Daci: "Kombi - shteti, si rast studimi: Bosnja"

Columbia Universitet - New York: Burime nga Gjenerata e Re Shqiptare, thonë, se javën e kaluar me ftesë të kësaj organizate, për një vizitë pune ndodhej në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, zoti Jordan Daci, nënkryetar i degës së Tiranës për Organizatën Gjenerata e Re Shqiptare. I shoqëruar gjatë kësaj vizite nga nënkryetari i përgjithëshëm i organizatës Gjenerata e Re Shqiptare në Amerikë, zoti Hasan Metuku, dhe kryetari i kësaj organizate për degën e Nju Jersit zoti Erion Berisha, mësohet se ata kanë vizituar disa qytete në bregdetin lindor të SHBA-s, New York, New Jersey, Washington D.C, Pensilvania etj. Ata kanë pasur një axhendë të ngjeshur takimesh e vizitash të rendësishme, me personalitete të fushave të ndryshme, këtu në SHBA. Më pas çdo gjë sipas tyre, ka kulmuar në pjesëmarrjen në një konferencë ndërkombëtare për Ballkanin, në Columbia Universitet.

Nënkryetari i degës së Tiranës, zoti Jordan DACI, M.A, ka mbajtur në këtë konferencë, para delegatëve të kësaj konference ndërkombëtare, auditorit të Universitetit Colombia, profesorve dhe të ftuarve të tjer, referatin me titull:
"Kombi - shteti, si rast studimi: Bosnja". Në hyrje, zoti Daci, ka thënë se: "Për shumë studiues epoka e krijimit të kombetve dhe shteteve kombëtare vlerësohej e përfunduar pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, përveçs për disa shteteve kombëtare artificiale të krijuar në fillim të shekullit të 20-të. Krijimi i këtyre shteteve kombëtare u bazua, kryesisht në ideologjinë e aneksimit të territoreve nga vendet fqinje, duke mos marrë pararsysh përbërjen etnike të territoreve në fjalë.

Megjithatë, ka thënë zoti Daci, pa nënvleftësuar zhvillimet nga vitet 1900 deri në fillim të Luftës së Dytë Botërore ne mund të mbrojmë si duhet idenë që procesi i krijimit të shteteve kombëtare konsiderohej i përfunduar në një farë mënyrë, mënjëhere pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore. Kjo ishte koha kur këto shtete filluan të marrin një forme të vërtetë në kuptim të administrimit dhe bashkimit territorial. Në këtë fazë shumë nga këto shtete kombëtare të krijuar rishtazi me një natyrë të fortë artificiale, të krijuar kryesisht nëpërmjet përdorimit të forcës dhe represionit, dhe duke patur si një ideologji kryesore pabarazinë ndërmjet grupeve etnike shtetformuese dhe me një ideologji të pastër shoviniste në raport me vendet fqinje, konsideroheshin si një model i vërtete i shtetit kombëtar.

Në këtë kumtes Daci vijon duke thënë se: ndonëse idea origjinale e shtetit kombëtar veçanërisht për kombet e Ballkanit qëndronte shumë larg këtij modeli të zhvilluar. Është e kuptueshme që ky model frymëzohej dhe mbahej gjallë për një fare periudhe kohe nga ideologjia komuniste e vëllazërisë ndërmjet vendeve komuniste, të cilat qëndronit të gjithë të bashkuar kundra bllokut të demokracive perendimore. Rrjedhimisht jeta e këtij modeli të zhvilluar të shtetit kombëtar nuk parashikohej të ishte dhe aq e gjatë. Në të vërtetë me rënien e regjimeve komuniste në Bllokun Lindor, ishte mëse e qartë që ekzistenca e këtyre krijesave artificiale do të përfundonte së shpejti dhe ky proces do të hapte një kuti pandore për këto krijesa në përpjekje për të rikrijuar shtetin e tyre kombëtar të ri.

Si shembull ai ka marr ndër të tjera, Ish-Republikën Federale e "Jugosllavisë" e cila ishte rasti më kuptimplotë, ku pabarazia ndërmjet grupeve etnike shtetformuese, dhe një ideologji e qartë shoviniste në lidhje me vendet fqinje, si dhe faktorët e tjerë të përmendur më lartë u zhvilluan për disa dekada. Përbërja e saj territoriale dhe demografike u vendos në pyetje menjëherë pas dështimit ë partisë drejtuese komuniste për të rivendosur marrëdhënie të reja me republikat dhe kërkesa e vazhdueshme e Provincës Autonome të Kosovës për t'u bërë republikë.

Nga ana tjetër, zyrtarë partiak nga e gjithë ish-Jugosllavia përdorën krahun nacionalist për të rritur fuqinë e tyre politike. Shembulli më i mirë është fjalimi nacionalist i ish-diktatorit Milosevic' në Fushë-Kosove, i cili arriti të fitoj një përkrahje të fuqishme politike nëpërmjet përdorimit të ideve nacionaliste të serbëve për ëndrrën e tyre të vjetër të Serbisë së Madhe. Fillimi i shpërbërjes së Jugosllavisë shënoi fillimin e luftës për krijimin e shtetit kombëtar ndërmjet nacionalistëve në të gjithë ish-entitetet federale. Sidoqoftë ky dështim ishtë vetëm një pretekst i mirë apo një shkak për të filluar procesin e shpërbërjes së Jugosllavisë që ishte dukshëm i pashmangshëm për shkak të një situate të re politike në Ballkan dhe më gjërë, në vazhdim nënkryetari i degës së Tiranës, zotëria e tij Jordan DACI, M.A, ka marr si shembull historik rastin Bosnia e Herzegovina.

Rasti i Bosnjës, ishte siç ka thënë ai ndër të tjera, filloi me procesin e shpërbërjes së is- "Jugosllavisë" i frymëzuar nga e drejta për vetvendosje dhe bazuar në një orientim të fortë nacionalist përfshiu të gjithë entitetet shtetërore duke përfshirë edhe Ish-Republikën "Jugosllave" të Bosnjes e cila ishte një nga gjashtë republikat e ish-Jugosllavisë për disa dekada. Megjithatë përshkak të përbërjes specifike të popullsisë, një historie të hershme të një shteti kombëtar të ish Mbretërisë së Bosnjes dhe faktorëve të tjerë politik, krijimi i Kombit Boshnjak dhe i Shtetit të tij Kombëtar ishte një proces shumë i vështirë. Në të vërtetë ky proces u shoqërua nga shumë ngjarje tragjike. Rrjedhimisht si pasojë e këtyre ngarjeve të veçanta dhe asaj çfarë është arritur gjatë periodhës pas-luftës e parë kjo në një perspektive rajonale të lidhur ngushtë me proceset e tjera në zhvillim të formimit të shteteve kombëtare në Ballkan, unë besoj që ngelet akoma një çeshtje e hapur pyetja nëse ky proces i formimit të shtetit kombëtar të Boshnjakëve ka përfunduar plotësisht apo jo.