ÇËSHTJA ÇAME NË GJYKIM TË LIDHJES SË KOMBEVE

-- nga Ibrahim D. Hoxha

Marrëdhëniet shqiptaro-greke tejtëhu kanë qenë të ndera, madje armiqësore; edhe kur në to nga ana e jashtme dukej njëfarë përmirësimi, në thelb ishin "thikë e brisk" për shkak të sjelljeve keqbërëse e grindjeshkaktuese të palesës greke. Qëndrimin kryekëput të paarsyeshëm të së kaluarës së trashëguar dhe e zbatuan në tërë shëmtimet e veta qeveritë e njëpasnjëshme greke; kjo u duk më së miri me t`u shpallur shteti i pavarur shqiptare, sidomos që më 4.12.1912, kur luftanijet greke pa kurrfarë shkaku zbrazën topat e tyre mbi Vlorë, e kur ministri i jashtëm grek, Korromilla, pa pikë turpi vuri në dyshim përkatësinë kombëtare të kryetarit të qeverisë së përkohshme shqiptare, Ismail Qemalit.

Ndaj veprimeve te shpeshta dëmshkaktuese të qeverisë greke, me të drejtë qeveria shqiptare as u përkulën e as lëshuan pe, në dëm të çështjes kombëtare. Për këtë marrëdhëniet ndërmjet tyre u ashpërsuan nga dita në ditë e nga ora në orë, aq sa më në fund, u bë i domosdoshëm gjykimi ndërkombëtar në Lidhjen e Kombeve. Qeveria shqiptare e paditit Qeverinë greke, se kjo, me të vënë këmbë në Camëri, i vuri zjarrin vendit dhe plumbin e thikën popullatës. Gjakësia masive e pranverës së 1913-ës, pranë Paramithisë, lemeritë e llahtarshme të 1921-shit, sidomos në Camërinë Lindore dhe lloj-lloj keqbërësishë të tjera, të përshkruara hollësisht nga shtypi shqiptar dhe i huaj, e detyruan Këshillin e Lidhjes së Kombeve që të dëgjonte më 18.5.1921 ankesën e paraqitur nga përfaqësia e qeverisë shqiptare, në emër të qeverisë së vet dhe në emër të çamërve të përtej kufirit shtetëror.

Mirëpo përfaqësia e qeverisë greke s`deshi t`i thërriste mendjes dhe vazhdoi pa ngurrim udhën e vet të mbrapshtë. Në vijim, me qëllim që të shkulte përfundimisht çamërit nga vatrat e vendit të vet, e kështu të tjetërsonte edhe trojet e tyre, qeveria greke i quajti ata "turq" dhe i përzuri në masë nga Camëria, Janina, Follorina, Kopsturi, Konica etj. Për t`u sfajësua nda kësaj përbindshmërie, vuri në perdorim marrëveshjen e 30.1.1923, mbi "Ndërrimin e popullatave turke e greke". Në zbatim të parashikimit të vet, në kundërshtim të plotë me tërë marrëveshjet e mëparshme shtetërore osmano-greke greko-shqiptare (sidomos atë "Mbi pakicat" të nënshkruar në 1921), tërë çamërit e besimit islam, i vuri në gjendje ndalimqarkullimi. Që ata të mos dilnin dot jashtë farefisit apo qytetit të vet, përveç njësiteve të horofillakëve, ngriti edhe çeta gjakatarësh, të drejtuara nga vrasës të tmerrshëm, si: Cil Mastora, Nikollë e Kostë Qamo, Rexhenjtë etj.

Për t`u ndaluar dorën gjakatarëve, "Vllezërve Camëria" në SHBA, "Vëllazëria çame" me qendër në Konispol, përfaqësi të tjera çame brenda e jashtë vendit, si edhe Komiteti i përbashkët "Kosovë-Camëri, i themluar në Boston më 1921, iu drejtuan ankesa pas ankesash LK dhe qeverive të FM. Ndërkaq, në shumë qytete të shtetit shqiptar, shpërthyen manifestime të fuqishme popullore, në mbrojtje të të drejtave të bashkatdhetarëve të tyre të viseve shqiptare brenda shtetit grek. Në mitingun madhështor në Tiranë, të drejtuar nga atdhedashësit Mitat Adem Deliu prej Margëllëçit të Camërisë, Sejfulla Malëshovës, A. Pandeles e Xh. Nushit, u zgjodh një përfaqësi e përbërë prej S. Malëshovës, Q. Nekiut, Z. Bejlerit, av. Suat Masar Asllanit dhe A. Shundit; ajo hartoi përkujtesën drejtuar kryeministrit Fan Noli. Në të kërkohej ndërhyrja e ngutshme për ndalimin e dëbimit me dhunë të pakicës shqiptare brenda shtetit grek dhe mbrojtja e të drejtave të saj kombëtare; kërkohej, gjithashtu, edhe caktimi i një përfaqësuesi të posaçëm shqiptar pranë Komisionit të përzier Ndërkombëtar, i cili merrej me ndërrimin e popullatave greke-turke.

Mehdi Frashëri në gusht të vitit 1923, me porosi të qeverisë shqiptare, i drejtoi LK anëkesën e qeverisë së vet. Qeveria greke, për të mbyllur zërin e çamërve dhe për të fshehur të vërtetën, përndoqi egërsiht prijësit më me peshë: Haki Musa Sejkon, Omer Caparin, Adem Brahon, Musa Hamit Demin, Usni Abazin, Xhevdet Marushin etj. Lidja e Kombeve, e gjetur para ngjarjesh aq të hidhura e aq të shëmtuara, vendosi ta mbante çështjen çame në rend të ditës dhe dërgoi në Camëri një komision me në krye gjeneralin spanjoll, De Lara; komisioni vërteto përkatësinë shqiptare të çamërve dhe ndaloi përzënien e mëtejshme të tyre. Mbi të dhënat e komisionit në fjalë, në mars 1926 LK njohu botërisht të drejtat kombëtare të çamërve, të drejta që qeveria greke i mohoi tërësisht edhe andej e pas pa kurrfarë përgjegjësie ndërkombëtare. Veç kësaj deri atëherë nga Camëria, Janina, Konica, Folorina, Kosturi etj.ishin zbuar e dërguar përdhunisht në Anadoll mbi 70.000 shqiptarë myslimanë.

Veç kësaj të keqeje, shqiptarët e besimit ortodoks pse qenë të një besimi fetarë me grekërit, nuk u cilësuan shqiptarë. Tërë këto i dhanë dorë qeverisë greke, atëherë e më pas, të ndërtonte dhe të vinte në veprim keqbërësi e gjakësi të tjera, edhe më të lemeritshme se të deriatëhershmet; një prej prapësitave të paudhëta të saj ishte edhe përdorimi i ushtarëve çamër të shërbimit të detyruar për punë të rënda krahu, pa iu besuar kurrë pajisjen me armë. Kurse më 1930, me qëllim që t`i rripte ekonomikisht, botoi një ligj, sipas të cilit çdo çam mysliman mund të mos merrej ushtar, po që se paguante një shumë të caktuar të hollash. Cami mysliman ishte i zhveshur edhe nga e drejta ligjore; ndaj një të krishteri, para gjyqit ishte i humbur. Megjithë ngulmimin e qeverisë shqiptare, ajo s`lejoi kurrë çeljen e shkollave shqipe, edhe pse një nga ministrat e arsimit të saj, Mirash Ivani, si kundërpërgjigje dha urdhër për mbylljen e shkollave të pakicës greke brebda shtetit shqiptar.

Pas aq e aq shkeljesh të drejtash kombëtare e njerëzore, LK, mbi bazën e ankesave të pareshtura të çamërve dhe të qeverisë shqiptare, i tërhoqi sërish veshin qeverisë greke. Për ta vënë LK në gjumë, ministrat e JP të qeverisë greke, Mihalakopullo e Kaklamano, iu zotuan përfaqësuesve të qeverisë shqiptare, Mehdi Frashërit e Iljaz Vrionit se do të heqin masat shtypëse ndaj çamërve e do t`u kthehen atyre menjëherë "shtëpitë, arat, vreshtat ullishtet" e gjithçka tjetër që u ishte marrë. Gjithnjë me qëllim mashtrimi, qeveria greke rrallë e tek dërgonte në Camëri e Janinë zyrtarë të lartë- siç ishte rasti i komandantit të horofillaqisë, gjeneral Koçonës- për të bindur LK se ajo Camërinë e kujdesonte. Në të vërtetë ata vënin atje per të zbuluar nga afër atdhetarët shqiptarë dhe për t`i kërcënuar. E që "zbulimi" i tyre tgë jepte përfundime të dëshëruara, udhëtimet e tyre shoqëroheshin me fushata të ashpra shtypi, i cili i padiste çamërit myslimanë se po "merrnin armë e municione nga jashtë", e se ishin gati të "hidheshin në kryengritje".

Moskthimi i pronave, veçanerisht i tokë së bukës, shkaktoi uri e varfëri aq përvajtuese, edhe politikani janinas, Jorgj Spiro Caka, në një shkrim të botuar në fletoren "Gravji" dt. 8.6.1936, ndër të tjera, vërente: "Uria e zia ka pllakosur popullin e Camërisë... Këta të gjorë presin vdekjen dita-ditës... Kanë plot të drejtë për të thirrur, për t`u ankuar, për të ngritur zërin, për të kërcënuar... Qeveria ka mbushur barkun e tyre me premtime të kota". Ndaj fajeve të tilla, në qershor 1928, qeveria shqiptare e paditi qeverinë greke në LK. Me tërë shkapërderdhjet e stërholluara të MPJ të qeverisë greke, NikollaPoliitit, Lk i drejtoi ankesën dhe ngarkoi përfaqësuesin e Plonisë, Zaleskin, të ndiqte çështjen; ai u përkrah edhe nga përfaqësuesi anglez dhe ai gjerman. Po LK e zvarriti punën si bisht lugati, gjë që i dha mundësi qeverisë greke për të shtrënguar çamër të tjerë t`ia ktheni krahet vatrave dhe krahinës së tyre. Gjendjen e mjeruar të çamërve të përtej kufirit dhe padrejtësitë e qeverisë greke, Jorgji Meksi, e paraqet në fletoren "Demokratia" të dt. 23 XI.1029, me këto fjalë:

"Diferendi jonë me Greqinë, nuk është vetëm ekonomik e financiar, por është më tepër politik. Është etnik, racional; është çështje e pakicave, e të drejtave të këtyre pakicave. Kur ne shqiptarët përhapemi pothuaj deri në fund të Peloponezit, grekërit mezi arrijnë deri jashtë Gjirokastrës. Kësaj pune ç`i bën?".

Në kushte të tilla plot e përplot familje çame myslimane, mundën të dilnin fshehurazi jashtë këtij kufirit. Qeveria shqiptare- edhe pse e varfër dhe pa kurrfarë përkrahje nga jashtë- i vëndosi nëpër pronat shtetërore, duke iu dhënë edhe ndihma në të holla për ndërtim shtëijash, pajisje të domosdoshme dhee bereqet. Duke parë se Camëria po zbrazej nga banorët e vet, shtypi shqiptar lëshoi kushtrimin. Fletorja "Demokratia" dt. 24.X.1931, shkruante:" Duket se Greqia ka vendosur të mos heqë dorë nga veprimet e saj çnjerëzore në Camëri, gjersa të shkretojë fare ate vend". Dhe më tej:" S`ka aspak dyshim se po të vazhdojnë metodat që përdorin sot autoritetet greke, një ditë do të mos mbetet këmbë shqiptari në Camëri". Kurse gazetari zvicëran, William Martin, në "Jurnal de Geneva" dt. 27.1.1932, pas qortonte LK për mosmbrojtjen si duhej të pakicës shqiptare brenda shtetit grek, përmendte thënien e Briandit:" Mbrojtja e të drejtave të pakicës është një detyrë e shenjtë e Lidhjes së Kombeve". Dhe kjo sepse pakicat as shkëputën vetë e as vihen me dëshirën e tyre brenda shteteve fqinje; ato lihen atje përdhunisht nga qeveritë fuqiplote, po gjithnjë nën mbrojtjen e tyre sipas marrëveshjeve të posaçme.

Qeveria greke, për të mënjanuar sado pak përgjegjësinë para botës dhe për të zbutur disi përshtypjen e ekeqe, nxiti veglat e veta të hidheshin në sulm. Kryeprifti athino-fanarit në Gjirokastër, Vasili, iu drejtua LK kundër Kongresit Ortodoks të Beratit, kundër gjuhës shqipe dhe kundër qeverisë shqiptare. Si nuk i mori dot lopata ujë, së toku me njëfarë Duli, më 1921, i kërkuan LKringjalljen e ish-qeverisë epirote të viteve 1914-16, anëtarë të së cilës ishin edhe të dy ata onxho-bonxhora. Siç dihet, ajo e ashtuquajtur "qeveri", përbëhej nga ish--ministra e oficerë madhorë grekë, pra ishte degë e qeverisë greke. Meqë LK s`ua vuri veshin hiçkëlave të gatuara në vorgullën athino-fanarite, e qepën sa kohë, në fillim të 1924-ës LK i dërgoi dy ankesa të njëpasnjëshme e ashtuquajtura shoqëri gjithepirote; në njërën prej tyre qahej për martesën e një djali mysliman me një të krishtere, që të dy gjirokastritë.

Njëherit LK i drejtuan dy anëkesa edhe të vetëquajturit përfaqësues të Himarës; ata kërkonin që krahina e tyre të mos u nënshtrohej detyrimeve shtetërore mbi të ardhurat. Meqë LK sërish nuk ua vuri veshin, më 1929 kryqtarët athino-fanaritë iu drejtuan LK nëpërmjet Koço Tasit, Foto Ducit e kryepriftit Jerothe; ky i fundit, nën emrin "Kryepeshkop i Korçësës", nga Follorina ku qe strukur- pasi i kishin vënë drurin korçarët- i drejtoi LK pesë ankesa të njëpasnjëshme; në to ngrihej kundër formimit të Sinodhit Ortodoks Shqiptar, kundër meshimit shqip nëpër kisha, quante fajtor dhespotin e Gjirokastrës pse lejonte shqipen nëpër kisha, kërkonte kthimin e vetë në Korçë e përralla të tjera. Për shqyrtimin e tyre Lk ngriti një komision të përbërë nga përfaqësuesi i Anglisë, Augh Dalton, i Italisë, Pilloti dhe i Finlandës, J. Prokope. Në vendimin e tij të 16.1.1930, qeveria shqiptare u quajt e pafajshme.

Si rrjedhim i përplasjeve të pandërprera, edhe marrëveshjet e lidhura ndërmjet qeverive greke e shqiptare gjatë 1926.ës, u zbehën dhe u venitën, duke u dergjur nëpër sirtarët. Mbi këtë të metë, fletorja "Demokratia" e 16.7.1932-tës, në kryeshkrimin e vet, theksonte:"Ne jemi të detyruar të mbrojmë të drejtat tona që shkelen, sidomos në çështjen e pakicës dhe të pasurive të patundshme".

Duke u marrë me çështjen e të drejtave kombëtare të pakicave, veçanërish në lëmin e arsimit, sgtypi shqiptar bënte këtë krahasim: Si mundet qeveria greke të ketë gojë të flasë kundër qeverisë shqiptare, kur dihet botërisht që gati në çdo fshat të pakicës greke këtej kufirit, ne kemi çelur shkolla në gjuhën greke, kur pakicës sonë përtej kufirit qeveria greke s`i ka çelur as edhe një shkollë të vetme? Dhe kjo për më tepër që pakica shqiptare përtej kufirit shtetëror është disi e bërë më shumë se pakica greke në Shqipëri?! Veç kësaj, edhe në ato fshatra, në të cilat për shkak të vogëlsisë apo të pamundësisë fnanciare nuk ishin çelur shkollat në gjuhën greke, qeveria shqiptare ka lejuar qeverisë greke dhe kryepleqësinë e fshatit përkatës të çelin shkolla me po ato të dreja (vlerë) që kanë edhe shkollat qeveritare.Duhet thënë edhe se tërë mësuesit e atyre shkollave- që siç shkruante drejtori i arsimit per qarkun e Gjirokastrës, Jan Minga, qenë shndërruar në "kazerma të ushtrisë së ardhshme greke", ishin diplomuar në shkollat e posaçme të shtetit grek.

Pakicat kombëtare ngjajnë me vocërrakët; është në nderin e çdo qeverie që të kujdeset përzemërsisht për ta dhe t`ua mësojë jetesën; të ndjejnë në gjirin e kombit ku i kanë mbështetur po atë ngrohtësi dashamirëse, po atë mbrojtje e përkrahje që ndjen dhe gjen edhe fëmija nën sqetullën a gjirin e nënës së vet. Një qeveri që vepron ndryshe, një qeveri që përbuz, keqpërdor, mjeron e mundon pakicat, e mbulon veten me turp dhe vetvetiu ia heq vetes të drejtën për t`u quajtur qeveri dhe për më tepër të flasë edhe për të drejta pakicash kombëtare.

Është me të vërtetë për t`u habitur se qeveria greke si gjatë kohës së "Pushtetit popullor" ashtu edhe gjatë kohës së "Qeverisë demokratike", i ka zgjatur buzët deri tek veshi në dobi të pakicës greke këtej kufirit shtetëror. I lumtë. Po pakicën shqiptare që i besuan Fuqitë e Mëdha kur ndanë kufirin shtetëror, ku e ka? Dëshmi më bindëse për mirënjohjen e pakicës greke këtej kufirit shtetëror janë vendet e larta që pjesëtarëve të saj u janë dhënë e jetësu, shkollat e ulta, të mesme e të larta në gjuhën greke, vendbanimet e saj që xixëlluese para vendbanimeve fqinje të shqiptarëve; për më tepër sot që asaj i janë lejuar edhe dy organizma politike: "Omonia" dhe "Partia për të Drejta e Njeriut"

Po qeveria greke ç`shembuj krahasues mund të sjellë si përgjigje për pakicat shqiptare të përtej kufirit? Dhe ç`është edhe më e habitshme, se disa herë ajo ka shpallur se brenda kufirit të shtetit grek, as nuk mund të bëhet fjalë për pakicë shqiptare, si veproi ajo, padyshim që as për pakicën greke këtej kufirit, s`do të mund të bëhej fjalë. E megjithatë, është pikërisht ajo që shurdhoi botën me "drejtësinë e vet ndaj pakicave". Kësaj i thonë: "Eqi pu mas hrostusane, mas pirane qe to vojdhi" (Atje ku na kishin borxh, na morën edhe kaun!). Nejse!- ç`u bë u bë, s`kthehet më. Po të paktën, këtej e tutje i dhëntë Zoti mendjen e hairit.

Ibrahim D. Hoxha,
Anëtar Nderi i Këshillit të Përgjithshëm të Shoqatës së P. A. "Camëria" e kryetar i Komisionit të Historisë së SHPA "Camëria" dhe Anëtar Nderi i Stafit Drejtues te revista "Shqipëria Etnike".

PRONA KA NJË ZOT - AI ËSHTË TRASHËGIMTARI

-- nga Hajri Hoxha, inxhinier

Ndjek me interes të madh rrjedhën e ngjarjeve në Shqipëri. Natyrisht edhe unë i di vështirësitë e mëdha me të cilat ndeshet dhe do të vazhdojë të ndeshet jeta demokratike dhe e ardhmja e demokracisë në Shqipëri.

"Socializmi"-veçanërisht në vendin tonë- arriti të shpronësonte dhe të kthente në proletar një popull të tërë. "Socializmi" deklaronte se çdo gjë është pronë e gjithë popullit: uzina, fabrika, miniera, ullishte, vreshta, pra nëntoka e mbitoka. Ai shpalli pronë shtetërore gjithçka. Shpronësoi të pasur e të varfër, krijoi të ashtuquajturat kooperativa bujqësore, në fakt prona shtetërore. Pra socializmi kaloi të gjithë popullin në punëtor me meditje.

Po sjell një shembull nga niveli i një punetori në Itali. Me pagën e tij të një dite pune, mund të blihet: 70 kg. Sheqer, apo 60-70 kg. oriz, apo, apo 10 çadra shiu, apo 40 palë çorape, apo 600-700 kokrra vezë. Shembujt flasin për një jetë 40-60 herë më të shtrenjtë në atdheun tonë "socialist". Në të vërtetë, "socializmi" shkatërroi tërë popullin, por nuk kishte asgjë për të kaluar në luftë civile, në vëllavrasje. Këtë e tregoi më së miri rënia e "komunizmit".

Demokracinë e duan dhe e admirojnë të gjithë. Dhe, kur flasim për demokraci, na shkon mendja për një demokraci të vërtetë. Prona, aq shumë e dëshiruar prej të gjithëve- sipërfundoi?

Në Shqipëri dallojmë dy lloj pronash: atë të trashëguar para reformës agrare dhe para kooperativizimit dhe pronën e vënë dhe të transformuar pas kooperativizimit. Prona, e para, i takon atij që e ka pasur dhe që i është grabitur nga "komunizmi". Prona, e dyta, e vënë me mundimin dhe me djersën e të gjithëve, me punë "vullnetare", me punën e paguar të mbarë popullit, i takon të gjithë popullit. Por ndryshimet që janë bërë edhe në pronën e parë, e bëjnë të pamundur që, kjo pronë, t`iu kthehet në natyrë pronaronarëve.*) E vetmja zgjidhje është që e gjithë prona të vlerësohet dhe në vlerë të bëhet ndarja e saj, në varësi nga kontributi që ka dhënë secili, duke moes harruar as vuajtjet e të shpronësuarëve dhe të të persekutuarëve politikë.

Partia demokratike, me mekanizmin e shumicës miratoi ligjet si i donte interesi: të gjithë qytetarët që banonin në banesa ish-shtetërore, i bëri pronarë. Po qytetarët e tjerë që kanë pasë banuar në ish-banesa private të shtetëzuara, që në shumicën e rasteve kanë bërë një jetë qeni, disa familje në hyrje, në një banjë, apo ata qytetare që kanë banuar në shtesa katesh, pra në banesa shtetërore, të ndërtuara mbi ish-banesa private të shtetëzuara? Të dyja këto kategori, megjithëse banojnë prej një periudhe 45-50 vjetësh, mbetën në mes të katër udhëve. Ku shkoi puna e atyre njerëzve? Përse nuk bëhen edhe këta pronarë si gjithë qytetarët tjerë? Kjo është demokracia?!

Filloi në shkallë të gjerë privatizimi i ekonomisë, pra shitja e saj. Ç`është kjo pasuri që shitet? Për llogari të kujt shitet? Kush ka të drejtë ta shesë?

Në fshat prona u nda për frymë, si në kohën e „pushtetit popullor!", por me një ndryshim të madh: „pushteti popullor" me një dorë e ndau, me tjetrën e mori dhe e bëri të të gjithëve, ndërsa demokracia e ndanë, jep tapi dhe të drejtën e pronësisë, pra të bëhe ç`të dojë secili me këtë pronë, edhe ta shesë. Po cilën ta shesë, pronën e tjetërkujt?!

Prona ka një zot dhe zoti i vetëm është trashëgimtari, vetëm ai mund të bëjë me pronën e tij si të dojë. Jeta e vërtetë demokratike mund të ndërtohet vetëm mbi bazën e pronës dhe duke e respektuar atë me fanatizëm. Çdo veprim tjetër ka çuar dhe vazhdon të çojë në mosmarrëveshje, ngatërresa e vëllavrasje.

Sa nuk është ende tepër vonë, të luftohet për të shpëtuar vendin nga një kasaphane.

Hajri Hoxha, inxhinier

Në Arona, më 17.11.2003

*) Në fjalinë e theksuar renditja është bërë tjetërfare, pajtoheni apo jo?

SHTETI SHQIPTAR NË SHËNJESTRËN GREKE

-- nga Ibrahim D. Hoxha

Shteti shqiptar që në lindjen e vet ka qenë dhe vazhdon të jetë në shënjestrën, goditjet dhe përçmimet greke. Kjo ka ndodhur dhe vazhdon të ndodhë, jo vetëm për shkak të qëndrimit matrapazllëk të të tërfuqishmëve evropianë- që po se po- por edhe si rrjedhim i plot pushtetarëve të këtij shteti, të cilët ndaj qeverive greke kanë mbajtur dhe vazhdojnë të mbajnë majën e hundës së vet në majat e këpucëve të tyre. Pushtetarët grekë, pasi mundën t`i trungut tërësor shqiptar pjesën jugore dhe J-L: Çamërinë, Janinën dhe qarkun e saj përkatës, si dhe tërë trevën në lindje të Gramozit, s`lanë gur pa lëvizur që të vënin nën thudrat e tyre edhe pjesën tjetër, përfshi edhe Durrësin.

Luftimet e rrepta të viteve 1912-1913 dhe paudhësitë e polifemikëritë e tyre, që aso kohe e në vazhdim kanë treguar dhe vazhdojnë të dëshmojnë se shteti grek është dhe do të vazhdojë të jetë një kuçedër thellësisht grykëse ndaj shtetit shqiptar dhe kurrën e kurrës e ngopur.

Meqë polifemikëritë e tyre të viteve 1912-1913 pakashumë i kam përmendur në tri nga librat e mia:"Çamëria dhe Janina në vitet 1912-1922", "Viset Kombëtare Shqiptare në Shtetin Grek" dhe "Daut Hoxha", hëpërhë nuk do të zgjatem më tej; do të theksoj vetëm disa ngjarje të pas këtyre viteve.

Në vitet 1948-1949, duke zënë si shkak strehimin kinse të njësive të ushtrisë demokratike greke në brendësi të kufirit të shtetit shqiptar, brenda tij u dyndën disa herë njësi ushtarake greke. Po meqë gjithsaherë u vërsulën këtej kufirit, thyen turinjtë, pritën kohë dhe raste më të përshtatshme. Dhe rasti habitërisht I pritur iu dha që prej vitit 1990 dhe në vazhdim. Siç dihet pushteti shtetëror prej atij viti mjerisht ra në dorë të atyre që vendi i tyre pak së paku duhej të ishte burgu i përjetshëm. Në këto rrethana pushtetarët grekë dhe vartësit e tyregjetën shesh dhe bënë përshesh- e kthyen shtetin shqiptar përmbys: shkatërruan përfundimisht ekonomine, administratën, rendin dhe fuqinë e tij mbrojtëse, ushtrinë.

Në këto rrethana, gllabëruan burimet ujore, ato të ndërlidhjes telefonike dhe rrugore, vunë në dorë gati tërë burimet jetike dhe i lanë shqiptarët me gisht në gojë, shumë prej të cilëve i kthen në skllevër në atdheun e vet. Duke e ndjerë veten edhe zot edhe shkop, arritën të poshtëronin shtetin shqiptar: njësitë e tyre të armatosura arritën të qarkullonin edhe në kryeqytetin e tij, Tiranë, gjë kjo e lakmuar prej aq e aq 10-vjeçarësh. Në këto rrethana një kryqtar athino-fanarit që mundi të shtinte në dorë disa nga degët ekonomike tiranase, më 1993 tha: "Shqipëria është nevojtore". Përgjigjja:"E, andaj erdhe ti e ha në të".

Vetvetiu lind pyetja: mund t`i shkonte kujt ndër mend që shteti shqiptar do të rrëzohej aq poshtë sa një langaraq grek të lapte në këtë mënyrë?! Kjo ndodhi sepse shtetin shqiptar e shtinë në dorë disa "shpëtimtarë" që duke, përrallisur se "do t`i vëmë vetullat", ia gërryen edhe sytë. Të vetëquajtur "politikanë" shkonin- dhe vazhdojnë të shkojnë- në Athinë dhe, sipas porosive të Miçotaqit, shpallën botërisht se çdo gjë do të shndërrohet "në zero"; një prej tyre ishte edhe Gramoz Pashkua, aso kohe nënkryetar i P.D.-së dhe pastaj pjesëtar i të ashtuquajturës qeveri shqiptare. Dhe ashtu sikur shpalli ai, ashtu edhe u bë, sepse nuk nuk u ndodh një burrë që t`i hidhte çengelin në grykë dhe t`i shkulte mushkëri e zorë. Dhe ishin pikërisht rrethana të tilla që i dhanë- edhe vazhdojnë t`i japin- rast qeverisë greke jo vetëm të ulërijë pandërprerje:"minoriteti grek…", të krijojë në Tiranë "OMON"-nian (degën asfaliane në kryeqytetin e shtetit shqiptar), por edhe fuqinë agresive të saj:P.D.NJ-në. Nëpërmjet këtyre organizmave vartëse, deputetëve dhe ministrave, qeveria greke ka hedhur dhe vazhdon të hedhë shqelma brenda shtetit shqiptar. Këta "zotërinj" hynë e dalin kur duan dhe futin duart e hundët kudo që ua ka ënda.

Rasti i fundit ishte ardhja sheshit në Himarë e 3 deputetëve grekë dhe kushedi sa prej tyre fshehtazi; me përrallat e tyre të hershme për të ashtuquajturat "elinikotati", "eliqieteria", "ethniqieteria", "Verioepiri" e hiçkla te tjera të kësisojshme të mykura dhe të ndryshkura që në kohë të Ballhutës, tërhoqën pas berihasë së tyre plot nga ata që i thonë këmbës dorë e që s`dinë të ndajnë dy gomarë me kashtë. Bërtasin si të marrë me laramanin grek të hedhur krahëve dhe bënë që pushteti shqiptar, në një qendër kombëtare shqiptare, si ç`është Himara, të vihet në dorë të atyre që luftojnë me mish e me shpirt për shpërbërjen e shtetit shqiptar. Dhe përse ndodhën tërë këto shëmtira? Sepse mungoi një Haziz Çam, që t`u jepte hundët në duar të dërguarve të Athinës dhe t`u hidhte lakun në fyt rrogtarëve të tyre. Në këto rrethana, kryediplomati grek, Papandreu, duke dërdëllisur në Këshillin e BE-së, jo vetëm që ripohi ndërhyrjet e qeverisë greke në çështjet shqiptare, po guxoi të llapte se Himara u banuakësh nga "minoritarë grekë".

Vallë, të jetë kaq edhe ky ministër, sa të mos shohë çka shkruan Uieciam Martin Liku për përkatësinë kombëtare shqiptare të himariotëve?! Nuk e do mendja. Por ajo që bën atë të llomotisë trashësi kaq të papërgjegjshme dhe kaq të paturpshme, është bindja e tij kryqtare athino-fanarite. Dhe nga që në Athinë ka pasur e do të ketë të tillë, nuk mund të pritet tjetër. Habitemi se si BE-ja që ka shpallur se do të jetë boshti i të drejtës, në gjirin e saj mban të ngjashmin e Karaxhiqit.Them kështu, sepse ky Papandre dhe i jati tij janë ndër më ata kryqtarë athino-fanaritë që, me anë të Mladiçit të vetë (Zervës), shuan tërë popullatën shqiptare të besimit islam të Çamërisë dhe vende të tjera shqipatre nën zgjedhën e tyre. Ky BE-ist, në vend që të ndjejë, qoftë edhe formalisht, një pikë përgjegjësie ndaj organizatës ku është pranuar - që mjerisht edhe kryeson nga hera në herë- bën kryekëput të kundërtën. Në vend që të përmbushë detyrimet e kërkuara nga BE-ja, nga e cila bota ka kthyer sytë dhe kërkon mirësira, ai bën ligësi pas lingsish.