Jo kundër ligjit për gjuhën, por kundër këtij ligji për gjuhën

revista letrare shqiptare kryeredaktor irhan jubica shqipni - kosovë - mali i zi - maqedoni del të dielën e fundit të çdo mueji numri i parë doli me 31 mars 2002 kutia postare 1526, tiranë, shqipëri tel: +355692132186 [email protected] www.arsalbania.com

Projektligji për gjuhën shqipe (që shoqnon këte reagim), i hartuem nga qeveria i cili pritet me kalue për miratim në Kuvendin e Shqipnisë këte javë, përcakton disa detyrime mbi përdorimin e gjuhës shqipe, të cilën e thekson se duhet me vazhdue me qenë ajo, standarde. Ndërsa Kushtetuta e Shqipnisë, neni 59 pika 1, gërma g, përcaktohet qartë në "mbrojtjen e trashëgimisë kombëtare kulturore dhe kujdesin e gjuhës shqipe". Pra nuk ka detyrime, të cilave shoqnia shqiptare duhet me iu nënshtrue me domosdo. Tue fillu' me analizue vetëm përcaktimin që ban projektligji i qeverisë vrehen shkelje të Kushtetutës së Shqipnisë, sepse pjesë e trashëgimisë kulturore kombëtare që përfshihet në kujdesin ndaj gjuhës shqipe, janë të gjitha dialektet e të folmet që egzistojnë sot ndër shqiptarë, qoftë edhe te ata të mërgatës, te arbëreshët, apo ndoshta edhe te shqiptarët që gjenden sot në Ukrainë.

Pra kjo pjesë e trashëgimisë detyrohet me ligjet e shtetit shqiptar me u zhdukë dalngadalë, ashtu siç asht ba, në fakt, tash sa vjet, ose me hy' në nji ngushticë tjetër, siç asht përdorimi i gjuhës standarde "…në fushën e arsimit, publik e privat, në marrëdhëniet zyrtare, në mjetet e informimit zbatohen norma gjuhësore dhe çdo tekst publik, i fushave të mësipërme, i shkruar ose i folur, duhet të jetë në pajtim me rregullat e gjuhës shqipe standarde…", kjo simbas nenit 4. Veç kësaj, ky projektligj asht gjithashtu n'kundërshtim me nji ligj tjetër fort t'randsishëm, siç asht ligji "Për shtypin", në të cilin nuk asht përcaktue si detyrim i shtypit me përdorë këte apo atë standard. Sikur mos me mjaftue kjo, si n'çdo projektligj parashikohet nxjerrja e akteve nënligjore për këte qëllim, çka don me thanë se ky ligj mundet me qenë nji armë në dorën e atyne, për t'cilët Seneca kishte me thanë "Quemadmoeum gladis nemeinum occidit, occidentis telum est".

1. Në këte mënyrë i imponohet mësuesit e nxanësit që ma së shumti me mësue si tekst mësimor apo letrar vetëm atë që asht i shkruem në gjuhën standarde, bazue kryesisht te tosknishtja, tu' e përjashtue kështu mundësinë e mësimit të nji lande me nji tekst alternativ, por që asht shkrue në ndonji dialekt apo të folme tjetër.

2. I mohohet e drejta e nji individi apo grupi shoqnor për me hapë nji shkollë private në të cilën e folmja dhe e shkruemja të jenë në dialekt. Kjo përban nji paradoks me të drejtën tjetër që shteti shqiptar iu njeh pakicave të kombësive të tjera, për hapjen e shkollave nandëvjeçare, të mesme dhe të nalta ku mësohet vetëm në gjuhë të huej. Kështu, shteti e konsideron me ma pak të drejta gjysmën e Shqipnisë që flet nji dialekt, se sa ndonji katund që nuk flet shqip.

3. Edhe pse juridikisht ligji nuk ka fuqi vepruese te shqiptarët që jetojnë në trojet e tyne në Kosovë, Maqedoni e Mal të Zi, (troje të cilat, ligji i qeverisë shqiptare i njeh si "bashkësitë e shqiptarëve që jetojnë jashtë Republikës së Shqipërisë", sikur të bahej fjalë për ndonji kamp apo koloni refugjatësh), zhvillimet pritet të jetë të njajta me ato të deritashmet në këte drejtim, dmth, njesimi i nji shteti me kombin, çka po trashëgon te shqiptarët vetëdijen e përulsisë ndaj gjithçkaje që bahet në Shqipni.

4. Nëse në çfarëdo fushe, nji shtetas shqiptar, i cili tanë jetën ka folë e shkrue në dialektin e vet, lëshon nji "tekst publik" jo në gjuhën standarde, ai ka me u dënue në përputhje me ligjin.

5. Ka me u ndalue publikimi në media i çfarëdo studimi të hartuem në çfarëdo dialekti. Kjo mundet me qenë e vlefshme edhe për letërsinë: edhe nëse libri ka me u botue, mundësitë për me iu njohë ndonji meritë e çmim janë në përpjestim të zhdrejtë me përdorimin e dialektit.

Në nenin e masipërm qeveria duhet të ishte kujdesë ma tepër për mos me u lejue përdorimi i fjalëve të huaja, prirja për ndryshimin e theksit, apo rrënimi i sintaksës në tekste publike e në mjetet e komunikimit masiv, të cilat kanë ndikim të drejtpërdrejtë në formimin gjuhësor të shqiptarëve dhe që munden me e damtue përherë e ma pariparueshëm gjuhën shqipe.

Ndërsa simbas nenit 6, "…Përdorimi i formave dialektore dhe i zgjedhjeve të ndryshme vetjake, jashtë fushave të percaktuara në nenin 4, të këtij ligji, nuk janë objekt i ligjit." Të folmen e përditshme, të folmen në ambientin familjar, në shoqni, në komunikimin me njeni-tjetrin të individëve të krahinave të ndryshme, qeveria e quen zgjedhje vetjake dhe jo proces natyror që mundëson pasunimin e gjuhës.

Nji tjetër aspekt negativ i ligjit asht se nuk lejon me u prekë ai fjalor i vorfën i gjuhës standarde (a mundet nji nga gjuhët ma të vjetra t'Europës me pasë veç 35 mijë fjalë?), nuk lejon me u prekë rregullat e kësaj gjuhe e as ndalimi i ndonji eksperimenti "laboratorik" të kryem me këtë gjuhë si përjashtimi i infinitivit për shembull, nuk lejon pasunimin e standardes me fjalë të reja nga dialektet, nuk lejon që nji fjalë e huej me u zevendësue me nji fjalë që nuk e përfshin standardi zyrtar, nuk lejon me u zhvillue në mënyrë alternative ndër shkolla private apo publike dialektet e zonave ku gjenden shkollat etj. Në vend që qeveria dhe hartuesit e projektligjit me pa mundsinë e rishikimit të shpejtë të gjuhës shqipe, hartojnë nji projektligj që veçse e ngurtson edhe ma mënyrën e të folmes dhe të shkruemit, si nji përpjekje absurde për denatyrizim proceseve që nuk varen prej ligjeve, siç asht psh., evoluimi i gjuhës.

Ndërsa ngritja e nji strukture për me e pa nga afër zbatimin e këtij ligji dhe me përcaktue edhe dënimet përkatëse ka me iu lanë në dorë Akademisë së Shkencave, e cila sikurse dhe Lidhja e Shkrimtarëve të Shqipnisë, u krijuen si leva të sistemit komunist dhe që sot vazhdojnë me u mbajtë në kambë për inerci dhe pa u distancue ende nga e kjo e kalueme ideologjike e aspak shkencore. Ashtu si shkrimtarët, që i kemi me shumicë, dhe shkenctarët i kemi me shumicë, por shkencë s'kemi ba e s'po bajmë.

"ars"-i nuk asht kundër nji ligji që do të merrte përsipër me rregullue marrëdhaniet e nji gjuhe gjithnji e ma të rrezikueme nga globalizmi tue mos e konsiderue këte proces si nji armik të jashtëm, por si nji realitet objektiv të negociueshëm. "ars"-i asht kundër këtij ligji që priret me e konsiderue gjuhën nji çështje shtetnore.

Veç tjerash, ky asht edhe nji ligj qesharak, mbasi nëpërmjet manipulimesh me terminologji fasadë shpallet nji synim i mjerë i hartuesve: konsolidimi superstrukturave pompoze e demagogjike siç janë nji varg komisionesh që propozohen me u ngritë në zbatim të këtij ligji, e për të cilat janë shpenzue 4 nga 15 nenet e projektligjit. Asht e kuptueshme se ngritja e këtyne komisioneve të njimbasnjishme me organika të fryeme prej të njajtëve pseudostudiues e gjuhëtarë delirantë asht jo vetëm e tepërt nga pikëpamja shkencore e praktike, mbasi kështu zbehet, dobësohet e ndoshta suprimohet roli i Institutit të Gjuhësisë pranë Akademisë së Shkencave, por edhe i dyshimtë nga pikëpamja financiare, sepse aktiviteti i vetëm i komisioneve të tilla mundet me qenë firmosja e borderove me shumë zero që qeveria duhet me i konvertue në lekë të mbledhuna prej taksave të atyne njerëzve, për të cilët, gjuha ka qenë dhe asht çështje integriteti edhe në kohët kur shteti me gjithë ligjet e komisionet tij nuk ishte krijue.

"ars"-i nuk mundet me folë n'emën të gjuhës shqipe, - askush s'e ka të drejtën me e ba këte - por ne mundemi me folë n'emin e atyne shkrimtarëve e patriotëve që ma të parët nisën me e shkrue këte gjuhë, e n'emnin e trashëgimtarëve të tyne: 6 milionë gegëve, t'cilëve ky ligj ka me ia ndalu' përfundimisht me e folë botnisht apo me e shkrue gjuhën e nanës.