MIDIS LEGJENDËS DHE REALITETIT

Përkitazi me vëllimin poetik "Ora e meteorëve" të poetit Skender Sherifi. Botoi Shtëpia Botuese "Globus R". Tiranë 1994.

Poezia e Skënder Sherifit është një prej shembujve interesantë të letërsisë sonë pasi ajo është model i poezisë, e cila u kultivua në rrethana të ndryshme nga krijimtaria e rrjedhes shqipe, poeti ishte shqiptar i cili u rrit në perëndim, duke sintetizuar dy botë atë shqiptare dhe atë perëndimore. Falë rrethanave jetësore, Skënder Sherifi rritet në Belgjikë, pasi familja e vet kalon një kalvar te vertete vuajtjesh. S. Sherifi, lindi në Viti (Kosovë) në 1954, në një familje që është nga Tropoja dhe për shkaqe politike të kohës arratiset drejt Jugosllavisë, për t'i shpëtuar regjimit komunist, një ikje e imponuar, e cila e shtërngoi familjen të jetonte disa vite ne Viti, Kosovë e prej andej në Bruksel, Belgjikë. Në Bruksel, Sherifi rritet me kulturën frankofone por me gjakun e shpirtin shqiptar, gjë e cila hetohet në krijimtarinë e tij. Skënder Sherifi shkruan poezi shqipe me stil modern frankofon me një stil që ka pajtuar dy botë të ndryshme, kuptohet kjo meritë e artit poetik. Enciklopedia Larousse, në botimin e vitit 2003, e përfshin Sherifin në faqet e letërsisë botërore.

Skënder Sherifi ka punuar si gazetar i radiove dhe i shtypit belg, (për sektorin e kulturës e artit) ndërsa tani është profesor i gjuhës e letërsisë frënge si dhe i marëdhënieve publike në një universitet të Brukselit. Ka botuar në Paris dy vëllime me poezi "Diku, dikush" dhe "Oksigjeni". Përveç këtyre librave ka përkthyer në frëngjishte një antologji të poezisë shqiptare nga trojet jashtë kufinjve, të titulluar "Dega e pikëlluar", (1979). Libri me poezi "Ora e meteorëve" është libri i tij i parë i botuar në Shqipëri, një botim i cili përfshin përzgjedhje prej librave të botuar më parë, duke prezantuar një pjesë nga krijimtaria poetike e këtij poeti. Libri konceptohet si një tërësi prej tetë njësish, duke ndërtuar nje strukturë e cila vihet në funksion të domethënies poetike. Tek poezia e Sherifit dominuese është ideja e domethënies së jetës, ekzistencës dhe problematika e qenies njerëzore. Duke na evokuar neve tërësinë e kësaj problematike, temat brenda këtij libri kanë jo vetëm idenë iniciale, por kompleksitetin e jetës, duke markuar kështu hapësirën jetësore të qenies së thyer.

Që në ciklin e parë "Lojë e kundërlojë" paralajmërohet kjo domethënie; poezia në mënyrë eliptike sjell pozicionin evokativ, sepse poeti nga një pozicion jetësor, evokon fatin e njeriut të mbërthyer në pragmatikën e jetës, përditshmërinë e saj: "Autoportret";

"...Si një aktor i ngrohur butësisht në lëvozhgën e vet,
Kthehem në mbrëmje në shtëpi pas këtij spektakli
bashkë me një buzëqeshje humane dhe gjeste të pashminkuara,
Në këto tramvaje, plot trishtim dhe mediokritet,
Dhe pas një banjoje mbyllem në dhomën time...
Dhe ndjehem, vërtet si një kafshë në zhdukje e sipër,
Dhe pyes veten me njëfare çudie,
Përse kaq pak dashuri të vërtete?..."

Kjo është një poezi ku autori e zgjeron instrumentariumin poetik, kemi këtu figura me kuptimësim adekuat, të cilat filtrojnë sentimentin dhe patetikën që zakonisht imponohet nga gjendjet e tilla, kur evokohet vetmia dhe kur situata ekzistenciale imponon etjen për kërkim të identitetit hapësinor.

Depatetizimi i poezisë.
Në librin "Ora e meteorëve" mund të vërejmë disa nga karakteristikat e poezisë moderne, poezisë së re, e cila u kultivua viteve të fundit, karakteristika të cilat esenciale kanë atë që te kjo poezi pason një ndryshim të dukshëm, duke iu përmbajtur me ngulm kërkesave te kohës, ndryshimeve radikale edhe në planin e receptivitetit, të estetikës dhe të rrethanave të reja në depërtimin e traditës pararendëse dhe të përvojës së poezisë evropiane. Vepra e Skënder Sherifit sikur e ka ndërrimin e disa kodeve i cili fillon me thyerjet dhe modifikimet në zgjedhjen e leksikut, për të vazhduar pastaj edhe në planin tematik dhe motivor. Poezia e S.Sherifit dallohet për qëndrimin e ndryshëm ndaj objektit të këngëtimit. Në opusin e këtij poeti shihet qëndrimi, së pari, emocional ndaj objektit që e merr për këngëtim: patetika është esencë e intonimit të vargut. Poezia e tij herë-herë është midis ekstazës dhe dhembjes, pak paradoksale në gërshetimin e dy gjendjeve të kundërta, por që don ta shqiptojnë situatën e vetëdijesimit për situatat e reja historike e sociale. Ndryshimi i perspektivës së njeriut ka kushtëzuar edhe ndryshimin e qëndrimit emocional te krijuesit.

Poeti, sikur na sinjalizon në poezinë e fillimit, insiston në dlirësi e ndjenjë, e cila do ta thoshte afirmacionin e jetës, afirmacionin e situatës së re ekzistenciale. Në poezitë e librit "Ora e meteorëve", (cikleve "Lojë e kundërlojë", "Klasike", "Moderne", "Jetë a vdekje", "Arti të është shqepur", "Oksigjeni", "Prishja me logjikën", "Të vdesësh së jetuari"), hetohet një depatetizim i shprehjes, njëherit edhe vetëdijësim se njeriu është qenie që i kapërcen caqet e përcaktuara sociale dhe se ai mund të jetë faktori qe e ndryshon botën:

"Moralizim"
"Urrenin rrenën
Adhuronin te vertetën
Kishin mësuar te jetonin
Kishin mesuar te vdisnin"

Duke e ndjekur zërin e brendshëm, mirëpo edhe imperativet e jashtme, të cilat i theksuam më parë, ky poet braktis patosin dhe ekstazën, herë-herë duke lënë prej tyre vetëm nje jehonë të mbytur, dhe i kthehet realitetit, ambientin që e ka aq afër dhe që e realizon ekzistencën e tij, së paku fizike. Duke qenë e nxitur nga dy shkaktarë, poezia në fjalë del ndonjëherë edhe si sintezë e pjesëve disparate, frymëzimeve të dy burimeve, shkrirje e dy imazheve, unifikim i dy botëkuptimeve. Perspektivën e determinuar e zëvendëson kësisoj me prirjen e tij për venerime të reflekseve që reflektohen nga vetë burimi. Edhe në planin figurativ kemi thyerje të dalluara, metafora, narracioni i shpeshtë, po kështu edhe retorika, modifikohen në forma të reja.

Karakteristikë për poezinë e S.Sherifit është konceptimi i metaforës. Metafora e cila herave më të shpeshta ndihmon sajimin e imazhit bukolik, përfton në esencë, poeti më tepër priret kah dhënia e mesazheve të veta me këtë mjet të të shprehurit poetik që e shfrytëzon mirë. Midis legjendës dhe realitetit. Vija e modernizimit të poezisë së Sherifit shkon duke tangjentuar me poezinë e disa autorëve tanë më së shumti në poezinë tonë në Kosovë, pasi poeti atje edhe ka pasur kontakte me këtë krijimtari, njohje e interesa, ndërsa krijimtaria në Shqiperi ishte përherë e mbuluar nga veli i hekurt i diktaturës. Variacionet e këtilla të insistimit për modernizim të poezisë dallohen për rezultatet e mvetësishme artistike edhe në poezinë e poetëve tane ne Kosovë, ku kemi një gjeneratë të tërë krijuesish që kanë bërë emër dhe kanë mbetur në letërsi.

Kjo poezi nuk mund të rrudhet brenda shembujve të caktuar tematiko-motivor, sikurse do të ishte tema e vendlindjes dhe e kurbetit. Ajo, para së gjithash, ka një shtrirje më të gjerë: fillon me legjendën, prek historinë dhe krijon pika implikative me realitetin. Madje, mund të thuhet pa mëdyshje, kjo poezi është plot implikacione dhe aluzione që lidhen me realitetin. Me këtë dëshmohet gjerësia tematike dhe kuptimore që, sikundër thamë, herë-herë edhe tangjenton me poezinë e autorëve të tjerë. Më shumë se këto përkime, të cilat donë të thonë më tepër qëndrimin aktiv të autorit ndaj zhvlllimt të poezisë sonë përgjithësisht, janë interesimet tematike dhe transpozicionet e tyre poetike në tekst.

Në poezinë e S.Sherifit interesimi shprehet me tendencë për ta dhënë shembullin e ekzistencës arketipe, pastaj atë në një ambient arketipor siç mund të zgjedhë vendlindjen e te parëve te tij, le të shohim poezinë "Shqiptari":

"Unë jam ai poeti shqiptar
Me shikim të çeliktë
Me 3000 vjet histori në fytyrë...
Pak më duhet për të qënë i lumtur
Ujë, ajër, bukë e kripë
Pushka qe bërë miku më i mirë
Liria ishte ditë që s'vinte kurrë...
Vështirë u besoj të tjerëve
Aq shumë më kanë tradhëtuar."

Ashtu si e thotë edhe vetë poeti në parathënie të librit, ai atdheun e të parëve e ka perceptuar gjithnjë sipas legjendave e tregimeve nga pleqtë si dhe nga leximet e ndryshme që evokonin një shembull të lashtë të shqiptarit një model midis legjendës dhe realitetit. Tash poeti ndërhyn në këta kufinj dhe përpiqet të na sjellë një perceptim poetik në këta kufinj me mundësite e shumta që jep arti poetik. Në tjera krijime hetohet edhe përqëndrimi i vemendjes së autorit në situatat e caktuara historike dhe në realitetin aktual. Ndërkaq, semantizmi i vargut dhe i njësive të tjera tekstore është vendosur në funksion të ideve, që marrin jetë prej figurave të cilat janë të funksionalizuara, në kufinjtë të personifikimit ose të metaforave të zgjeruara që krijojnë kuptimin e vargut. Poeti e krijon bazamentin figurativ me praninë ndoshta edhe të një figure të vetme, prej figurave të tjera, që shpesh i përdor ky poet, janë epiteti dhe metonimia poetike.