Simon Marashi (1975 - 2001)
-- nga Gjon Frani Ivezaj, historian
Lavdi e ndere u qofte perhere eshtrave te tu!
Lavdi e ndere u qofte te vdekurve!
Lavdi e ndere u qofte te gjithe heronjve, qe dhane jeten per liri e demokraci kudo qe ndodhen!
Edhe disa muaj, po mbushėn 4 vjet, si katėr ditė nga tragjedia, World Trans Center,
ku, dora e zezė terroriste e Al Kaidaes lėndoi shpirtin e familjes tėnde Simon, te
babes, nanes, te vellezerve, motrave, axhave, hallave, kusherinjve, te dajave e te fisit Dedvukaj.
Shpirti yt i pastėr po jeton me ne Simon. Tash dy herė po bashkojmė pjesė tė trupit
tėnd, qė zjarri i vdekjes me nje temperature te larte, nuk mundi t'i zhduk. Kjo
tregon, se je bir i njė dere tė njohur, pėr tė cilin ka folė e flet perhere historia shqiptare.
Kujtimi yt i pavdekshėm Simon, ėshtė ende i freskėt nė zemrat e tė gjithėve, qė jemi
bashkuar prapė kėtu. Familja yte tė kėrkon nėpėr shtėpi, sepse u dukesh se ti ende
je i gjallė, qė merr pjesė nė bisedat e ngrohta familjare, i pranishėm si njė
engjėll i bardhė kudo.
Ti jeton nė shtėpi, pėrkėdhel me mall babain e nėnėn, motrat e vėllezėrit e tu.
Babai yt, eshte shume i pikelluar dhe ndonese nje burre i forte e me tradita
malesore, nuk mundet te mbaj lotet e dhimbjes se madhe, qe i shkaktoi vdekja yte.
Babai y,t eshte bere shkemb e gur, kur e sheh sliken tende ne flamur. Ndersa nana
Vitoria, cdo dite derdh lot per ty, duke te kerkuar me mendje e zemer neper shtepi,
rruget e Nee York-ut, duke menduar se do te gjej dikund. Nena jote pika lota, kur
nen kamb po i dridhet toka, i dridhet toka e i zehet qielli, kur qysh drite sot s'po
i ban dielli, por me lot asht tuj lotua edhe zemren ia ke shkatrrua.
Simon, vėllezėrit tuaj shikojnė dita ditės fotografitė tuaja, tė vendosura nė mur,
duke u sjellė shumė kujtime malli dhe lot qė rrėshqasin pėr ty. Motrat tuaja,
shpalosin me kujdes rrobat dhe fillojnė ti njomin me lotin e ngrohtė, qė jane te
mbushura me mall tė pashuar pėr ty.
Oda yte qėndron ditė e natė e mbyllur, duke menduar se ti Simon po flen i qetė nė
shtratin tėnd. Gruaja yte Beta, tė kujton pėrherė me mall e dhimbje tė pashuar nė
shpirt. Asaj buzėqeshjen e sinqertė pėr ty, ia ngrivi nė buzė nė mėngjez herėt, dora
mizore e terroristėve islamik.
Unė, sot nė kėtė ditė mortore tė pėrcjelljes sė pjesėve tė trupit tėnd pėr nė
banesėn e paqes shpirtėrore, po flas i pikėlluar nė emėr tė tė gjithė dajave, qė
jena bashkuar me dhimbjen e madhe qė ka pushtuar zemrat tona tė lėnduara.
Pra, 4 vjet pikėllim, lot, grumbullim eshtnash, dhimbje nė shpirt, kujtime e
rikujtime dhe ti je e do tė mbetesh i gjallė nder ne.
Kur mendojmė mbi tragjedinė e rrallė nė historinė e njerėzimit, mbulohemi me lot
dhimbjeje, emocione tė forta shpirtėrore, duke rikujtuar atė gjamė, britmat e
vuajtjet e 3000 viktimave, qė luftonin me vdekjen, mes flakėve tė tymit tė zi. Trupi
yt i ri bashke me bashkeatdhetaret tane Man Gjonbalaj dhe Rrok Noshi Camaj, u
gėlltisten mes flakes se zjarrte, qe krijoi dora mizore e terrositeve islamik.
Me kalimin tėnd nė amshim, ndiejmė zbrasi nė shpirtin tonė familjar, mbasi dora
terroriste, na e mori nga jeta birin mė tė dashur tė Fisit Dedvukaj, nipin tonė tė
shtrenjtė, bashkėshortin e Betės, buzqeshjen e bukur me plot zemėr tė Simonit tė paharruar.
Prindėrit e tu Marashi e Vitore, nuk duhet tė pėrkulen, por tė qėndrojnė mė tė fort,
sepse ti Simon, ia dhe jetėn rinore forcimit tė themeleve tė demokracisė shembullore amerikane.
Emri yt, ėshtė simbol i nxėnsve tė Krishtit dhe mburoj e vlerave tė demokracisė
amerikane. Emri e mbiemri yt, ėshtė shėnuar me gėrma tė arta, nėpėr faqet e
historisė sė lavdishme tė Amerikės e botėrore.
Sot, po i bashkojmė eshtrat dhe gurin e nderuar nga e gjithė Malėsia dhe truproja e
nderit e Ushtrisė sė ShBA - sė dhe popullin shqiptar pa dallim krahine feje e ideje.
Ti sot do tė qėndrosh me motrėn tėnde tė vogėl Angelina, qė si njė engjėll u shkėput
nė moshė tė njomė, sapo kishte lindur shumė vite mė parė. Ti Simon, me dorė do tė
pėrkthelesh motėn tėnde tė vogėl, duke e mbajtur pranė si njė vėlla i kujdeshėm.
Shpirti i saj i pastėr, ėshtė bashkuar me ty nė Parajs dhe ne lutemi gjithmonė pėr ju.
Si tashti, e kam parasysh atė dasėm madhėshtore, plot gėzim e hare, buzqeshjen dhe
gėzimin e lexonte kushdo nė sytė e tu. Ti bėshe njė jetė tė lumtur, me njė harmoni
tė shkėlqyer familjare, sipas dokeve e traditave tė hershme shqiptare, duke nderuar
e respektuar zakonet familjare e ato amerikane, me tė cilat u rrite e u edukove nė shkollė e jetė.
Babai yt tė martoi me tė bijen e Pjetėr Dedė Vukaj, prej njė shtėpie bujare e derės
sė Kelmendit tė Norės e Prek Calit, njė muzeum i gjallė i historisė sė lavdishme tė
popullit shqiptar, me famė e zė trimash, gjatė historisė sė Malėsisė.
Vdekja tragjike Simon, tregoi se jeni prej njė shtėpie legjendare, mbasi eshtrat e
tu nuk mundėn tė zhdukėn mes vullkanit tė zjarrtė dhe tymit tė zi, duke i treguar
botės, se mijera vjet themelet e trimėrisė shqiptare janė tė vaditur me gjakun e
pastėr tė heronjve legjendarė brez pas brezi.
Ju jeni nipi i Kolė e Mark Mirit tė Hotit, me tradita e virtyte te pasura kombetare,
qe gjithnje jane djeg e pjeke, per bese, trimeri, burreri, per te ruajt idele
shqiptare. Ju Dera e Mirajve, ju njohu malėsori e Malėsia, mbasi shpetuat nga
kthetrat e komunizmit te kuq Kapiten Gjelosh Lulin, duke pranuar te digjeshit mes dy
zjarreve, provuat burgjet e ftota plot tortura ne Mal te Zi e Shqipni, por ju
treguat trimėri, mirėsi, bujari, besė e tradita tė moēme malėsore, me ideale te
pastra shqiptare. Ju jeni themelet e gjakosura te historisė sonė kombėtare, e
ngritėsit tė Flamurit tė Gjergj Kastriotit, kryetrimit Dedė Gjon Lulit i Traboinit
tė Hotit, gjaku i themeleve, me tė cilėt u ruajt liria, pavaresia, ndera e burresia.
Ju jeni ngritesit e Flamurit me 6 Prill 1911, nė istikamin e kalasė sė Deēiqit,
valoi i lirė Flamuri Kuq e Zi, pėr tė parėn herė pas 500 vjet robėrie turke. Per ju
dhe Deren tuaj brez pas brezi ka fol, flet dhe do te flas gjithmone historia
kombetare. Dera e juaj e Mirajve, ėshtė shtėpi me za, tė cilėt tė kujtojnė historinė
e hershme e tė tashmė tė Malėsisė, tė mirėnjohurit, sikurse ishin nė histori princat
dhe mbretėrit e famshėm tė Shkodrės antike, qė pėrherė u dalluan pėr besė, nder,
trimėri, bujari, patriotizėm tė flaktė, dhe njė besnikėri tė pakufi pėr ēėshtjen e Atdheut.
Nė palcin e ashtit tuaj, gjendet geni i trashėgimisė, si nip prej derės sė Ivzikut
(Ivezaj), nipi i Fran Zefit dhe stėrnipi i Zef Prelės, ngritėsi i Flamurit tė Lirisė
nė Rozafatin e Shkodrės nė vitin 1908 me malėsorė e Malėsi. Ju jeni nipi, prej
gjakut tė themeleve tė Smajl Martinit tė Grudės, heroines kombetare Tringa e
Smajlit, e stėrnipi i Pretash Zekės, Bajraktarit tė Kojės sė Kuqit, qė ka ngritur
flamurin e lirisė bashku me trimat e Kojės nė istikamin ilirik te Deēiqit nė vitin 1911.
Sot pėrsėri flamujtė e ShBA - sė e shqiptar me shqiponjė dhe ngjyrėn e gjakut tėnd,
qėndrojnė si truprojė nderi, nė respekt tė jetės sė re, qė ia fale Amerikės.
Ti nuk ke ike nga kjo jetė, mbasi shpirti yt jeton i gjallė nė zemrat familjes,
popullit shqiptar e amerikan, qė tė kujtojmė me urata, me kurora e lule tė freskėta.
Mik i dashur Marash Kola e motra ime Vitore Franja, vdekja tragjike e djalit tuaj tė
dashtur, prej terroristve tė zinj islamik, ėshtė njė dhimbje e pėrbashkėt e
njerėzimit, qė lutet pėr ty.
Po ju drejtohem, ju shtėpisė sė Mirajve, e Fisit Dedvukaj, Derė e ndershme dhe
pėrherė bujare, e nė mėnyrė tė veēantė, prindėrve tė dashur tė nipit tonė Marashi
dhe Vitore:
Marash e Vitore, nuk dua qė t'u trondis e sėrisht tė lotojnė zemrat tuaja, se
Simoni, ėshtė njė pjesė e trupit tonė, por duhet tė qėndroni tė fortė burrėrisht,
sipas traditės tuaj. Ju duhet tė jeni krenar e tė qetė, se prej gjakut tėnd Marash e
Vitore lindi njė hero i ri, prej votrės heroike, qė kurrė pėr jetė emri i birit tuaj
nuk do tė harrohet, por do tė skalitet me shkronja arit dhe floriti, do tė flejnė i
qetė nė historinė e lavdishme amerikane e botėrore.
Ai s'do tė harrohet sa tė jetė Zoti, Qielli e Toka.
Zoti u dhasht kivet.
Nė shtėpitė e Mirajve e Fisit Dedvukaj, qoftė lavd e nder e faqja e bardhė e
ndershme, si ua ka hek dera e oxhaku me histori e trima legjendare.
Kujtimi i Simonit qoftė i pėrjetshėm.
I Bekum kjoftė toka, ku do tė pushojnė eshtrat e Simonit dhe motrės sė tij tė vogėl
Angelina.