Fabrikat që mbjellin vdekje

-- nga Ali Eltari*

Incineratorët, ose fabrikat për djegien e mbeturinave, kanë filluar punën disa dhjetëvjeçarë më parë në Europën Perëndimore. Fillimisht kjo mënyrë e zhdukjes së plehrave, u trumbetua me të madhe, sepse vendimmarrësit politikë i joshi ideja e industrialistëve për zvogëlimin e hapësirës në dispozicion të mbeturinave. Por sinjali i parë i alarmit erdhi nga mjekët, të cilët vunë re se në një rreze të gjerë pranë këtyre fabrikave, rastet e kancereve tek banorët, u shtuan së tepërmi. Kjo i shtyu shkencëtarët perëndimorë të thellojnë studimet.

Nga këto studime, doli se rastet e llojeve të ndryshme të kancereve që vazhdonin të shtoheshin, kishin të bënin drejtpërdrejt me ekzistencën e furrave termike të djegies së plehrave. Tashmë është shkencërisht e ditur se nga djegiet e mbeturinave krijohet dioksina, një lëndë e cila shkakton ndarje jo normale të qelizave. Edhe qelizat bija do të vazhdojnë të japin qeliza të reja jo normale. Në përfundim të saj krijohen tumoret. Kuptohet, këto tmerre ndihen më shumë tek fëmijët, të cilët duke pasur rritje të shpejtë, edhe rrezikun ndaj kancereve e kanë më të lartë. Ky rrezik tek ata është 10 herë më i lartë se te të rriturit. Fëmijët janë të rrezikuar para dhe pas lindjeve. Shkencëtarët kanë provuar tashmë se ky rrezik i ndjek ata në mënyrë të veçantë deri në moshat 12- 15 vjeçare.

Zakonisht gratë që jetojnë në vendet pranë incineratorëve, mund të lindin fëmijë me të meta. Kështu shkencëtarët e Universitetit të Njukastelit (Britani) kanë zbuluar se ndarja më dysh e shpinës së fëmijëve (lindja e dy fëmijëve bashkë) është 17 për qind më e lartë dhe sëmundjet e zemrës, 12% më të shpeshta, në rreth 245 000 lindje në veri-perëndim të Britanisë, ndërmjet viteve 1956 dhe 1993. Pas britanikëve, edhe shkencëtarë të vendeve të tjera, zbuluan në po të njëjtën mënyrë lidhjen e këtyre tmerreve me teknologjinë e djegies së plehrave të qyteteve.

Nga gazet e këtyre djegieve shtohen rreziqet te nënat shtatzëna, të cilat do të lindin fëmijë të vdekur, fëmijë me tru jo normal, me sëmundje zemre si dhe shumë çrregullime të lindjes. Një pjesë e këtyre çrregullimeve nisin të shfaqen që në dy muajt e parë.
Sidomos për këto arsye humanitare, firmosja dhe ndërtimi i incineratorëve në Shqipëri është biznes i shëmtuar, i dënueshëm dhe antiligjor. Në kuptimin e përgjegjësisë qytetare, kjo firmosje është gjithashtu një akt i turpshëm moralisht. Qeveritarët, ndonëse kanë qenë të paralajmëruar për të mos e bërë këtë veprim fatal, ndonëse kanë qenë në dijeni të planit kombëtar për zhdukjen e plehrave, ku teknologjia e parashikuar është vendgroposja, kanë firmosur. Kanë firmosur me mendjelehtësi dhe për të siguruar fitime kolosale (të padeklaruara), ndonëse faturën e tyre e paguajnë nënat e kryesisht fëmijët, që nuk do të arrijnë të dalin në jetë ose do të dalin të gjymtuar.

Prej shumë viteve shoqatat joqeveritare ekologjike europiane ngrejnë zërin për mbylljen e këtyre fabrikave dhe ia kanë dalë mbanë me mbështetjen e shoqërive përkatëse të rrezikuara, që të mbyllin një numër shumë të madh syresh. Në këto kushte ata që merren me këtë industri të dëmshme, kërkojnë vende të tjera ku mund të depërtojnë. Në asnjë mënyrë, nuk duhet t’i lejojmë këta njerëz të etur për fitime të shpejta që të vijnë në vendin tonë. Pas pak vitesh do të krijohen tek fëmijët tanë po ato probleme shqetësuese me jetën e njerëzve, që janë vënë re në vendet e Perëndimit.

Nëse vërtet ndonjë përfaqësues i fqinjit tonë, është kaq i interesuar “të ndihmojë popullin shqiptar” që të shpëtojë nga plehrat, përse nuk e ndërton këtë fabrikë në Itali dhe të na ndihmonte duke djegur atje edhe plehrat tona? Por populli e di tashmë këtë përgjigje të thjeshtë. Mos na merrni për naivë. Asnjë shtet dhe asnjë popull nuk do të dojë më shumë Shqipërinë dhe shqiptarët se sa veten e vet. Ndaj firmosja e një dokumenti të tillë tregon se personat që bënë këtë turp duhet të dënohen në emër të fëmijëve tanë, në emër të së ardhmes së përbashkët.

*Autori është Anëtar i Akademisë së Shkencave të Ballkanit dhe president i Klubit Ekologjik Shqiptar