John Belushi, komiku i madh me fat tragjik

John Belushi, talent gjenial, komik i madh, fenomen i pakrahasueshëm, mit i Amerikës. Ndoshta në tridhjetë e tre vjetët që jetoi, zeniti i famës se tij me Suterday Night Live, Radio Hour, me filmat si Animal House dhe Blues Brothers, shënoi një shkëlqim të paparë, një sukses shumëdimensional në karrierën e tij, gjë që në kohët moderne askush nuk e kishte arritur. Ky shqiptaro-amerikan i madh, që në 24 janar do të mbushte 55 vjet, u shua herët në vitet e rinisë së tij, i dënuar nga fati i keq me vdekje tragjike. Por shkëlqimi i talentit të tij si i një asteroidi nuk është shuar as sot.
John Adam Belushi lindi në Chicago, Ilinois të SHBA, më 24 janar 1949, nga prindër shqiptarë. Kurba meteorike e tij ka shërbyer shpesh për të ngritur legjenda rreth tij, ku pasqyrohen vetitë dhe talenti i madh prej komiku unikal. Dy libra u shkruan për të, njëri nga Bob Woodward dhe një nga e veja e tij, Judith Jacklin. Tani që do të ishte 55 vjeç, kushedi në ç’kulme të tjera të karrieres artistike do të ish. Për atë është bërë edhe një film biografik, flitet pareshtur nëpër kanalet televizive. (S’ka javë që një kanal së paku të mos e përmendë emrin dhe talentin e tij të jashtëzakonshëm.) “John-i ishte mbi të gjithë ne, një fenomen”,- thotë Bill Murrey. Gjeninë e tij e pohojnë shumë artistë të mëdhenj dhe mbi të gjitha, kujtesa e amerikanëve.
Vetë jeta e John-it ishte si një film, një luftë me veten, gjithë etje e dëshirë për të jetuar, me ngjitjet e rëniet, me suksese, hare, humor… por dhe një fund tragjik. John-i ishte një nga talentet më të mëdhenj komikë të gjysmës së fundit të shekullit të kaluar. Ai solli një koncept modern realist komik në karakteret që krijoi, po të perifrazojmë një shprehje nga Noli për Hamletin ishte “pema më e lartë e pyllit” të humorit amerikan në atë kohë. Në rininë e hershme, kur luante futboll si mbrojtës mesfushor, shokët e skuadrës e thërrisnin “Killer Belushi”, që duket një shenjë profecie për një “killer” të vetes si ai.
Në kronikën e kohës thuhet: “Të martën, më 9 mars, John-i u varros në Abel’s Hill Cemetery on Martha’s Vineard. Dan Aykroid, me veshje lëkure të zezë, udhëhiqte procesionin e funeralit drejt varrezave me një motoçikletë. Ndërsa bora kish nisur të binte, James Taylor këndonte “That Lonesome Road”. Më 11 mars, afro një mijë njerëz, miq dhe të afërm të familjes, morën pjesë në meshën përkujtimore në NY, në Katedralen Saint John Devine. Siç i kishte premtuar mikut të tij, Aykroid nxorri një magnetofon dhe e vuri përballë mikrofonit të dëgjohej kënga “2000-pound bee” (Këngë me të cilën John-i kishte dashur të varrosej kur të vdiste. Fjala ishte midis tyre, se kush të vdiste i pari, do t’ia plotësonte këtë amanet tjetrit. Dan Aykroid e përmbushi amanetin.) Salla ngriu në fillim dhe pastaj nisi të qeshë.”

Si erdh kjo ndarje kaq e largët Shqipëri
Këtu perëndon dielli, kur lind atje tek ti!, shkruaj diku në një poezi.
Si çdo artist në botë kisha ëndërruar të xhiroja në Hollywood, dhe në mos mundesha, së paku të shkoja e ta prekja me sy Mekën e kinemasë. Atje një nga pamjet sugjestionuese për turistët janë yjet përgjatë bulevardit Hollywood. Aty kryhen ceremonitë e glorifikimit, ku turma njerëzish me orë të tëra presin shfaqjen e “yllit” nga një limuzinë dhe ritualin e yllësimit, zbulimin të emrit të shkruar në të, etj. Yjet e gdhendur të nxisin kurreshtjen të endesh nëpër ta dhe të lexosh emra pafund artistësh të famshëm. Një herë tek ecnim me Erionin, aktorin, shokun dhe dikur studentin tim, duke kërkuar nëpër emrat pafund, nisëm të filmojmë me idenë e realizimit të një filmi komik për yjet e Hollywood-it, sesi dy personazhe shqiptarë gdhijnë një natë të gjatë atje, duke shkruar e “shuar” emra yjesh dhe mbushur hapësirat bosh të yjeve pa emra me emra aktorësh anonimë për nga fama, por të mëdhenj nga vlerat… dhe shikuesit bëhen aq kuriozë. (Një parodi e shkëlqyer e Erionit, që imiton John Belushin në Blues Brothers, të cilën e bëri më vonë) dhe turma pengon trafikun, sa detyrohet policia të ndërhyjë për të mbajtur rregull. Por idetë edhe pse fliten, në të shumtën e rastit nuk bëhen realitet. Megjithatë, ato e mbushin jetën krijuese me fantazi, e ushqejnë dhe e mbajne endërrimin gjallë. Madje dhe profesioni, karriera, mundi dhe përpjekjet në art, frymëzohen prej ëndrrash. Duhet ta gjej yllin e John-it sonte, thashë me vete tek kisha afro dy orë që e kërkoja nëpër trotuaret në dy anët e rrugës. Nuk iki pa e gjetur! Ishte një natë e freskët funddimri dhe frynte erë. U enda s’di sa kohë pa patur ndonjë hartë a koordinatë dhe në Highland deri ne Saint Andrews, mundet dhe tri orë. M’u trullos mendja, bëra dhe një tur, por më kot, s’e gjeta dot!…
Nuk e pyesja dot Jimmy-n se ku gjendej ylli i të vëllait, kisha drojë e zor. Pyeta sekretaren e tij, e cila më tregoi se John-i nuk kishte yll në Hollywood dhe arsyen se përse…(!) Shtanga nga habia dhe kuptova gjithë absurditetin, duke u ndjerë ngushtë për pyetjen time. O Zot, thashë me vete instiktivisht. Ajo më hodhi një shikim të çuditshëm, duke më pyetur: Pse, ti nuk e dije!
“Ylli pa strehë”, mendova atë mëngjes tek prisja Jimmy-n për t’i marrë një intervistë për programin “Dua me shumë Shqipërinë”. Të nesërmen do të nisesha për NY dhe prej andej pas tre vjet e gjysmë, në Shqipëri. Pasi pimë kafe dhe folëm rreth skenarit të shkruar për të dhe show-t “According to Jim”, më përcolli në oborr:
“Say hello to Timo, your father’s friend, sweety!”, i foli së bijës dyvjeçare dhe më shtrëngoi dorën fort si gjithmonë, duke më përqafuar miqësisht: “Take care, buddy!” Një ndjenjë e ngrohtë më përshkoi trupin dhe më shkriu mpirjen. Në sy ndjeva çqartësimin e pamjes nga një perde loti. Të nesërmen e asaj dite, duke fluturuar për NY, shkrova variantin e parë të poezisë kushtuar John Belushit “Ylli pa Strehë”.

Ylli pa Strehë
John Belushit

U enda natën në Hollywood Boulevard,
Shtrojën e famës shkela anefund,
Në koloninë e yjeve, pambarim atje,
Yllin tënd s’e pashë, John, askund…!

Ku të jetë fshehur, si ta gjej,
Atë shkëlqim që kurrë s’u fik?!
Në kujtesën njerëzore ai feks,
Si një yll i pashuar që ndrit.

Po ti ke shkuar, s’je askund, John,
Shpirti yt rebel rend në zbrazëti.
Vdekja vjen, mik, e na rrëmben,
Tjetrës botë na çon, kush s’e di!

Mijëra milje larg, Ishullit të Martës,
Në Kodrën e Abelit prehet shtati yt,
Mbetur atje, si në skaj të botës,
Që s’e deshe dhe as të deshi ty…!

Ç’fat i keq, vetë Zoti të ndëshkoi,
Që në zenit t’i këputi ëndrrat,
Kush të shpuri atij gjumi pa kthim,
Në Los Angeles - qytetin e engjëjve?!

Ulërij, nga dhimbja sa s’shkalloj,
Pré e vdekjes, s’tu dhimb jeta, mik,
Ti, shqiptar i madh fat-tragjik,
Mit i Amerikës… mit!

Në Shtëpinë e Bluzit shkoj, pastaj,
Në të famshmen Kështjellë Marmount *),
Kjo ndalesë e fundit si hon nxin,
Hijerëndë, e ftohtë si një morg.

Pse ndëshkon aq vrazhdë fati ngaherë,
Më të pazakontët, thuaj pa dallim,
A mos zilia rreket të groposë,
Madhështinë që nuk njeh harrim?!

Kot t’i hamendësh të fshehtat e botës,
Se ç’sjell jeta, veç një Zot e di!
Trishton bulevardi si varrezë yjesh,
Ku mungon vezullimi yt…!

Sa emra u gdhendën, e nuk janë më,
Me kohë janë shuar, mbuluar harresës,
Sa pak shkëlqejnë prej rënies atje,
Në qiellin shkretan të kujtesës…

Kureshtarë, këmbë turistësh papushim,
Shkelin yjet që s’iu soset fundi…
Ka një vend për ty, John, në çdo shpirt,
Tej shkëlqimit flu të Hollywood-it.

*) Hotel i famshëm në Los Angeles, në një nga dhomat e të cilit vdiq tragjikisht John Belushi