DEBATI I SOTËM NË KOSOVË

Problemi kryesor i debatit dhe dialogut në Kosovë, jo vetëm publik dhe sidomos atij politik, nuk është mungesa e tij, por kotësia e tij. I gjithë debati zakonisht bëhet pasi të jenë marrë vendimet. Forumet, konferencat, debatet televizive, shkrimet nëpër gazeta, njësoj sikurse dialogu i institucioneve të Kosovës me UNMIK-un realisht nuk i paraprijnë vendimmarrjes dhe nuk janë pjesë e saj. I tillë është rasti me Rezolutën 1244 dhe me interpretimet e saj, me Kornizën Kushtetuese, me marrëveshjet e kryeadministratorëve të UNMIK-ut me Serbinë dhe me çdo gjë tjetër që kanë bërë kryeadministratorët, me "Standardet para Statusit", me bisedimet me Beogradin, me decentralizimin, me privatizimin etj. Debati aktual te ne nuk influencon vendimet; ai ndihmon në bërjen publike të tyre, në përhapjen sa më të madhe të tyre.

Kritika në debat është pa ndikim të posaçëm dhe lejohet me synimin që të mbetet e tillë - pa ndikim, si dhe për të krijuar iluzionin e pluralizmit të mendimeve dhe të demokracisë. Debati që zhvillohet në Kosovë nuk ka efekt në vendimmarrjen e atyre që kanë pushtetin por kryesisht në bashkëjetesën me pasojat e atyre vendimeve: duke relativizuar padrejtësinë, pabarazinë dhe zgjidhjet e pafavorshme për neve, duke propaganduar qëndrime androgjine politike ("të balancuara", "neutrale", "të moderuara", "politikisht korrekte"), gjithnjë me qëllim madje edhe të pafshehur të asimilimit të pakënaqësisë dhe zemërimit të qytetarëve.

Pushtetit i nevojitet debati, i cili s'do të ketë rëndësi. Këtu qëndron kuptimi i ekzistencës së debatit të sotëm në Kosovë. Mund të flasësh e të shkruash sepse kjo do të jetë një pikë më pak në kupën e mbushur plot. Natyrisht, përderisa kjo nuk vihet në lidhje me veprime konkrete që rrezikojnë status quo-në. E ruajtja e staus quo-së është gjithmonë ruajtje e pushtetit. Kësisoj, ky debat është shërues. Ky shërim është fatal. Sepse të "trajnon" të durosh gjithçka; sepse të "trajnon" të nënshtrohesh çdo herë.

Diskutimi dhe polemika
Modeli totalitar politik dhe shoqëror i UNMIK-ut që i është mbivendosur Kosovës, bën që debati i paktë që nuk është i këtij lloji, të jetë polemikë e pothuajse asnjëherë diskutim. Në një nga intervistat e tij të fundit, Michael Foucault flet për diskutimin si për gjurmim të së vërtetës ku të drejtat e njërit i përcakton bashkëbiseduesi tjetër përmes pyetjeve. Ata janë të barabartë në debat, dhe janë në të njejtën anë përkundruall të vërtetës që nuk e kanë, por e pandehin dhe e aspirojnë. Te polemika nuk është qëllim e vërteta dhe aty nuk ka barazi. Polemisti shfaqet nga pozita e privilegjuar, nga piedestali i autoritetit ku vetë është ngritur dhe që e posedon paraprakisht. Me atë rast, bashkëbiseduesi i tij nuk është partner por kundërshtar i tij.

Ai e konsideron veten si pronar të së vërtetës që vazhdimisht dëshmon pafajësinë e tij dhe që duhet të triumfojë mbi tjetrin duke vulosur përfundimisht pohimin inicial vetjak si të vetmin të vërtetë. Atëherë kur është i mundur dialogu i kujtdoqoftë nga vendasit në Kosovë me zyrtarë të UNMIK-un në çfarëdo mënyre, pa përjashtim bëhet fjalë për polemika. Zatën, situata në Kosovë, nuk është situatë e një konflikti ndëretnik ku struktura ndërkombëtare është vëzhguese dhe ruan paqen, por është situatë e dominimit absolut të kësaj strukture mbi qytetarët që janë vetëm vëzhgues. Pikërisht, kjo marrëdhënie në mes të pushtetit të gjithfuqishëm dhe qytetarit të pafuqishëm - pa të drejtat që atij i takojnë dhe me trajtimin vetëm si banor që i bëhet - është ajo që duhet të problematizohet në shoqërinë tonë në Kosovë. Ne jemi të dominuar; ky është problemi dhe nga këtu fillon zgjidhja.

Mediumet për mediumet
Debati më i theksuar në kohët e fundit ka qenë ai për mediumet dhe rolin e tyre gjatë ngjarjeve tragjike të 17 dhe 18 marsit të këtij viti. Vazhdoj të besoj se ai megjithatë ishte një shans i pazakonshëm që vendasit të paraqiteshin si subjekt dhe të faktorizoheshin. Kjo nuk ndodhi. Përkundrazi. U bë debat, u bë debat për atë debat, në të cilin më së shumti folën mediumet për vetë mediumet. Në pamje të parë mund të duket se bëhej fjalë për diskutim, për udhëtim kah e vërteta. Mirëpo, nuk është kështu. Premisat e debatit nuk e lejonin këtë, kurse pranimi i menjëhershëm i tyre nga mediumet i bëri ato të pavërejtura.

UNMIK-u në këtë debat hyri me ofensivë duke llogaritur në epërsinë fillestare që krijon akuza. Llogaria doli e saktë për shkak të qëndrimit që morën mediumet kryesore. Ato reaguan të përçara duke iu gëzuar heshturazi sulmeve ndaj mediumeve rivale dhe secila u kufizua vetëm në mbijetesën vetjake të krizës. Nëpër tryeza dhe takime të ndryshme që organizoheshin, pjesëtarët e KFOR-it dhe zyrtarë të UNMIK-ut tërë kohën flisnin për përgjegjësinë e mediumeve. Ata kishin për pikënisje tezën dinake se nëse debatohet mjaftueshëm për fajin e mediumeve, ato do të perceptohen si fajtore. Kjo ngjau dhe asisoj u zhvendos mjaft vëmendja e njerëzve nga fajtorët dhe përgjegjësit e vërtetë. Sepse, sido që të jetë ndaj mediumeve, realisht nuk do të mund të kishte një proces të vërtetë gjyqësor.

Kësisoj, në vend që mediumet të trajtonin përgjegjësinë e pushtetit, u bë e kundërta! Kjo sinjalizonte qartë kohëra të errëta për Kosovën. Ky debat, i konceptuar dhe i nisur kësisoj, është dashur të refuzohet nga mediumet. Distribuimi gjithandej i barabartë i përgjegjësisë që u bë dhe përgjithësimi relativizues - përkundër faktit se i tërë pushteti ishte i monopolizuar dhe koncentruar - si dhe trajtimi së pari i përgjegjësisë së mediumeve nuk është dashur asesi të pranohet. Nuk i kemi pasur mundësitë e njëjta që t’i kemi të tilla edhe përgjegjësitë dhe për më tepër këto përgjegjësi nuk janë të së njëjtës kategori.

Dikush është i emëruar me përgjegjësi të tillë, e ka atë profesion dhe prioritet; identifikohet me të. Dikush shumë i caktuar ishte përgjegjës për rendin, qetësinë dhe sigurinë. Ishin këto organet përkatëse të pushtetit. Sepse, fundja, nëse vetëm për dy orë do të zhdukeshin ato nga cilido qytet evropian, kaosi i përmasave të papara dhe të paimagjinueshme do të shpërthente. Ndërsa në Kosovë, praktikisht për dy ditë pothuajse kolapsoi i tërë sistemi i mbrojtjes dhe i sigurisë dhe ndonëse në rrethana kaotike, vetëpërmbajtja qytetare ishte faktori kryesor qetësues. Për përgjegjësinë e mediumeve do të mund të flitej vetëm atëherë kur do ta shterrnim përgjegjësinë që kishin forcat e rendit dhe mbrojtjes. Por, me atë rast do të duhej që shumë zyrtarë e oficerë të shkarkoheshin dhe jepnin dorëheqje.

Dhe pikërisht me debatin për përgjegjësinë e mediumeve kjo u evitua. Aq më tepër, në këtë debat që zgjati rreth dy muaj, edhe një tjetër nivel i kornizave rrënuese e të padurueshme u etablua fuqishëm. Në fillim flitej për ngjarjet e 17 dhe 18 marsit. Pastaj flitej shumë më tepër për raportet e organizatave e instituteve të ndryshme për këto ngjarje, në të cilat zakonisht bëhej sërish distribuimi uniform e i padrejtë i fajit. Në këtë mënyrë premisat e debatit tani as që ishte e nevojshme të imponoheshin sepse ato nënkuptoheshin. Ngjarja ishte reduktuar në raportet mbi ngjarjet. Pra, marrë në tërësi, e gjithë kjo qasje dhe të gjitha këto premisa ishin fatale. As nuk arrihej tek e vërteta, as nuk ngadhënjehej dot me to. Diskutimi s'ekzistonte, ndërsa nga polemika mediumet dolën të mundura. Sot, gati i tërë ai presion i jashtëzakonshëm mbi mediumet, i kryer jo vetëm nëpër debate, tani është shndërruar në autocensurë.

Jo vetëm që ngjarjet e së kalurës u zëvendësuan me raportet për to, por edhe përcjellja e ngjarjeve në të ardhmen, ashtu siç edhe tashmë është duke ndodhur, do të vëzhgohen nga imagjinimi i raporteve ndërkombëtare që do t'i pasojnë ato. Parashikimi i qëndrimit të UNMIK-ut për raportimin e gazetarit për ngjarjet i përcakton ngjarjet në raport me publikun. Ka kohë që politikat redaktuese janë më të ngurta se kurdoherë më parë. Një vetëvrasje që zvarritet por e padyshimtë i ka kapluar ato.

Për çështjen e mediumeve në debatin mbi ngjarjet e marsit, ky artikull është shkruar tepër vonë, por edhe para kohës. Proceset politike, ekonomike dhe sociale në Kosovë janë negative. Thellimi i krizës është shumë i shpejtë dhe po e polarizon shoqërinë. Dhe nëse nuk ndryshon diçka ndërkohë, mediumet kryesore në Kosovë duket se në momentet kritike, që do të jenë të shumta, do të pozicionohen në anën e pushtetit dhe përfundimisht do të mbarojnë si pjesë të establishmentit.