknik që nuk ka përmbajtje inherente, por që flet për modalitete sesi nuk mund të ndryshohen apo të ndryshohen kufijtë e shteteve.

Duke mbështetur parimin të dytë, jo vetëm që nuk u përfill realiteti faktik dhe historik kosovar dhe parimet e së drejtës ndërkombëtare, mbi të cilat janë formuar Kombet e Bashkuara, por thjeshtë nuk u mor parasysh as konteksti aktual historik. Në kohën kur u ndryshuan kufijtë e më se 20 shteteve në kampin ish-komunist dhe më gjerë dikush këmbëngul që ky parim të zbatohet pikërisht në Kosovë. Pse? Për shkak të legalitetit, legjitimitetit, realitetit historik, aktual? Gjithsesi jo!

Shkaku është shumë më banal sesa diskurset akademike për legalitetin. Shqiptarët si faktor nuk mund t'i kanosen askujt dhe as të prishin ekuilibrat mes fuqive të mëdha, kauza e tyre e drejtë nuk ka protektorë. Ata deri më tani u mbështetën nga faktori demokratik ndërkombëtar, ngaqë ishin objekt i një politike gjenocidale, por jo më shumë. Rezoluta 1244, nuk merr parasysh fillet e kësaj politike, aneksimin e Kosovës, ekspansionizmin serb, kolonizimin serb të Kosovës, shpërnguljen e shqiptarëve, krijimin e një legaliteti me dhunë.

Prandaj nuk duhet harruar se ligjet, rezolutat shpeshherë sanksionojnë një interes, një raport, një standard, një inkoherencë që përfill peshën e faktorëve e shumë më pak realitetet faktike dhe parimet sublime të drejtësisë etj. Procesi historik ka treguar se ligjet, që sanksionojnë vetëm interesat dhe janë në kundërshtim me parimet e barazisë, lirisë, perspektivave bëhen pengesë për këtë proces. Karl Poperi, sociologu i njohur amerikan në mënyrë gjeniale ka konstatuar se shoqëritë moderne duhet të jenë të hapura, jo vetëm në kontekstin aktual, por edhe në relacion me ardhmërinë. Rezoluta 1244 është një vendim që pengon hapjen e perspektivave të ardhmërisë.