Një 75 vjetor për Shtjefën Gjeçovin

Shtjefen Gjeçovi shkruajti mbi 10 mijë faqe materiale e krijime të tjera të fushave të ndryshme. Në shenjë të përkujtimit të Shtjefën Gjeçovit, që prej 32 vjetësh në Zym të Hasit të Thatë, mbahet një përkujtimore kulturo-letraro-shkencore e titulluar "Takimet e Gjeçovit". Emrin e tij e mbajnë shumë shkolla fillore e të mesme në Kosovë, si dhe klubi letrar në Zym, e shumë grupe letrare nëpër shkolla fillore e të mesme të Kosovës, si arkeologët e grupit të Historisë në Universitetin e Prishtinës

New York - Toronto: Një njeri që i dha kulturës kombëtare shqiptare vepra të çmueshme, është edhe Shtjefën Gjeçovi. Veprat e tij ishin fryt i një mendje prej shkencëtari me duar të arta. Veprat e tij sië tregojë koha ishin fryt i një diturie shumë të thellë dhe të gjërë. Zgjuarsia dhe veprat e tij të paharrueshme i përkisnin një kohe ku Shqiptarët e shkolluar dhe me dije të thella, ishin një pakicë. Gjithë fuqinë mendore ai e vuri në shërbim të zgjimit kombëtar, synimit për të treguar se kush ishte raca shqiptare dhe sa e lashtë ishte kultura shqiptare. Biles per këtë të mos harrojm me këtë rast edhe shprehejen e tij: “Këto punë po i shkruaj këtu, o vëlla shqiptar, jo me ndonjë qëllim të keq, por pse po ma ka ënda me e mbështetë në to vjetërsinë e kombit tonë. Le ta marrë vesh bota se hyjnitë, mënyrat dhe sjelljet e besimtarëve, si grekët dhe latinët e vjetër i patën prej etërve tanë, Pellazgëve.”

Rreth jetës dhe veprës së At Shtjefen Gjeçovit

Patjetër një ndër figurat e shkëlqyera të Historisë dhe të kulturës Shqipetare është dhe At Shtjefen Gjeçovi, i cili ka lënë pas vetes vepra monumentale në historinë shqiptare, njëra prej të cilave është dhe Kanuni i Lek Dukagjinit, për të cilin ai meriton vlersim të përjetshëm për mbledhjen dhe sitemimin e kodeve të Kanunit sipas renditjes se interpretimit origjinal në gjuhën dhe kujtesen e popullit shqiptar, e kryesisht të veriut të Shqiperise...(Màrrë nga gazeta "Dielli" e dates 18 Mars 1930, nr. 5156, fq. 2.)

Për respektin që kishte në popull dhe shkollarët shqiptarë, At Shtjefën Gjeçovi vazhdoi të thërritej si në fëmijëri Hili (Mëhilli) i Vogël

Shtjefën Gjeçovi, u lind më 12 Korrik 1874 në Janjevë të Kosovës. Mësimet e para i mori në vendlindje, i vazhdoi në kuvendin françeskan të Troshanit në Shqipëri, në Dërventë afër Banja Llukës dhe në Fojnicë e Kreshevë të Bosnje-Hercegovinës. Ai u shugurua prift në Zllakuqan afër Klinës më 25 Korrik 1896. Shërbesat e tij fetare u ndodhën në Zllakuqan, Pejë, Gllogjan të Pejës, në Gjakovë e Zym të Hasit të Thatë të Kosovës, në Theth, Gomsiqe, Rubik të Kurbinit, Vlorë, Prekal të Shalës e vende të tjera të Shqipërisë, dhe duke shtuar edhe ato në Zarë të Kroacisë e Livno të Hercegovinës. Për respektin që kishte në popull dhe shkollarët shqiptarë, At Shtjefën Gjeçovi vazhdoi të thërritej si në fëmijëri Hili (Mëhilli) i Vogël.

75 vjetë më parë, 14 tetor 1929 mjerisht, ishte koha, kur ajo që ne sot, e quajm ish "Jugosllavia" dhe Greqia, mbanin po thuajse në të njëjtën linjë po të njëjtin qëndrim të egër armiqësor kundrejt Shqipërisë e shqiptarëvet, në të gjitha viset e tyre etnike nën sundimin sllavo-grek. Si gjithmonë ata u mundua të shuanin me anë të vrasjeve reprezaljve djegjes dhe shkatrrimit gjithçka që ishte shqiptare në ish "Jugosllavi" dhe Greqi. Kështu, që Greqia pasi përzuri në Turqi rreth 60.000 shqiptarë të Çamëris, ajo vazhdoi t'ua bënte jetën skëterrë atyre që kishin mbetur, për t'i detyruar që t'iknin edhe ata ose t'i nënstrosheshin asimilimit e ç'kombtarizimit. Duke i kthyer nga shqiptarë në grekër. Në të njëjtën mënyrë po sillej edhe ish "Jugosllavia" që i thirret sot, kundrejt shqiptarve të Kosovës, Malit të Zi, Presheves, Medvegjes e Bujanovcit, në Maqedoni dhe në disa vend-banime të tjera në duke vrarë krerët e tyre dhe duke i shtrënguar fshatarët që të shpërngulëshin në mënyrë masive. 75 vjetë më parë 1929, serbët kishin vrarë Shqiptarin e kulluar e besimtarin shembullor At Shtjefën Gjeçovin.

Ai mbetet një ndër figurat më të rëndësishme dhe më të paluejtshme të rilindjes kombëtare shqiptare. Shtjefën Gjeçovi u lind dhe u rrit nën frymën e rilindjes kombëtare dhe ngulmimi i tij prej studiuesi e bëri personalitet të rrallë të kombit dhe dhe fesë. Ai mbeti një dritë rrezatuese e shqiptarisë, atdhedashurisë, arsimit e kulturës shqiptare; ai është nder dhe martir i kombit Shqiptar. Shtjefën Gjeçovi la gjurmë të pashlyeshme në fushën e teologjisë katolike, të arsimit, të arkeologjisë, historisë, etnografisë, mbledhjes, sistemimit e përndarjes të të drejtave zakonore shqiptare, mbledhjes së kulturës popullore, në fushën e krijimtarisë së prozës e poezisë, si dhe në atë përkthimeve. Si një mendje e gjithanshme që krijon vepra dalluese, ai krijoi përmbledhjen e parë arkeologjike nga trojet shqiptare që ruhet ne muzeun e Shkodres. Biles punimet e tij janë çmuar shumë prej arkeologëve të famshëm si Prof. Marucchi i Vatikanit; Dr. Ugolini, drejtori i misionit arkeologjik italian ne Shqëri, Baron Nopca, etj.

Ai kreu detyrën e shenjtë të përhapjes se arsimit Shqip duke hapur 11 shkolla shqipe e dhënë mësim të gjuhës shqipe në më shumë se 20 shkolla të tjera. Për ndihmesën dhënë shquarjes së vlerave kombëtare, ai mori vlersime në nivelin kombëtar dhe biles edhe nga qarqet shkencore Europiane duke marrë titullin Doktor Nderi në Universitetin e Lajpcigut të Gjermanisë. Megjithatë kjo figurë madhore kombëtare u këput fizikisht, sepse u vra nga pushtuesit serbë në Zym të Hasit të Thatë më 14 Tetor 1929.

Ndër veprat më të rëndësishme të Shjefen Gjeçovit, që kanë lënë gjurmë në kulturën dhe letërsinë shqipe renditen:

Dashnia e atdheut (1901), Jeta e shën Luçisë (1904), Agimi i Gjydetnisë (1910), Nji argtim arkeologjik (1902), Sebaste s’Armeni apo në Arbëri (1921), Trashëgime thrako-iliriane (1924), Trashëgime pellazge në traditën shqiptare (1914), Kanuni i Lekë Dukagjinit (1933), Shërbyesi i botës ose Jeta e Jezu Krishtit (1997), Trashëgime ilire në traditën shqiptare (1903), Përrallat popullore (1903), Doke e zakone vdekjeje (1907), Mënyra e jetës në Malci (1908), Doke e zakone dasmash (1910-1911), Atil Reguli (përkthim, 1912), Vajza e Orleansit (përkthim, 1916), Mark Kuli Kryeqitas, e mjaft të tjera.

Emër të përhershëm mori Shtjefen Gjeçovi, për punën që bëri në mbledhjen, sistemimin dhe shkrimin e Kanunit të Lekë Dukagjinit. Gjatë periudhës 1458-1481 kur Lekë Dokagjini udhëhiqte kuvendet dhe pleqesite e malësorëve të Veriut, u krijua Kanuni i cili u trashegua brez pas brezi si praktike ligjore e shprehur nëpërmjet fjalëve të urta popullore. Por për shekuj me rradhë Kanuni mbeti i pashkruar dhe vetëm vullneti i zjarrtë i Shtjefën Gjeçovit bëri që ai të grumbullojë e të rendsië në mënyrë të përsos ate qe populli e trashëgonte në mendjen e tij për shekuj me rradhë.